اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۶ آبان ۱۴۰۳

بقراط فرزند اشوط وامق ارمنی مسیحی

متن فارسی

بقراط فرزند اشوط وامق ارمنى مسیحى یکى از بطریق «2» هاى ارمنى و پیشواى بزرگ آنان و رهبر و فرمانده مقدم در قرن سوم هجرى است.

ابن شهر آشوب در معالم العلماء او را در ردیف مدح‏گویان معتدل اهل بیت شمرده و یعقوبی «3» و ابن اثیر «4» نوشته‌اند:
در سال 237 مردم ارمنیه بر حاکم خود یوسف بن محمّد شوریده، او را کشتند.
علت این امر از آنجا بود که وقتى یوسف به جانب ارمنیه میرفت یکى از بطریق‏ها (رهبر مذهبى) به نام بقراط بن اشوط که از بزرگ بطریق‏ها بود، نزد یوسف آمده از او امان خواست.
یوسف، بطریق و پسرش نعمت را گرفته، به دربار خلیفه متوکل گسیل داشت
بطریق‏هاى ارمنى با پسر برادر بقراط بن اشوط بر کشتن یوسف هم پیمان شدند.
موسى بن زرارة داماد بقراط در اینکار با آنان موافقت کرد. وقتى خبر توطئه به یوسف رسید. اطرافیانش او را از توقف در آن محل منع کردند، او نپذیرفت زمستان فرا رسید، برف می‌بارید، درنگ کردند تا برف فرو نشست، قصد او کردند او در شهر «طرون» (یکى از شهرهاى ارمنیه) بود. شهر را محاصره کردند، او از حصار خارج شده با آنان جنگید تا او و هر که با او می‌جنگید، کشته شدند.
امّا آنان که با او نمی‌جنگیدند بآنها گفته شد: لباس از تن بیرون کنید و خود را برهنه سازید تا نجات یابید. بدین دستور عمل کردند و با پاى برهنه و بدن عریان راه پیمودند، بیشتر آنان در سرماى شدید تلف شدند و بسیارى دیگر انگشت پاهاشان افتاد، ولى از خطر مرگ نجات یافتند.

این واقعه در ماه رمضان اتفاق افتاد، یوسف قبل از واقعه یارانش را بروستاهاى مربوط به عمّالش متفرق ساخته بود، آنها براى هر دسته گروهى از بطریق‏ها را مأمور ساختند، بطریق‏ها یاران یوسف را در یک روز کشتند. وقتى خبر به متوکل رسید، متوکل «بغا الکبیر» را براى خونخواهى خون یوسف به ارمنیه فرستاد.
بغا از طریق موصل و جزیره رهسپار شد، در آغاز کار از شهر «ارزن» یکى از شهرهاى ارمنیه شروع بکار کرد، در آنجا موسى بن زراره و برادرانش اسماعیل سلیمان، احمد عیسى، محمّد و هرون بودند.
بغا، موسى را نزد متوکل فرستاد و خون شورشیان را مباح ساخت و حدود سى هزار نفر از آنها کشته شدند و عده بسیارى از آنها را اسیر گرفته، فروختند.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 18

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 18

الشاعر

بُقراط بن أشوط الوامق الأرمینی النصرانی، بطریق «1» بطارقة أرمینیة، و قائدهم الأکبر، و أمیرهم المقدّم فی القرن الثالث، عدّه ابن شهرآشوب فی معالم العلماء «2» من مقتصدی المادحین لأهل البیت علیهم السلام.

قال الیعقوبی فی تاریخه «3» (3/213) و ابن الأثیر فی الکامل «4» (7/20): إنّه وثب فی سنة (237) أهل أرمینیة بعاملهم یوسف بن محمد فقتلوه، و کان سبب ذلک أنّ یوسف لمّا سار إلى أرمینیة، خرج إلیه بطریق یقال له بقراط بن أشوط- و یقال له بطریق البطارقة- یطلب الأمان، فأخذه یوسف و ابنه نعمة فسیّرهما إلى باب الخلیفة المتوکّل، فاجتمع بطارقة أرمینیة مع ابن أخی بقراط بن أشوط و تحالفوا على قتل یوسف، و وافقهم على ذلک موسى بن زرارة- و هو صهر بقراط على ابنته- فأتى الخبر یوسف، و نهاه أصحابه عن المقام بمکانه فلم یقبل، فلمّا جاء الشتاء و نزل الثلج مکثوا حتى سکن الثلج، ثمّ أتوه و هو بمدینة طرون «5» فحصروه بها، فخرج إلیهم من المدینة فقاتلهم فقتلوه و کلّ من قاتل معه، و أمّا من لم یقاتل معه فقالوا له: انزع ثیابک و انج بنفسک عریاناً، ففعلوا و مشوا حفاةً عراةً، فهلک أکثرهم من البرد، و سقطت أصابع کثیر منهم و نجوا، و کان ذلک فی رمضان، و کان یوسف قبل ذلک قد فرّق أصحابه فی رساتیق عمّاله، فوجّه إلى کلّ طائفة منهم طائفة من البطارقة فقتلوهم فی یوم واحد، فلمّا بلغ المتوکّل خبره وجّه بُغا الکبیر إلیهم طالباً بدم یوسف، فسار إلیهم على الموصل و الجزیرة، فبدأ بأرزن «6» و بها موسى بن زرارة و له إخوته: إسماعیل،

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 19

و سلیمان، و حمد، و عیسى، و محمد، و هارون، فحمل بُغا موسى بن زرارة إلى المتوکّل و أباح قَتلَة یوسف، فقتل منهم زهاء ثلاثین ألفاً و سبى منهم خلقاً کثیراً، فباعهم.