حافظ، ابو المؤید، ابو محمد، موفق «1» بن احمد بن «2» ابى سعید اسحاق بن مؤید مکى حنفى، معروف به «اخطب خوارزم».
فقیهى دانشور، حافظى مشهور، صاحب حدیثى با اسناد فراوان، خطیبى پرآوازه، آگاه از سیره و تاریخ، شاعر، ادیب، خطبه‌ها انشاء کرد، سروده‌هایش ثبت دفاتر آمده است.
حموى، در معجم الادباء، ضمن شرح حال ابو العلاء همدانى «3»، به عنوان حافظ از او نام برده و صفدى در «الوافى بالوفیات» او را ثنا گفته و تقى فارسى در «عقد الثمین فى تاریخ البلد الامین» از او یاد کرده.
و نیز، قفطى در «اخبار نحاة»، سیوطى در «بغیة الوعاة» ص 401، محمد عبد الحى در «فوائد البهیه» ص 39، سید خونسارى در «روضات الجنات» ص 21 و جرجى زیدان در تاریخ آداب اللغة العربیة ج 3 ص 60 و صاحب «معجم المطبوعات» ص 1817 بنقل از جواهر المضیة در اول کتاب، ضمن مناقب ابى حنیفة.
این معاجم، یکسره از تفصیل اساتید و شاگردان: مشایخ و تلامذه او، و نیز نام کتابهاى نفیس او خالى است، ما در تمام این نواحى بحث کرده و از کتابهاى خود مؤلف و کتب اجازات استفاده کرده‌ایم.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 533

[divider]

ولادت و وفات:
خوارزمى در حدود سال 484 متولد شده، چنانکه در بغیة الوعاة، طبقات حنفیه تألیف محیى الدین حنفى، دیباچه کتاب مناقب ابى حنیفة بنقل از قفطى، وافى بالوفیات، تألیف صفدى با قید تقریب ذکر شده و در فوائد البهیه صریحا سال 484 سال ولادت یاد شده.
تاریخ وفاتش سال 567 است، چنانکه در بغیة الوعاة از قفطى نقل شده، و هم در فوائد البهیه از صفدى، و تقى فارسى مؤلف عقد الثمین در تاریخ بلد الامین بنقل از ذهبى در تاریخ الاسلام آورده، و همچنین چلپى در کشف الظنون و خونسارى در روضات الجنات تصریح کرده.
اما در فوائد البهیه از قفطى نقل کرده که تاریخ وفات خوارزمى سال 596 بوده و این تصحیف واضحى است، سیوطى در بغیة الوعاة صحیح آن را از قفطى نقل کرده و هم غیر سیوطى، سال 569 هم که در کتاب فوائد یاد شده و سال 576 که در تاریخ آداب اللغة حرجى زیدان آمده، ناصواب است. و خدا داناست.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 545