اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۳ مهر ۱۴۰۲

تبهکاری های خالدبن ولید در زمان پیامبر(ص) و بعد از آن

متن فارسی

تبهکاری های خالد در روزگار پیامبر و برانگیختن خشم او

خالد که بود و چه ارجی داشت که جانشین پیامبر بیاید و آن برتری فزاینده را به وی ببخشد و او را شمشیری بشمارد که خداوند در رویدشمنانش برهنه نموده است ، با این که-  به گفته آشکار دومین جانشین پیامبر-  او دشمن خدا بود؟ که در بخش ” دستور خلیفه در داستان مالک ” گذشت و با این همه، آیا پاسخ وی جز رنگ سخنی بی پایه و دروغ و پرت داشت ؟ و آیا جز این بود که وی با روش برتری های

کسان در کیش خداوند را انگیزه نادانی و ریش خند گرفت ؟چگونه می توانیم خالد را شمشیری از آن شمشیرها به شمار آریم که خداوند آن را بر روی دشمنان خود برهنه نموده؟ مگر در زندگینامه اش-  که دربرابر ما است-  نمی نویسند که او گردنکش و سنگدل و خونریز بوده و آنجا که خشم وهوس بر وی چیرگی می یافتهکیش خداوند را در پیش چشم نمی داشته، و البته در هنگامی هم که پیک خداوند-  درود وآفرین خدا بر وی و خاندانش-  زنده بود باجذیمیان در الغمیصا رفتاری نموده که از آنچه پس از آن با مالک پسر نویره کرد سهمناک تر بود و برانگیخته خدا-  درود و آفرین بر ویو خاندانش-  پس از آن که روزگاری چند بر وی خشمناک و از او رو گردان بود از وی در گذشت و این چشم پوشی بود که به او دل دادتا با یربوعیان بطاح، کرد آن چه کرد.اگر گذشت بزرگ ترین پیامبران از این مرد-  آن هم پس از خشم گرفتنش بر وی گرفتار ساختن او برای گناهی که کرد و رو گردانیاش به روزگاری دراز-  باز هم به او دل بدهد که بکند آنچه کرد، پس بنگر که گذشت جانشین پیامبر از وی-  آن هم بی هیچگونه خشم ورو گردانی-  چه به بار خواهد آورد؟ و پشتیبانی هائی که از او نموده در روان این مرد و هم شیوه هایش که مردمی تبهکار و گروه هائیآشوبگر بودند چه به جا می گذارد و چگونه گستاخی و بی پروائی آنان را می افزاید؟ما کجا می توانیم خالد را تیغی بشماریم که خداوند بر روی دشمنانش برهنه نموده است با این که نامه بوبکر به وی را در میان برگ هایتاریخ می بینیم که می نویسد “: ای پسر ام خالد به جان خودم سوگند که به راستی تو با دل آسوده با زنان می آمیزی با این که هنوز درآستانه خانه ات خون هزار و دویست مرد مسلمان خشک نشده است ” و این را هنگامی به وی نوشت که خالد به مجاعه گفت “: دخترترا به من ده ” و مجاعه به وی پاسخ داد ” آرام که به راستی تو نزد دوستت پیوند آشتی میان من و خویش را گسیختی ” گفت ” هان ایمرد دخترت را بده ” و او نیز داد و چون گزارش به بوبکر رسیدنامه بالا را برای وی نوشت و خالد نامه را که دید می گفت این کار آنمردک چپ دست- عمر پسر خطاب -است.  و این نخستین شیشه ای نبود که با دست خالد در اسلام شکست زیراهمانند این کار بسیارزشت و نکوهیده در روزگار برانگیخته خدا (ص) از او سر زده و وی-  درود و آفرین خدا بر وی و خاندانش-  از رفتار او بیزاریجسته بود پسر اسحق می نویسد: پیک خدا (ص) یگان هائی از سپاه را به پیرامون مکه می فرستاد تا مردم را به سوی خدای بزرگ وگرامی بخوانند ولی دستور نمی داد دست به پیکار زنند یکی از کسانی که برای همین برنامه فرستاد خالد پسر ولید بود که او را بفرمود تابرای خواندن مردم به خدا به جنوب تهامه رهسپار شود ولی او را برای نبرد نفرستاد گروه هائی از تازیان نیز با او بودند و چون بر سرزمین جذیمیان عامر زاده پای نهادند وایشان با دیدن او افزار جنگ برگرفتند، خالد گفت افزار جنگ را بر زمین گذارید که به راستیمردم مسلمان شده اند- گفت:  یکی از یاران ما که از دانشوران جذیمی بود گزارش داد که چون خالد به دستور داد تا افزار جنگ را برزمین نهیم مردی از ما که او را جحدم می خواندند گفت: ای جذیمیان وای بر شما این خالد است، به خدا سوگند پس از آنکه افزار جنگرا زمین گذاشتید، هیچ برنامه ای ندارد مگر دستگیر کردن شما و پس از آن نیز تنها کارش گردن زدن شما است به خدا من هرگز افزارجنگ را بر زمین نمی گذارم. گفت که:  مردانی از گروه خودش او را گرفته و گفتند:  جحدم می خواهی خون های ما را بریزی ؟راستی مردم مسلمان شده و افزار جنگ را بر زمین نهاده اند و پیکار را رها کرده و مردم آرامش یافته اند.  و به همین گونه با وی گفتندتا افزار جنگ را از او گرفتند و همه گروه با پشت گرمی به سخن خالد، جنگ افزارها را از زمین نهادند و خالد که چنین دید بفرمود تادست های آنان را از پشت سر ببستند و آنگاه همه را خوراک تیغ گردانید و کشت آنان را که کشت و چون گزارش به پیک خدا-  درود وآفرین خدا بر وی-  رسید دو دست به سوی آسمان برداشت و سپس گفت:  بار خدایا من در پیشگاه تو از آنچه خالد پسر ولید کرده بیزاریمی جویم، بو عمر در ” الاستیعاب ” ج 1 ص 153 می نویسد:  این از گزارش های درستی است که بر جای مانده.

ابن هشام می نویسد برخی از دانشوران از زبان ابراهیم بن جعفر محمودی آورده اند که گفت:  برانگیخته خدا-  درود و آفرین خدا بروی-  گفت:  خواب دیدم که گویا لقمه ای از خوراکی حیس بر گرفتم و مزه آن را گوارا یافتم ولی چون فرو بردم چیزی از آن بیخ گلویمرا گرفت و آنگاه علی دست کرده آن را به در آورد بوبکر راست رو-  خدا از وی خشنود باد-  گفت : ای پیک خدا اینک یگانی از یگانهای سپاهت که فرستاده بودی به گونه ای نزد تو می آید که در پاره ای از آنچه را انجام داده دوست می داری و در پیرامون پاره ایدیگر از کارهای آن خرده گیری ها است و آنگاه علی را می فرستی تا کارها را رو به راه کند.پسر اسحاق گفته:  سپس پیک خداوند-  درود و آفرین خدا بر وی-  علی پسر ابو طالب-  خدا از او خشنود باد-  را بخواند و گفت : علیبه سوی این گروه بیرون شو و در کار ایشان بنگر و کار های بی دانشانه را که پیش از اسلام به کار می بستند زیر پایت لگد کوب کن.پسر علی بیرون شد تا به نزد آنان آمد و با او دارائی هائی بود که پیک خدا-  درود و آفرین خدا بر وی-  فرستاده بود پس خون بهای همه

کشتگان و تاوان زیانهائی که به دارائی شان رسیده بود بپرداخت و تا آنجا پیش رفت که تاوان چوبی تو گود را هم که برای آبخوری سگمی تراشند داد هیچ خون و دارائی بر باد رفته بی تاوان نماند و چون این کار به انجام آمد و هنوز چیزی از آن چه پیامبر داد مانده بودعلی- خدا از وی خشنود باد- از ایشان پرسید:  آیا در میان شما هیچ دارائی یا خونی هست که بر باد رفته و باز یافت نشده باشد؟ پاسخدادند نه . گفت : پس من این مانده دارائی ها را نیز به شما می دهم تا از سوی پیک خداوند-  درود و آفرین خدا بر وی-  دور اندیشی واستوار کاری نموده باشم زیرا شاید هنوز از بابت هائی که شما می دانید و نه او-  بستانکار باشید.پس چنان کرد و آنگاه به نزد پیک خدا-  درود و آفرین خدا بر وی-  بر گشت و او را از گزارش، آگاهی داد، او گفت درست کردی ونیک نمودی.  گفت که:  سپس بر انگیخته خدا-  درود و آفرین خدا بر وی-  برخاست و روی به خانه خدا آورد و ایستاد و چندان دودستش را بلند کرد تا زیر هر دو بغلش هویدا شد و سه بار گفت:  بار خدایا من از آن چه خالد پسر ولید کرد در آستان تو بیزاری می جویمدر این باره میان خالد و عبد الرحمن پسر عوف نیز سخنی در گرفت که عبد الرحمن پسر عوف به وی گفت:  در سر زمین اسلام چنانرفتار کردی که انگار، روزگار نادانی و پیش از اسلام است.  وهم در ” الاصابه ” آمده که عبد الله پسر عمر و سالم برده بو حذیفه اینکار را از وی نکوهیده دانستند و البته-  چنانکه در ” الاصابه ” ج 2 ص 81 آمده است-  این رسوائی وی را نیز باید از تبهکاری هایزبان کنانیان بشمار آورد.پس آن ستم و آشوب و دست درازی که در روزگار ابوبکر از شمشیر خالد نمایان شد از بازمانده های همان کشش های روانی اش درروزگار نادانی و پیش از اسلام بود، و از نخستین روز همین شیوه را پیش گرفت.  پس ما کجا می توانیم او را شمشیری از شمشیرهایخدا بشماریم با این که به راستی پیامبر بزرگ اسلام چندین بار رو به خانه خدا و دست به سوی آسمان از وی بیزاری جست و بو بکر هم از نزدیک می دید ؟

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 7، ص: 227

متن عربی

فما خالد و ما خطره حتی یهبه الخلیفة تلک الفضیلة الرابیة و یراه سیفاً سلّه اللَّه علی أعدائه، و هو عدوّ اللَّه بنصّ من الخلیفة الثانی کما مرّ (ص 159). أ لیست هذه کلّها تحکّماً و سرفاً فی الکلام، و زوراً فی القول، و اتّخاذ الفضائل فی دین اللَّه مهزأةً و مجهلةً؟

کیف یسعنا أن نعدّ خالداً سیفاً من سیوف اللَّه سلّه علی أعدائه؟ و قد ورد فی ترجمته و هی بین أیدینا: أنّه کان جبّاراً فاتکاً، لا یراقب الدین فیما یحمله علیه الغضب و هوی نفسه، و لقد وقع منه فی حیاة رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم مع بنی جذیمة بالغمیصاء «5» أعظم ممّا وقع منه فی حق مالک بن نویرة، و عفا عنه رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم بعد أن غضب علیه مدّة و أعرض عنه، و ذلک العفو هو الذی أطمعه حتی فعل ببنی یربوع ما فعل بالبطاح «6».

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 7، ص: 227

إن کان عفو النبیّ الأعظم عن الرجل بعد ما غضب علیه و أخذه بذنبه، و أعرض عنه ردحاً من الزمن أطمعه حتی فعل ما فعل، فانظر ما ذا یصنع صفح الخلیفة عنه من دون أیّ غضب علیه و إعراض عنه، و ما الذی یؤثّر دفاعه عنه من الجرأة و الجسارة، فی نفس الرجل و نفوس مشاکلیه من أناس العیث و الفساد، و شعب الشغب و الفتن؟

أنّی لنا أن نری خالداً سیفاً سلّه اللَّه علی أعدائه و فی صفحة التاریخ کتاب أبی بکر إلیه و فیه قوله: لعمری یا ابن أمّ خالد إنّک لفارغ تنکح النساء و بفناء بیتک دم ألف و مائتی رجل من المسلمین لم یجفف بعدُ «1»؟ کتبه إلیه لمّا قال خالد لمجاعة: زوّجنی ابنتک فقال له مجاعة: مهلًا إنّک قاطع ظهری و ظهرک معی عند صاحبک. قال: أیّها الرجل زوّجنی. فزوّجه، فبلغ ذلک أبا بکر. فکتب إلیه الکتاب، فلمّا نظر خالد فی الکتاب جعل یقول: هذا عمل الأعیسرة- یعنی عمر بن الخطّاب.

و لیست هذه بأوّل قارورة کسرت فی الإسلام بید خالد، و قد صدرت منه لدة هذه الفحشاء المنکرة علی عهد رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم و تبرّأ صلی الله علیه و آله و سلم من صنیعه. قال ابن إسحاق: بعث رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم فیما حول مکة السرایا تدعو إلی اللَّه، و لم یأمرهم بقتال، و کان ممّن بعث خالد بن الولید، و أمره أن یسیر بأسفل تهامة داعیاً، و لم یبعثه مقاتلًا، و معه قبائل من العرب فوطأوا بنی جذیمة بن عامر، فلمّا رآه القوم أخذوا السلاح، فقال خالد: ضعوا السلاح فإنّ الناس قد أسلموا.

قال: حدّثنی بعض أصحابنا من أهل العلم من بنی جذیمة قال: لمّا أمرنا خالد أن نضع السلاح قال رجل منّا یقال له جحدم «2»: ویلکم یا بنی جذیمة إنّه خالد، و اللَّه

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 7، ص: 228

ما بعد وضع السلاح إلّا الإسار، و ما بعد الإسار إلّا ضرب الأعناق، و اللَّه لا أضع سلاحی أبداً، قال: فأخذه رجال من قومه فقالوا: یا جحدم أ ترید أن تسفک دماءنا إنّ الناس قد أسلموا، و وضعوا السلاح، و وضعت الحرب، و أمن الناس، فلم یزالوا به حتی نزعوا سلاحه، و وضع القوم السلاح لقول خالد، فلمّا وضعوا السلاح أمر بهم خالد عند ذلک فکتّفوا، ثم عرضهم علی السیف، فقتل من قتل منهم، فلما انتهی الخبر إلی رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم رفع یدیه إلی السماء ثمّ قال: «اللّهمّ إنِّی أبرأ إلیک ممّا صنع خالد ابن الولید». قال أبو عمر فی الاستیعاب «1» (1/153): هذا من صحیح الأثر.

 

قال ابن هشام «2»: حدّث بعض أهل العلم عن إبراهیم بن جعفر المحمودی قال: قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم: «رأیت کأنّی لقمتُ لقمة من حَیسْ «3» فالتذذت طعمها، فاعترض فی حلقی منها شی ء حین ابتلعتها، فأدخل علیّ یده فنزعه» فقال أبو بکر الصدّیق رضی الله عنه: یا رسول اللَّه، هذه سریّة من سرایاک تبعثها فیأتیک منها بعض ما تحبّ، و یکون فی بعضها اعتراض، فتبعث علیّا فیسهّله.

قال ابن إسحاق: ثمّ دعا رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم علیّ بن أبی طالب رضوان اللَّه علیه فقال: «یا علیّ اخرج إلی هؤلاء القوم، فانظر فی أمرهم، و اجعل أمر الجاهلیّة تحت قدمیک». فخرج علیّ حتی جاءهم و معه مال قد بعث به رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم فودی لهم الدماء و ما أُصیب لهم من الأموال حتی إنّه لیدی لهم میلغة «4» الکلب، حتی إذا لم یبق شی ء من دمٍ و لا مال إلّا وداه، بقیت معه بقیة من المال. فقال لهم علیّ رضوان اللَّه علیه حین فرغ منهم: هل بقی لکم بقیّة من دم أو مال لم یودَ لکم؟ قالوا: لا. قال:

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 7، ص: 229

فإنّی أعطیکم هذه البقیة من هذا المال احتیاطاً لرسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم ممّا لا یعلم و لا تعلمون، ففعل، ثمّ رجع إلی رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم فأخبره الخبر، فقال: «أصبت و أحسنت» قال: ثمّ قام رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم فاستقبل القبلة قائماً شاهراً یدیه حتی إنّه لیری ما تحت منکبیه یقول: «اللّهمّ إنّی أبرأ إلیک ممّا صنع خالد بن الولید» ثلاث مرّات.

و قد کان بین خالد و بین عبد الرحمن بن عوف کلام فی ذلک، فقال له عبد الرحمن بن عوف: عملت بأمر الجاهلیة فی الإسلام «1». و فی الإصابة: أنکر علیه عبد اللَّه بن عمر و سالم مولی أبی حذیفة. و قد تُعدّ هذه الفضیحة أیضاً من جنایات لغة کنانة کما فی الإصابة (2/81).فهذا الرهق و السرف فی سیف خالد علی عهد أبی بکر من بقایا تلک النزعات الجاهلیّة، و هذه سیرته من أوّل یومه، فأنّی لنا أن نعدّه سیفاً من سیوف اللَّه و قد تبرّأ منه نبیّ الإسلام الأعظم غیر مرّة، مستقبل القبلة شاهراً یدیه و أبو بکر ینظر إلیه من کثب؟