اساتید و مشایخ حدیث شریف رضی

متن فارسی

1- ابو سعید، حسن بن عبد اللّه بن مرزبان نحوی، معروف به «سیرافی» در گذشته سال 368، در کودکی، قبل از آنکه ده ساله شود، علم نحو را از او تعلیم گرفته است. این را ابن خلکان و یافعی و صاحب «درجات الرفیعه» به نقل از ابو الفتح ابن جنی استاد شریف رضی آورده‌اند.
2- ابو علی، حسن بن احمد فارسی نحوی، در گذشته سال 377. اجازه هم از او دریافت نموده، و در کتاب «مجازات نبویه» از او روایت می‌کند.
3- ابو عبد اللّه، محمد بن عمران مرزبانی، در گذشته سال 384، و گویند سال 378.
4- ابو محمد، استاد اقدم، هارون بن موسی تلعکبری، در گذشته سال 385.
5- ابو الفتح، عثمان بن جنی موصلی، در گذشته سال 392، در کتاب «مجازات نبویه» فراوان از او نقل می‌کند.
6- ابو یحیی، عبد الرحیم بن محمد، معروف به «ابن نباته» صاحب خطبه‌های مشهور، در گذشته سال 394.
7- استاد بزرگ، استادمان شیخ مفید، ابو عبد اللّه ابن المعلم، محمد بن نعمان در گذشته سال 413. او و برادرش سید مرتضی علم الهدی از او علم حدیث فرا گرفته‌اند.

صاحب «درجات رفیعه» گوید: شیخ مفید، فاطمه زهرا دختر رسول را در خواب دید که در مسجد کرخ بغداد بر او وارد شد و دو کودکش حسن و حسین همراه او بودند، هر دو را به او سپرده گفت: بآنها فقه بیاموز با شگفت از خواب بیدار شد. نیمروز فردا، فاطمه دختر «الناصر» در حالیکه کنیزان دور او را گرفته بودند و دو کودکش علی مرتضی و محمد رضی پیشاپیش او، وارد مسجد شد، شیخ مفید برخاست و بر آن خاتون سلام گفت، و او فرمود: ای شیخ! این دو فرزند من‏، خدمت تو آوردم که به آنان فقه بیاموزی. شیخ مفید به گریه اندر شد و داستان خواب دوشین را به آن خاتون قصه کرد و بعد به تعلیم و تربیت آن دو پرداخت، و خداوند با لطف و عنایت، ابواب علم و دانشرا بر آندو گشاده داشت تا آنجا که شهرت و آوازه آنان در آفاق گیتی پیچید، شهرتی که تا جهان پایدار است برقرار است. این قصه را، ابن ابی الحدید هم در شرح نهج- البلاغه ج 1 ص 13 نقل نموده.

8- ابو الحسن، علی بن عیسی ربعی، نحوی بغدادی، در گذشته سال 420، چنانکه در «مجازات نبویه» صفحه 250، آمده است. شریف رضی در تفسیر این آیه کریمه «رب انی وضعتها انثی و اللّه أعلم بما وضعت» میگوید: «استادمان ابو الحسن علی بن عیسی نحوی، شاگرد ویژه ابو علی فارسی می‌فرمود- و من علم نحو را ابتدا بر او قرائت کردم، پیش از آنکه بر استاد دیگرم ابو الفتح عثمان ابن جنی قرائت کنم. کتاب «مختصر ابن جرمی» و قسمتی از کتاب «ایضاح» ابو علی فارسی را هم بر او خواندم.
با مقدمه که خودش به عنوان «مدخل» و درس آمادگی علم نحو به من دیکته و املا می نمود و نیز کتاب «عروض» ابو اسحاق زجاج، و «قوافی» ابو الحسن اخفش را نزد او تعلیم گرفتم …».
9- قاضی عبد الجبار، ابو الحسن ابن احمد شافعی معتزلی، چنانکه در «مجازات نبویه» آمده، نزد او هم قرائت اخبار و حدیث داشته.
10- ابو بکر، محمد بن موسی خوارزمی، نزد او تعلیم فقه گرفته: مجازات نبویه ص 92.
11- ابو حفص، عمر بن ابراهیم بن احمد کنانی، از او روایت حدیث دارد: مجازات نبویه 155.
12- ابو القاسم، عیسی بن علی بن عیسی بن داود بن جراح، استاد حدیث او بوده: مجازات 153.
13- ابو محمد، عبد اللّه بن محمد اسدی اکفانی.
14- ابو اسحاق، ابراهیم بن احمد بن محمد طبری، فقیه مالکی، در اوائل جوانی نزد او تعلیم یافته، چنانکه در «منتظم» ابن جوزی و غیر آن آمده.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 252

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 252

أساتذته و مشایخه:

1- أبو سعید الحسن بن عبد اللَّه بن المرزبان النحوی المعروف بالسیرافی المتوفّى (368): تلمّذ علیه فی النحو و هو طفلٌ لم یبلغ عمره عشر سنین، ذکره ابن خلّکان ( «1»)، و الیافعی ( «2»)، و صاحب الدرجات الرفیعة ( «3»)، نقلًا عن أبی الفتح بن جنّی شیخ المترجَم.

2- أبو علیّ الحسن بن أحمد الفارسی النحوی المتوفّى (377): و له منه إجازة، یروی عنه فی کتابه المجازات النبویّة.

3- أبو عبد اللَّه محمد بن عمران المرزبانی المتوفّى (384 و قیل: 378).

4- أبو محمد الشیخ الأقدم هارون بن موسى التلعکبری المتوفّى (385).

5- أبو الفتح عثمان بن جنّی الموصلی المتوفّى (392): و قد أکثر النقل عنه فی المجازات النبویّة.

6- أبو یحیى عبد الرحیم بن محمد المعروف بابن نباته صاحب الخطب المتوفّى (394).

7- الشیخ الأکبر شیخنا المفید، أبو عبد اللَّه ابن المعلّم محمد بن نعمان المتوفّى (413): قرأ علیه هو و أخوه علم الهدى المرتضى.

قال صاحب الدرجات الرفیعة ( «4»): کان المفید رأى فی منامه فاطمة الزهراء

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 253

بنت رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم دخلت إلیه و هو فی مسجده بالکرخ و معها ولداها الحسن و الحسین علیهما السلام صغیرین، فسلّمتهما إلیه و قالت له: علّمهما الفقه.

فانتبه متعجِّباً من ذلک، فلمّا تعالى النهار فی صبیحة تلک اللیلة التی رأى فیها الرؤیا دخلت إلیه المسجد فاطمة بنت الناصر، و حولها جواریها و بین یدیها ابناها علیّ المرتضى و محمد الرضی صغیرین، فقام إلیها و سلّم علیها، فقالت له: أیّها الشیخ هذان ولدای قد أحضرتهما إلیک لتعلّمهما الفقه. فبکى الشیخ و قصّ علیها المنام و تولّى تعلیمهما، و أنعم اللَّه تعالى علیهما و فتح لهما من أبواب العلوم و الفضائل ما اشتهر عنهما فی آفاق الدنیا و هو باقٍ ما بقی الدهر. و ذکرها ابن أبی الحدید فی شرحه ( «1») (1/13).

8- أبو الحسن علیّ بن عیسى الربعی النحوی البغدادی المتوفّى (420): کما فی المجازات النبویّة (ص 250)، و قال المترجَم فی تفسیر قوله تعالى (رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُها أُنْثى‏ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ‏) ( «2») قال لی شیخنا أبو الحسن علیُّ بن عیسى النحوی صاحب أبی علی الفارسی: و هذا الشیخ کنتُ بدأتُ بقراءة النحو علیه قبل شیخنا أبی الفتح عثمان بن جنّی؛ فقرأتُ علیه مختصر الجرمی، و قطعة من کتاب الإیضاح لأبی علیّ الفارسی، و مقدّمة أملاها علیّ کالمدخل إلى النحو، و قرأت علیه العروض لأبی إسحاق الزجّاج، و القوافی لأبی الحسن الأخفش ( «3»).

9- القاضی عبد الجبّار أبو الحسن بن أحمد الشافعیّ المعتزلی: قرأ علیه کما فی المجازات النبویّة ( «4»).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 254

10- أبو بکر محمد بن موسى الخوارزمی: قرأ علیه فی الفقه کما فی المجازات ( «1») (ص 92).

11- أبو حفص عمر بن إبراهیم بن أحمد الکنانی: یروی عنه الحدیث کما فی المجازات ( «2») (ص 155).

12- أبو القاسم عیسى بن علیّ بن عیسى بن داود بن الجرّاح: شیخه فی الحدیث کما فی المجازات ( «3») (ص 153).

13- أبو محمد عبد اللَّه بن محمد الأسدی الأکفانی.

14- أبو إسحاق إبراهیم بن أحمد بن محمد الطبری الفقیه المالکی: تلمذ علیه فی عنفوان شبابه، کما فی المنتظم لابن الجوزی ( «4») و غیره.

اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)

۲۰ شهریور ۱۴۰۳