اشعار مهیار دیلمی در مدح اهل بیت(ع)

در پیامبر اسلام(ص)- شعرا- شخصیت‌ها و رجال- غزوات- غزوه بدر- حضرت امیرالمؤمنین(ع)- مدح پیامبر(ص) از زبان دیگران- غزوه احد- فرقه‌ها و مذاهب- سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)- گروه‌ها، قبائل و طوائف- غدیر خم- نام‌ها، القاب، کنیه‌ها و صفات- مصنفین- غزوه خیبر- زمان‌ها و اوقات- سرزمین‌ها، اماکن و بناها- واژگان دشوار- اعلام و واژگان- کتاب‌ها- مدح حضرت امیرالمؤمنین(ع) از زبان دیگران- جنگ‌های صدر اسلام- نامه‌ها و خطبه‌ها- غدیریه

– بر سر آتش گریست تا راز آتش افروز مستور ماند، راه فرود گرفت که ندانند مقصد او بر فراز فلات است.

– عاشق است، نام معشوق را نهان کرده، آشیانه دوست را گم ساخته از کسی جویا نیست.
– اینک از پند ناصحان بدور افتاده. یکه و تنها سیلاب اشکش روان است، نیازی به یاور همنوا ندارد.
– ناتوان است و بار سنگینی بدل دارد، تشنه کام است و بر لب آب شکیبا.

– متین و آرام است. البته مرد محتاط از کار جاهلانه بدور است: امروز سپیدی مو را مستور سازد فردا بر سر پیمانه آید.
– ای دل، آزرده مباش. گرت این لولیان با مهار کشند، فراوانت مهار کردند و رام نگشتی.
– بهوش باش. که از بخت نامساعد، دهان چون قندشان از آبشخور من تلخ خواهد گشت.

– روزگار سپیدم که با دوستی آنان شروع گشته با دیدن موی سپیدم سیاه خواهد بود.
– سپیدی مو اولین خیانت روزگار نیست، با خیانتهای او خو گرفته‌ام.

– این بخت من نگون باد، که تا چند دست تمنا دراز کنم و او حق شایسته‌ام باز ندهد.
– تا چند بزندگی نکبت بار بسازم: امروز را بنکوهش سپارم و امید به فردای بهتر بندم.
– بخدا گر چه روزگارم در راه آرزوها بخواب رفته و از رسیدن بکامم باز داشته.
– و هیچگاه نتوانستم گردش روزگار را بستایم، توانم با تأسی به فرزندان احمد مختار، تسلی خاطر جویم.
– بهترین جهانیان، فرزندان بهترینشان. جز اینان فرزند نیک پا بجهان نگذارد.
– گرامی‌ترین زندگان که بر بساط زمین قدم نهند و گرامی‌ترین مردگان که در دل خاک نهان گردند.
– خاندانی بر فراز خاندانها، تا آنجا که بر فراز «فرقدان» برشده‌اند.
– فرشتگان در گردشان به طواف اندر، وحی و الهام بر قلوبشان مستتر.

– از قریش واپرس. آنها که سزاوار عتاب‏اند بنکوهش در سپار و آنها که خطاکاراند خاطرنشان ساز.
– بگو: از چه سپاس رهبر خود نگذاشتید، آنکه شما را از پس عمری ضلالت و سرگشتگی نجات بخشید.
– به دوران فترت انبیا گسیل آمد و شما را به راه راست رهبری فرمود.
– آزاد و وارسته بسوی جنان پر کشید. هر آنکه بر سنت او رود مورد سپاس است.
– و امر خلافت را به حیدر وانهاد، آن چنان که خبر معتبر حاکی است.
– بر همگانش سرور و مولی ساخت، آنها که شیفته حق‏اند معترف‏اند.
– و شما- حاسدان فضیلت- زمام خلافت از چنگ او بربودید. هر آنکه صاحب فضل باشد بر او رشگ برند.
– گفتید اجتماع امت رهبرما بود! اما بدانید یکه تاز امت ویژه خلافت بود.
– چه ناگوار است بر سر دودمان هاشم و هم بر رسول کردگار که خلافت بازیچه تیم و عدی باشد.
– بعد از علی، حق خلافت مخصوص فرزندان اوست، اگر آیه میراث زیر پا نماند.
– آن یک خائف و ناامید از پا نشست و آن دگر که پپاخاست یاور نیافت.
– دست نفاق از آستین ظلم و ستم برآمد، سروری از پس سروری بخاک هلاک افکند.

– در صفوف اجتماع بر ایشان تاختند، و چون در محراب عبادت گوشه انزوا گرفتند، پی کار خود رفتند.
– پدر این خاندان علی و مادرشان فاطمه معروف همگان‏اند، از مفاخر ایشان دم زن یا دم فرو بند.
– از پس روز حسین، آئین حق به بستر بیماری خفت، مرگ هم در کمین است.
– اگر راه و روش مردم را قیاس گیری، دوره جاهلیت بخاطر آید.
– خاندان پسر امیه جنایت تازه مرتکب نشدند، آئین جاهلیت را بقدرت پیشین اعاده کردند.
– آنکه را فاطمه خصم خونخواه باشد، روز قیامت خواهد دید که با چه عقوبتی دست به گریبان باشد.
– ای سبط پیامبر! هر آنکه دست بخون تو آلود، بروز قیامت چه غرامتی خواهد پرداخت.
– جانم فدایت باد، و کیست که آنرا بفدا گیرد. کاش برده را جانفدای سرورش بپذیرند.

– کاش هیولای مرگ از خون من سیراب می‌شد، و خون تو بر زمین نمی- ریخت.
– ای خفته کربلا! کاش می‌بودم و در برابرت بخاک و خون می‌طپیدم.
– شود که روزگار این دل پردرد را از دست دشمنانت شفا بخشد.
– شود که شوکت حق بر باطل چیره شود، شود سفله مغلوب آزاده شود.
– این آرزوها همه با دست خدائی برآورده شد، اما هنوز جگر من تفتیده و داغدار است.
– شنیدم که قائم شما را ندای عدالتی است که هر صاحب شهامتی بپاسخ لبیک گوید.
– من برده شمایم و با تار و پود قلبم بشما پیوند خورده‌ام. آنگاه که اعتراف دگران قلبی نباشد.
– دین و دوستیم در وجود شما خلاصه گشته، با آنکه زادگاهم ایران است.
– از برکت شما بر حیرت و ضلالت پیروز گشتم، اگر نبودید، به صراط حق راه نمی‌بردم.
– تا در دست شرک بودم، چون شمشیری در نیام بودم. بدست شما از نیام برآمده افراشته ماندم.
– هماره قصائد من دست بدست می‌چرخد: از زبان این نوحه‌سرا به سینه آن ماتمزده غم فزا.
– اگر زمان نیافتم که با دست بیاری شما خیزم، اینک با زبان شعر بپاخاسته‌ام.

و در قصیده دیگری امیر المؤمنین علی علیه السلام و فرزندش حسین را به سوگ و ماتم نشسته، مناقب و فضائل آنان را یاد می‌کند. این قصیده را محرم سال 392 گفته و طلیعه و پیش درآمد تشرف او بدین اسلام بوده است. «1»

– نیم شبان، به نیابت حسنا، شبحی‌ترسان و لرزان بزیارت آمد.
– گویا او بود، جز اینکه عطر دلاویزش بمشام نرسید و شرابی از لب و دندانش نصیب نگشت.
– کاشانه‌اش دور، خوشبختم که رؤیا راه را نزدیک کرد، از دیدارش محروم ولی درود او نثار است.
– با نرمی نیاز برم، امتناع کند، گویا سوگندی یاد کرده که رعایت آن را فرض داند.
– در دامن فلات، منزلگاه آن بیوفایان فراموشکار است، که مرغ روحمبتابستان و زمستان بدان سوی شتابان و مشتاق است.
– خواهم راز عشق را پنهان کنم: از این رو نام و نشانش پرسم با آنکه دانم، از حالش جویا شوم با آنکه مشهود همگان است.
– دوستانم به نصیحت راه ملامت گیرند، پندارند اولین روز است که در وادی عشق پاگذارم.
– نگارا! اگر میان من و تو- و خدا نکند- صدها تپه و صحرا حایل شود.

– یقین بدان: این پرده آویخته نشد جز اینکه روزی کنار رود و این ماه چهارده کمال نگرفت جز اینکه روزی تاریک شود.
– اگر از اشتیاق من می‌هراسید که با شتاب این پرده را بیکسو نهم، ایمن باشید که از بی‌پروائی شراب کمک نگیرم.
– انگوری که اگر شراب کهنه‌اش حلال باشد، بخل ورزند و تازه آن را برای چیدن روا نشمارند.
– ساغر آن در کف لباده‌پوشی از خاندان کسری است که حدیث شراب را از شاهان قبائل روایت کند.

– سرخی شراب ناب، گونه چون گلش را از طراوت سیراب کرد، سبزه عذارش بر کنار دمید.
– سوگند که اگر با کف زرینش شراب مرا ممزوج کند، غم دل فرو نهم، جز آن غمی که با دلم پیمان وفا بسته.
– بروزگار این مهلت نگذاشتم که موهبت این غم از دل برباید: چه باپند ناصحان و یا فریب دوست مهربان.
– آتشی شعله‌ور که هر چند دم فرو کشد، برقی خیره کننده از سرزمین کوفان برجهد و بازش مشتعل سازد.
– برقی خاطف که تربت علی را بخاطر آرد، گویا سروش مصیبتش را بگوش می‌شنوم.
– مشتاقانه بر مرکب قافیه بر شدم و با اشک ریزان، هروله کنان رهسپار گشتم.
– بسوی ثنا و ستایشی که اگر احساسم رسا باشد، طوفانهای سهمگین را بازیچه شمارم.
– در این وادی بی‌کران، با نیروی جان راه بجائی نبرم، گر چه خود را به آب و آتش زنم.

– ولی اینم کافی است که شهد انگبین با سرانگشتی ممتاز باشد، و شمیم عنبر جامه عنبری بپالاید.
– جانم فدای آن سرور که بنده راه حق بود، روزگاری که دیگران مدعیان ناحق بودند.
– اگر مدارج دین را وارسند، بنهایت عابد. اگر دنیا را بخش کنند، اولین زاهد.
– روز «بدر» و «هوازن» حجتی است رسا، بر آنها که راه فرار گرفتند و یا به تماشا رهسپار بودند.
– و قلعه «خیبر» با آن در سنگین که بر دست ناتوان چه سهمگین بود.‏

– یا ابا الحسن! اگر حق ترا بجهالت منکر آمدند، و بخدا سوگند که دانسته انکار نمودند.
– با وجود این. اگر یکه تاز میدان شهامت نبودی و با تشریف «خاصف النعل» همتا و هم‏سنگ رسول نمی‌شدی.
– اگر پسر عم. کارگزار. داماد و همریشه رسول نبودی- با آنکه بودی- دگران با تو برابر و هم سنگ نبودند.
– می‌دانست که دیگران از بر شدن به این مدارج ناتوان‏اند، از این رو بویژه نام ترا به فضیلت یاد فرمود.
– جمعی نیرنگ زدند و بعد از رسول راه خیانت گرفتند، این یک در نیرنگ و دغل همتای دیگری بود.

– گیرم که با سفاهت سخن رسول را برتابیدند، آیات قرآن را چگونه برمی‌تابند؟
– بعد از تو فاتحه اسلام را خواندند: دین را با خواری و خفت زیر پا نهادند.

– این سفاهت و خیانت در بیابان «طف» بر سر فرزندت حسین تجدید شد:
– روا شمردند که زخم کهنه را با سرانگشت خونبار سازند.
– ناگوار است بر رسول خدا که از سینه دخترزاده‌اش خون چون ناودان روان است.
– میراث خلافت را از چنگ تو ربودند، و خلافت خود را چونان غل جامعه بر گردن آیندگان بستند.
– ای تشنه در خون طپیده که اگر در رکابش بودم، با سیلاب اشک خود سیرابش می‌ساختم.

– از دریای رحمتی که به کویت اندر است، موجی برآمد و از عطشم وارهانید، با آنکه در کنار تربتت حاضر نبودم.
– زایران مرقد پاکش درود مرا به نیابت نثار کردند تا تشریف جویم اگر چه دیدگانم از این شرافت محروم ماند.
– بازگشتند و غباری از تربتش بر سینه‌ام فشاندند، شفای من در همان بود که آنان ذخیره روز درماندگی سازند.
– مهر دوستانت به دل نهفتم، مهری موافق. شتم دشمنانت بر زبان دارم، دشمنی آشکار.

– از این رو حاسدانت به کین برخاستند که همگان دانند مانند آنان برای بت سجده نبردی.
– دست آلودگان به دامن طهارتت نرسید، دهان بدگویان، حسبت را نیالود.
– این افتخاری کهن که از خون تبارم در رگ و پی دارم، افزون نشمارم از مهری که تازه به دل می‌پرورانم.
– بسا حاسدان که آرزو دارند کاش در زمره خفتگان بودند و من در برابر آنان با زبانی چون تیر و شمشیر به دفاع و حمایت برنمی‌خاستم.
– در ثنا و ستایشتان داد سخن دادم، و این دشمن بدخواه تواست که از خشم دست به دندان می‌گزد.
– عشق شما با تمام دنیا برابر است، و دانم روز حشر، سیه نامه اعمالم را سپید خواهد کرد.

نظمی در سوک اهل بیت قرائت شد که مبتذل و بی‌ارج بود، از مهیار تقاضا کردند قصیده‌ای بر آن وزن و قافیه بسراید، در همان مجلس این چکامه بدیع را بپرداخت:

– خرامان و سرخوش گذشتند، چون پرچم در اهتزاز، مست و خراب.
– میوه جوانی بر سر هر شاخی در انتظار چیدن.
– راستی عالم پریچهران هم عالمی است: آنکه زیباتر است بر دیگران ناز و ادا می‌فروشد.
– دوستان! دانید که داستان خلخال و گوشواره چه بود؟
– از منش پرسید! نام آن زیبائی است، معنایش تباهی پارسائی.
– در این تاریکی شب، این رؤیای خیال‏پرور آن ماه‌پیکر عدنانی است؟
– ذاتش جلوه‌گر است یا شبح او. نزدیک بود که در جمع دوستان رسوا شوم.
– آری خود او بود، پیمان عشق را خاطر نشان کرد، اگر بر سر پیمان روم با دلی ناگوار است.
– این گردش ناگوار زمانه بر آل علی بود که زبان مرا به هجو زمانه باز کرده.
– با آنکه از دیارم بدوراند، اما از درد فراق آن کشم که دوست همنشین در فراق همنشین.
– اینک همدم من، تنها عزاداران و غمگساران حسین‏اند.
– کینه دیرین در کمین بود، بروز عاشورا طوفانی سهمگین بپا کرد.

– و شهیدی بجای نهاد که کینه انسانها را برآشوفت، چونان که جراحت را با سرانگشت بخون بپالایند.
– با آن دستی که دیروز بیعت سپردند، امروز هیولای مرگ را به سویش راندند.
– بدین زودی جدش را از یاد بردند، حقوق دیرین و نوین یکسره از خاطر ستردند.
– بار نفاق در دل، به سویش پرواز گرفتند، مکر و فسون در زیر بال نهفتند.
– چه ناگوار است بر من که غول مرگ بر سینه با وقارت بر شد.
– و سر انورت که خاک آلوده بر سرنی کردند، با آنکه خورشیدش به زیر پی بود.
– مطرودتر، فرمانروایشان که پویا شد، دوان و خیزان.
– وای بر فرمانبرانشان که بهشت عدن را به بهای اندک فروختند.
– و تو ای سرور من- گر چه از مقامت محروم کردند- پیشوائی، همچون پدر ارجمندت برغم انف کافران.
– بروز خیبر، معجز قلعه و در، بر دست که جاری شد؟ و بر سر چاه شر جنیان که برتافت؟
– به روز «بدر» و «احد» صفوف دشمن که پراکند؟ شمل آشفته دین را که مجتمع آورد.
– بتهایشان را برضای حق، که درهم کوبید؟ با آنکه بت‏پرستان حاضر و ناظر بودند.
– جز پدرت بود: پیشوای هدایت و چراغ امت شیر بیشه شجاعت.
– کند باد شمشیری که پیکرت در خون کشید و روی هر چه شمشیر است سیاه کرد.
– آب گوارا در کامم شرنک شد، جامه حریرم سوهان تن گشت.
– این تن ناتوانم کی تواند، این بار مصیبت توان فرسا بر دوش کشد.
– حسرت و افسوسم بر تو است. و این نیز گفت با خبران است که روز قیامت آتش حسرت با اشاره تو سرد و سلامت خواهد گشت.
– سرور من. این بوی دلاویز تو است که زایران با خود آوردند، یا مشک ختن که با تربتت بیامیخت.
– گویا عرصه مزارت گلزار بهاری است که سوز پائیزی بر آن وزید.
– من بشما مهرورزم مادام که طائفان کعبه به سعی پردازند و یا قمری بر شاخساران بنالد.
– گر چه نژادم پارسی است، اما مرد شریف و آزاده، تعلق خاطرش وقف آزادگان شریف است.

– بر سمند تیزگام ادب بر شدم و بر دشمنان بدخواهتان تاختم.
سمندی تیز رفتار از قصائد آبدار که از طغیان و سرکشی آن هراسی در دل نداشتم. با آنکه سواران دگر از سرکشی و طغیان تکاور واژگون گشتند، و ردیف آنان نیز بخاک درغلتید.

و از سروده‌های شاعر در مدح و ثنای اهل بیت این ابیات زیر است:

– آنکه از ما دل برید. ندانم چه کسی را برگزید؟ چگونه مهر نوین عشق دیرین را از یاد برد.
– آن پیمانهای مؤکد کجا شد؟ و آن عشق آتشین که ملامت ناصحان را به چیزی نشمرد؟
– آرزوهای خام بود که با گذشت ایام از سر بنهاد؟ یا رؤیای شبانه که با سپیده صبح از میان برخاست؟
– اشکهای جاری نه از سوز دل بود؟ خدا را، پاسخ دهید عاشق سرگردان را.
– بر سر آن آبگاه گفتم: قدری بپائید. و اگر مهلتی می‌دادند، چه منتی بر من می‌نهادند.

– به بالین این بیمارتان بپائید، اگر مایه شفا نباشد، باری وسیله دلداری است.

– در کنار «وجره» از کاشانه او سراغ گرفتم، گر چه بر گمراهی ما افزود.
– آن پریوش که اگر خورشید رخش براه انصاف می‌رفت، از تابش خود بخل نمی‌ورزید.
– رأت هجر هامر خصا من دمی علی النّای علقا قدیما غلا

– بسا سخن‏چین که نبض او را شناخته و من پیشدستی کنم تا سعایت او برتابم.
– با این تصور که مهر دلداده‌ام چون عرصه ریگزار است، رطب و یابسی بهم بافته تا ریشه عشق و شوریدگی را بسوزاند.
– و بسا زبانهای چون نی‌فراز و چونان سنان تیز و دراز که از خود برتافتم.
– اگر آن پریوش رخ بتابد، چه نیازش که ماه تابان برآید.
– خدا شبهای «غویر» را سیراب کناد، از باران صبحگاهی و ژاله شامگاهی.
– بارانی که چون از چشم مشتاقی قطره اشکی روان بیند، به همدردی بر خروشد و سیلاب کشد.
– به ویژه آن شب وصل، گر چه دیگر باز نگشت، از آن پس خواب به چشمم راه نکرد.
– اما در رؤیا، هنوز بر سر پیمان است، گر چه پیمان شکنی راه و رسم دیرین است.
– خدا را چه شب کوتاهی. اگر وصل دلدار نبود، چون شب یلدا بود.
– آن دامن کبریا که در شور و شیدائی بر زمین می‌کشیدم، اینک به پیری کوتاه گشته.
– بزودی هم و غم بر دل برجهد و از شوق و سرخوشی بازم دارد.
– از آه سوزانم سوهانی بسازد که شمشیر جانکاه را بساید.

– اینک به ثنای آل پیامبر حریصم، قصیده‌ای بسرایم، غزلی بیارایم.
– جانم فدای آن اختران خاموش، لکن چراغ هدایت خاموشی نگیرد.
– پیکر انورشان در بیابان، فضای جهان را پرتو افکن است.
– توده غبرا از حمل این بار سنگین درماند، از این رو شمع وجودشان را در دل نهفت.
– فیض بحثی کردند: ابر و دریا آفریدند. فرو افتادند: قله‌های عظمت را بنیاد نهادند.
– از رقیب که بمفاخرت خیزد، واپرس که پایه‌های عظمت و مجدشان تا بکجا برشده است.
– قرآن، کدام خاندان را با مباهله تشریف داد، که رسول خدا به آبروی آنان بدعا برخاست.
– معجز قرآن بر که نازل گشت؟ و در کدام خاندان؟
– در روز «بدر» بدری که پرچم دین را بر افراشت، چه کسی یکه تاز میدان بود؟
– که بیدار ماند و دیگران بخواب غنودند؟ داناتر که بود؟ دادگسترین آنان کدام.

– مساعی جمیله فراوان است، تفصیل آن سخن را بدرازا کشد، اجمال آن در مقام سند کافی است.
– سوگند بحق که ملحدان و کجروان بر آئین حق چیره شدند، بلکه آن را تباه کردند.

– آری پیروزی حق ضمانت الهی است و گرنه در جدل شرمسار و سرافکنده بودیم.
– خدا را. ای قوم. رواست که رسول مطاع فرمان دهد، هنوزش غسل نداده نافرمانی کنند.
– جانشین خود را معرفی کرد و ما بیاوه پنداشتیم آئین خود را مهمل وانهاد.
– پندارند که اجماع و اتفاق دارند، از سعد بن عباده خبر واپرس.
– آنهم اجماعی که بی‌فضل را بر صاحب فضل مقدم شناخت.
– و حق را از صاحب حق بازگرفت. آری علی صاحب حق بود.
– منزل به منزل راه سپردند، از بغی و ستم، خاندان علی را پی سپر سینه اشتران ساختند.
– و از کید و کین، چونان عقرب جراره، چه نیشها که بر جانشان نزدند.
– مایه ضلال و حیرت بدان پایه که عزای حسین را بپا کرد و مصیبتهای پیشین و پسین.
– خاندان امیه، جامه این عار و شنار بر تن آراست. گر چه خون شهیدان یکسره پامال نگشت.
– ای زاده مصطفی، این خود روز سقیفه بود که راه کربلا را هموار کرد.
– حق علی و فاطمه زیر پا ماند، از این رو کشتنت روا شمردند.

– ای تک سواری که بر خنگ بادپیما روانی، و چونان شاهین در پرواز.
– خنگی که در چهار جهت از طوفان سبق بردگاهی که در کوه و دره‌وزان گردد.
– و چون طرف چشم به آسمان دوزد، پندارند که خواهد به سما بر شود.
– سپیدی کاکلش بر قرص خورشید طعنه زند، اندامش غزال رعنا را بچیزی نخرد.

– گمانم که با این سیر و شتاب به سوی مدینه روان باشی.
– بسلامت. و هر که در نیاز من بکوشد، بسلامت باد.
– پیام این دلسوخته را همراه بر. و به پیشگاه احمد مرسل آواز برکش.
– پس از ثنا و سپاس بر گو: ای رهبر هدایت، راه و رسمت دگرگون گشت.
– به جوار حق راه گرفتی، و ما در آتش فراق ماندیم. اما شرع و آئینت تمام بود.
– پسر عمت بر آن شد که به آئین و سنتت قیام ورزد.
– نیرنگبازان، آنها که حق را واژگون کردند، راه خیانت و دغل پیش گرفتند.
– سرانجام، «تیم» آنان زیور خلافت بر تن آراست، بنی هاشم عاطل و باطل ماندند.
– نوبت «تیم» که بپایان آمد، خاندان «عدی» طنابها را کشیدند.
– خاندان امیه هم گردن طمع فراز کردند، دیگر جاده‌ها هموار بود.
– از میانه پسر عفان بر سریر خلافت بر شد که گمان نمی‌رفت. بلکه او را بر سریر نشاندند.
– دیدگان امیه روشن گشت و عیش همگان بکام. پیش از آن سخت و ناگوار.
– کار شوری و اجماع، در آخر به آئین اردشیر پیوست، آن دو آتش زدند این یک پاک بسوخت.
– روان گشتند و قدم به قدم تا گودال هلاکش سوق دادند، بهتر بگویم: کشاندند.

– و چون برادرت علی زمام خلافت کشید تا به سوی حق باز گرداند، از این رو دشوار و سنگین بود.
– آمدند که با خواری به قاتلانش سپارند، با آنکه خود معرکه آرای قتال بودند.
– ناگفتنی بسیار است، دادخواه آنان بروز قیامت توئی، وای بر آنان که مهلت یابند.

– ای خاندان مصطفی. اینک ثنایم چون آب زلال، مهرم شیرین و خوشگوار، قلبم خالی از مهر اغیار است.
– سخنان گزنده‌ام برای دشمنان آماده، مادام که زبان در کام بچرخد.

– اگر با گام هموار به مقصود نرسم. بشتابم و دامن صحرا پر کنم:
– از تیر جان شکاف که بر هر جا نشیند، هلاک سازد.
– چرا چنین نباشم. با آنکه راه نجات بخش دینم براهنمائی شما مکشوف افتاد.
– با درستی براه راست قدم نهادم. پیش از آن، سر خود گرفته بیراهه می- شتافتم.
– زنجیر شرک را پاره کردم. با آنکه در گردنم قفل بود.
– سروران من. مادام که ابری خیزد و رعدی برانگیزد، دوستار شمایم.
– و از دشمنان شما بیزاری جویم. بیزاری شرط مهر کیشی است.
– وابسته مهر شما از کیفر هراس نکند. در روز فردا، بایدش که پناه باشید.

در سروده‌ای دگر، امیر المؤمنین را ستوده و کید و کین دشمنانش را یاد نموده گوید:

– اگر بدین دره و هامون روانی، از مردم آن سامان پرس که قلب من کو؟
– دیده‌ای؟- و غریب کجا بیند- کسی پیکر خود را یابد و قلب خود نیابد؟
– آهوان این دشت و دمن را گو که عشق و دلدادگی مرد، بعد از شما دختر رز را طلاق گفتند.
– از یاد شما گذشتند، صیاد ناامید دام بگشاد، ولی خود در دام افتاد.
– گوئی آهیختن تیغ و ریختن خون حرام است، خدا را. رحمی بر این کشته‌های در خون از تیر مژگان.
– ساکنان وادی «منی» را پرس تا چه گویند: دلیر مردی اسیر آهوئی گشت با آنکه هزار مرد جنگی در رکابش بود.
– باسنان نیزه از جان خود بدفاع برخاست، اما سیه چشمان شهلا بخونش کشیدند.
– خون حرام، آنهم در سرزمین حرام؟ خدا را از چه حلال شمرد؟
– گفتی: آنکه شکوه آرد، دعوی صبرش نشاید. آخر، چشم بگشا و حال زارم بنگر.
– تیر عشقت بجان نشست، طاقتم بربود، عشق و شیدائی قهرمان پیلتن را مقهور سازد.
– در این سیاهی شب کدامین چراغت رهنمود؟ هیهات. چهره‌ات خود بدر تابانی است که سیاهی شب بزدود.
– جویای شوکت بودی. با قهر و زور، گردن زیبارویان ببند کشیدی.

– با چشمان فتان که به شمشیر، کشتن و بستن آموزد، با قد و بالائی که به نیزه تابدار طعنه جان ستان.
– ای که در وادی «حاجر» می‌گذری و در برابرت جولانگاه وسیعی می‌نگری.

– چون به سراپرده‌های «قبا» بگذری، هنگامی که خورشید در حال غروب است.
– اختران سما را بر گو در حجاب شوید، جلوه‌گاه حسن ویژه اختران این بارگاه است.
– به آرزوی آن شبهای «خیف». آیا روزگار عیش و شادمانی باز خواهد گشت؟
– رؤیای شبانه بود که سپیدی صبحش گریزاند، یا سایه جوانی که رخت بر بست.

– هیچ کس جوانی و بی‌نیازی را با هم گرد نیاورد، و نه پیری با شادمانی.
– آن غم که روزگار عیش و شیدائیم را سیاه کرد، کاش با سپیدی عذارم همان می‌کرد.
– نه گمانم بود که موی سپیدم از رنگ خضاب در آمده تا آنکه از فرتوتی بدامنم ریخت.
– ناگهان از در بلائی درآمد و ایام پیریم را بجرم شور جوانی بکیفر گرفت.
– موی سپید، اعلام خطر است اگر بر حذر باشند، پیری زبان به پند و نصیحت گشوده اگر بپذیرند.
– سالهای عمری که در فناء زندگی بار افکنده، گواه است که بخت و اقبالت بار بسته.
– زندگی سراسر درس عبرت است، و تو بی‌خبر دنبال دیو آرزو می‌تازی.

– فاصله آرزوها با مرگ نه چندان است، چونان که فاصله دست راست با چپ.
– اینک که توانی در کار خیر بکوش. آرزوی سعادت کن باشد که دریابی.
– سبکبال جانب حوض کوثر پوی که صاحبان حوض، ترازوی عملت را گرانبار سازند.
– به مهر آل احمد چنگ برزن، این دستاویز رستگاری ناگسستنی است.
– سوگی نثار تربتشان ساز یا ثنائی: چکیده اندیشه‌های بلند و احساس دلپسند.

– دوشیزگان قصائد که در پرده نهان باشند، و چون از پرده برآیند، رهزن مسافران باشند.‏

– از دفاتر فضلشان آن چند به سراسر گیتی بر! که اشتران قوی هیکل از حمل آن عاجز آیند.
– آویزه‌ای بر کاکل خیل و استر، آویخته از کوهان اشتر.
– سروران را یکی پس از دیگری ثنا برخوان، قهرمانان را یکی پس از دیگری بسوک و ماتم نشین.
– پاکدامنان در سیاهی شب، پناه درماندگان به سیه روزی.
– بخشندگان نعمت بهنگامی که پهنه زمین از قحط و غلاتیره و درهم، چهره زمانه از خشم دژم.

– سرور نمازگزاران از فرشته و بشر. مهتر فرزندان آدم از پوشیده و برهنه سر.
– آنان، و پدر و مادرشان. عزیزترین مردمان در زیر این کهکشان.
– نه از زمره «طلقا» که رهین منت باشند چون اسیران، در گیر و دار نبرد مضطرب و سرگردان.
– شعارشان: «اللّه اعلی و اجلّ» نه چون دیگران: اعل هبل. اعل هبل.
– صنمی از دست آنان زیور نبست، و نه قلب آنان بفریفت.
– و نه از شیر مادران، آلودگی خبائث بر وجود آنان نشست.
– ای سواری که شتر نجیب بزیر ران داری، پشتش از زخم جهاز دو تا گشته.
– اگر از جراحت دست بلنگد یاوری نیابد، سنگینی بار هم بر سر و دوش او لنگر آرد.
– به هر پنج یک نوبت آب بیاشامد و از چرا به نشخوار خار قناعت جوید، با آنکه آب فراوان و مرغزار خرم است.
– بدان حد شیفته و مشتاق که چون راکب خستور آرزوی خواب کند، سحرگاهش گوید:

باشد سپیده دم، نیمروزش گوید: مهلتی تا غروب دم.
ای سوار باد پیما!
– در روضه نجف به ریگزارش اقامت جوی، به پاکترین تربت والاترین مرتبت.
– و درود و تحیات مرا تقدیم کن به پیشگاه بهترین اوصیا، همتای بهترین انبیاء.
– گوشدار! ای سرور مؤمنان! و این نامی است که بحق ترا در خور است.

– قریش در پیمان ولایت از چه باخلاص نرفت، دوستی را با غل و غش در آمیخت.
– و بعد از برادرت رسول خدا، کینه‌های دیرین: خونهای بدر واحد را از تو جویا گشت.
– چه شد که یکرای و یکرنگ بیاری هم برخاستند، چون ترا در گوشه انزوا یافتند.
– با آنکه عیب و عاری در وجودت نمی‌یافتند و نه ضعف و زبونی در اندیشه و افکارت.
– منقبتی بمفاخرت یاد نشد، جز اینکه مفصل و مجملش زیوراندام تو بود.
– خدا را از این قوم که با محمد- سراسر حیاتش- نفاق ورزیدند و برای نابودیش کمین نشستند.
– با چنان دلهائی دنبال او گرفتند، که قرآن کریم بیانگر آن است.

– پس از رحلت او که اولی بر سر کار آمد، نه از شترشان ناله‌ای برآمد و نه از شتربان.
– دومی هم که بجایش نشست، از نفاق و دو رنگی آنان شکوه نکرد، و نه آزارشان داد و ملامت کرد.
– پنداشتی با مرگ رسول، نفاق از میان برخاست، نیاتشان خالص گشت؟
– نه بآن خداوندی که رسول را با وحی خود مؤید ساخت و پشت او را بیاری تو محکم کرد.
– علت آن بود که نیات و افکارشان در راه کفر هم آهنگ بود.
– در میانه دوستی برقرار بود یک دوستی صادقانه. از آن رو که از کردار هم راضی و خرسند بودند.
– چنان گیر که مدعیان گویند: نفاقی بود و منتفی گشت.
– پس چه شد که با شروع خلافتت، باز بر سر نفاق شدند، و کینه‌ها را در دل بجوش آوردند؟
– با مکر و دغل دست بیعت سپردند: دستها بر سینه و در زیر آن دلهای پر کینه.
– بدیهی است. از اینان هر که با برادرت احمد مرسل پیمان بست، عهد خود بگسست.
– آن یک که از ترس انقلاب، عجولانه کار بشوری گذاشت، نگوئی چرا از تو روی برگاشت.
– چه شد که زاده امیه تو را عقب راند و دیگران را برای دریافت عطا پیش خواند.
– در مسند خلافت کار بشیوه خسروان عجم کرد، آئین حق ضایع شد تا دولت او برقرار ماند.
– آن چند که عرصه بر همگان تنگ آورد، آنانکه بدست خود بر تواش مقدم کردند.
– و چون بر مسند نشستی و حقوق مسلمانان بمساوات بگذاشتی، بر آنان دشوار و ناگوار آمد.

– از این رو، تیغها تیز شد، سنگرها مهیا، شعله‌ها برافروخته گشت.
– نیرنگها باختند، از جمله روز جمل را براه انداختند، کاری سزاوار عار ودشنام.
– کاش دانستمی: آن دستها که تیغ تیز و نیزه کین بر سرت آهیخت.
– هیزم آورد و شرار آتش برانگیخت. بروز رستاخیز چه خاکی بر سر بایدش ریخت؟
– فرامش کرد که دیروزش دست بر دستت بسود: پیمان بست که راه تبدیل و خلاف نخواهد پیمود.
– کاش دانستمی. آن دستها که حرم رسول را از حجاب برآورد.
– تا خون عثمان جوید: عجبا. آنها که بیاری برخاستند، هم آنها بودند که در یاری او از پا نشستند.
– ای مردم آزاده. بگردش روزگار بنگرید: اینک «تیم» خونخواه «امیه» آمد.
– خون را به دامن دیگران وابستند، قاتلین در میانه از کینه رستند.
– اما آسیای ستمشان بر سر چرخید، تیغ تیز زبان معذرت برید.
– نقض بیعت کیفرشان را امروز و فردا کرد، بآخر بر سر پیمان شد، پیمانه عذاب بر سرشان ریخت.
– باری به عفو کریمانه علی پناه جستند، آنکه با صبر و شکیبائی عذر خواه و عذرپذیر است.
– پیوند رحم به افغان، ناله الامان کشید، کس بناله‌اش ننگرید. نائره خشم بالا گرفت، آتش دل خاموش نگشت.
– جمعی که عمری داشتند راه نجات جستند، ما بقی از دم شمشیر گذشتند.
– جمعی از پی آمدند، در مقام جدل زبان احتجاج گشودند، جز رسوائی و عار نفزودند.

– گفت: «آن یک (زبیر) راه ندامت گرفت، سرکشی وا نهاده گوشه عزلت گرفت.
– سنان نیزه را برکند، چون بملامتش در سپردند، خصمانه تاخت و حمله آورد».
– اما شواهد ماجرا حاکی است که عزلت او از ناامیدی و سستی بود.

– و گفت: «آن دگر (طلحه) در کشاکش مرگ توبه کرد» اما از توبه هنگام مرگ چه سود «1»؟
– اما صاحب هودج (عایشه) اگر از خلافکاری دست کشید، برغم انف راوی که گفت و احتجاج نمود.
– چه شد که در برابر جنازه حسن بکین برخاست؟ جز این بود که جراحت قلبش را شفا می‌خواست.
– اما آن دو پلید دگر، پسر هند و زاده او. گر چه بعد از علی کارشان بالا کشید.
– آنچند که کینه و شر آوردند، جای شگفت نبود، چون براه دگران رفتند.
– ای سرور من! اگر به کمالت حسد بردند، از ضعف و ناتوانی در مشکلات بود.
– همریشه رسول توئی. جانشین او توئی. وارث دانش توئی. و هم رفیق با اخلاص.
– خورنده مرغ بریان. کشنده اژدهای دمان. هم کلام با ثعبان.
– خاصف نعل رسول. بخشنده خاتم در حال رکوع. سقای لشکریان بر چاه «بدر».

– اما بازگشت خورشید، خود آیتی از عظمت تو است که خرد را حیران کرد.
– از این رو حاسدان را نکوهش نکنم که از خشم جانبت رها کردند، و نه آنها که گامشان لغزید.
– ای ساقی کوثر! آنکه به ولایت عشق ورزد، از شراب کوثر محروم مباد.
– و نه شعله آتش گردن او بزیر آرد که در برابر مهرت خاضع است.

– در راهت با دیگران دشمنی گرفتم، و نه ارجشان نهادم، تا آنجا که جز معدودی- همگان مرا چون کف خاک از دست فشاندند.
– خلوت گزیده به غیبت نشستند، گوشت و استخوانم به نیش کشیدند، و من سرگرم ثنا و ستایشتان به آنان نپرداختم.
– رضایت با خشم جهانیان سنجیدم، و رضایت برگزیدم.

– اگر دریا چون دو پاره کوه بشکافد و مرا در کام کشیده سر بهم آرد، پروایم نباشد.
– مهر و پیوندم سابقه دیرین دارد، چونانکه سلمان محمدی را مجد و عظمت از شما بیادگار باشد.

– نبض‏هایم از شور و اشتیاق چنان در تب و تاب است که شتر مست به هنگام لقاح.
– پیوند من به حبل ولایت شما استوار است: با مهری دیرین و آئینی نوین.
– بدین پیوند بر پدرانم که شاهان بودند برتری جستم، برتری اسلام بر سایر ملل.

– از این رو چکامه‌ام را بسان تیر دلدوز، سوی مادرانی پران سازم که از مرگ و ماتم فرزندان پروا ندارند.
– ناوک آبدار از شست من رها شود، و دشمنانت از بیم جان کناری گیرند.

– پیکان تیرم به هدف نشیند، اگر از جانب شما رها سازم. چه بسا که تیر انداز پارتی هم خطا کند.

و در قصیده دگر استاد امت، ابن المعلم، شیخ مفید متوفی 413 را سوگ و ماتم سروده بدین مطلع:
ما بعد یومک سلوة لمعلّل منّی و لا ظفرت بسمع معذّل‏

(این قصیده در اصل کتاب 91 بیت است، و چون ترجمه آن باعث ملال خواننده بود، صرف‏نظر گردید. مترجم).

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 327

اشعار مهیار دیلمی در مدح اهل بیت(ع)

مطالب مشابه دیگر