الاثنى عشریات
1- التعلیقات سید ماجد پسر هاشم بحرانى متوفاى 1028، که شاگرد شیخ بهایى بوده که این تعلیقات را بر «الاثنى عشریات» استاد خود نگاشته است.
2- شرح حسام الدین جمال الدین.
3- شرح شیخ سلیمان پسر عبد اللّه ماخوزى بحرانى متوفاى سال 1121
4- شرح سید فیض اللّه پسر عبد القاهر حسینى تفریشى.
5- شرح بر الاثنى عشریات الصلوتیه از شیخ على پسر احمد پسر موسى عاملى نباطى.
6- شرح بر الاثنى عشریات الصومیه، از شیخ حسین پسر موسى اردبیلى که ساکن استر آباد و معاصر شیخ بهائى بود.
7- شرح عشریات الحجیه، از شیخ زین الدین حسین عاملى متوفاى 1078 این شخص برادر صاحب «امل الامل» است.
8- شرح بر الاثنى عشریات الصلوتیه، از سید نور الدین على پسر حسین موسوى عاملى که در سال 1048 در گذشته است. این شخص برادر صاحب «المدارک» است.
9- شرح الاثنى عشریات الصلوتیه از شیخ عبد اللّه پسر حاج صالح سماهیجى بحرانى متوفاى 1135 که همین شرح را به نظم آورده است.
10- حاشیه بر الاثنى عشریات الصلوتیه از شیخ حسن پسر شهید ثانى صاحب «المعالم» که در سال 1012، همان سال تألیف اصل رساله، این تعلیق را بر آن نگاشته است.
11- ترجمه «الاثنى عشریات الصلوتیه و الزکوتیه» از شاگرد شیخ بهایى یعنى: ملا صدر الدین محمّد پسر محب تبریزى.
اربعین
1- حاشیه بر اربعین از شیخ عبد الصمد پسر حسین که برادر شیخ بهائى بوده است.
2- حاشیه اربعین از سید عبد اللّه پسر نور الدین پسر نور الدین پسر نعمت اللّه جزایرى که بسال 1173 درگذشته است.
3- حاشیه اربعین از ملا اسماعیل پسر محمّد حسین خواجوئى اصفهانى که بسال 1173 درگذشته است.
4- حاشیه اربعین از شاگرد شیخ بهائى یعنى مظفر الدین على.
5- ترجمه شرح الاربعین از شیخ محمّد پسر خاتون عاملى که شیخ بهائى بر آن در سال 1027 تقریظ نوشته است.
تشریح الافلاک
1- شرح الافلاک از شیخ فرج اللّه پسر محمّد پسر درویش هویزى رجالى.
2- شرح تشریح الافلاک از امیر صدر الدین محمّد صادق قزوینى، معاصر صاحب «الامل الامل».
3- شرح تشریح الافلاک از امام الدین لاهورى.
4- شرح تشریح الافلاک از شیخ ابو الحسن شریف اصطهباناتى پسر حاج اسمعیل لارى متوفى 1338 (مطبوع).
5- شرح تشریح الافلاک از سید محمّد شرموطى که از رجال و بزرگان قرن سیزدهم است.
6- شرح تشریح الافلاک از سید عبد اللّه پسر عبد الکریم قنوى.
7- شرح تشریح الافلاک از سید على حیدر طباطبائى (مطبوع).
8- شرح تشریح الافلاک از ملا محمّد صادق تنکابنى.
9- شرح تشریح الافلاک از شیخ محمّد پسر شیخ عبد على آل عبد الجبار قطیفى بحرانى.
10- شرح تشریح الافلاک از قاضى سید نور اللّه مرعشى که بسال 1019 به شهادت رسیده است.
11- شرح تشریح الافلاک از عباسقلى خان کرمانشاهى متوفاى سال 1273 (به روایت صاحب مجمع الفصحاء).
12- شرح تشریح الافلاک از ملا محمّد کاظم پسر عبد العلى گیلانى تنکابنى که به دستور استاد خود این شرح را نگاشته، و آنرا «نهایة الادراک» نامیده است.
13- حواشى بر تشریح الافلاک که آنرا ملا محمّد پسر احمد اردبیلى بفارسى نوشته و به عربى هم ترجمه کرده است.
14- حاشیه تشریح الافلاک سید مصطفى پسر محمّد هادى فرزند سید دلدار على نقوى هندى که بسال 1323 درگذشته است.
15- حاشیه تشریح الافلاک حاج ملا على علیارى تبریزى که در سال 1327 درگذشته است.
جامع عباسى
1- شرح جامع عباسى از شمس الدین محمّد پسر على عاملى که کنیهاش به «ابن خاتون» معروف و از شاگردان شیخ بهائى بوده است.
2- حاشیه بر جامع عباسى از شیخ محمّد پسر على پسر خاتون عاملى که این کتاب را در سال 1054 تدوین کرده و شاید عین شرح بوده است.
3- حاشیه بر جامع عباسى از حاج ملا حسینعلى پسر نوروز على تویسرکانى درگذشته بسال 1284.
4- حاشیه جامع و عباسى شیخ عبد اللّه مازندرانى متوفى 1330.
5- حاشیه بر جامع عباسى از شیخ آقا میرزا ابو القاسم پسر محمّد تقى اورد بادى که بسال 1333 وفات یافته است.
6- حاشیه بر جامع عباسى سید محمّد کاظم یزدى طباطبائى متوفى 1338.
7- حاشیه بر جامع عباسى سید بزرگوار ما سید اسمعیل صور عاملى اصفهانىدرگذشته بسال 1338.
8- حاشیه بر جامع حاج شیخ عبد اللّه ممقانى نجفى متوفاى سال 1351.
9- حاشیه بر جامع- سید ما ابو محمّد حسن صدر الدین کاظمى درگذشته بسال 1354.
10- حاشیه بر جامع از ملا محمّد على نخجوانى نجفى.
خلاصة الحساب
1- شرح خلاصة الحساب از سید حیدر پسر على عاملى.
2- شرح خلاصة الحساب از حاج میرزا ابو القاسم پسر میرزا کاظم موسوى زنجانى متوفى سال 1292.
3- شرح خلاصة الحساب از مولى رمضان.
4- شرح خلاصة الحساب از شیخ محمّد پسر حاج ملا على ساوجى حایرى.
5- شرح خلاصة الحساب از سید محمّد شرموطى حلى که تشریح الافلاک را نیز شرح کرده است
6- شرح خلاصة الحساب شیخ جواد پسر سعد کاظمى که شاگرد شیخ بهائى بوده است (این کتاب به طبع رسیده است).
7- شرح خلاصة الحساب از صاحب قصص العلماء یعنى میرزا محمّد تنکابنى.
8- شرح خلاصة الحساب از ملا وحید الدین.
9- شرح خلاصة الحساب از آقا فتحعلى زنجانى که بسال 1338 در نجف درگذشته است.
10- شرح خلاصة الحساب از شیخ محمّد نادرى، این شرح بفارسى نوشته شده است.
11- شرح خلاصة الحساب معتمد الدوله فرهاد میرزاى قاجار که بسال 1305 وفات کرده و این شرح نیز به فارسى است.
12- شرح الخلاصه سید محمّد مهدى پسر جعفر حسینى حائرى معروف به «حکیم زاده»، که بسال 1331 درگذشته و این شرح به فارسى است.
13- شرح الخلاصه مولى محسن پسر محمّد طاهر قزوینى معروف به «نحوى» که «العوامل» را نیز شرح کرده است.
14- شرح الخلاصه شیخ هاشم پسر زین العابدین تبریزى نجفى متوفاى بسال 1323.
15- شرح الخلاصه ملا محمّد طالب پسر حیدر گیلى اصفهانى که تا سال 1042 زنده بوده است این شرح بفارسى است.
16- شرح الخلاصه از میرزا محمّد على پسر محمّد نصیر رشتى نجفى متوفاى سال 1334 که این کتاب را بسال 1314 تألیف کرده است.
17- شرح الخلاصه از سید امیر شمس الدین على خلخالى شاگرد شیخ بهائى.
18- شرح الخلاصه از سید محمّد اشرف حسینى طباطبائى.
19- شرح الخلاصه از حاج میرزا عبد الغفار نجم الدوله (که به چاپ رسیده است).
20- شرح الخلاصه از ملا محمّد امین قمى شاگرد شیخ بهائى.
21- شرح الخلاصه از شیخ عبد العلى آل عبد الجبار قطیفى بحرانى
22- شرح الخلاصه از سید على فورجانى خوانسارى، معاصر سید مجاهد حایرى طباطبائى.
23- شرح الخلاصه مولى حسین نیشابورى.
24- شرح الخلاصه از امیر ابو طالب فندرسکى فرزند میر فندرسکى معروف،
25- شرح الخلاصه از حاج ملا محمّد جعفر استر آبادى متوفاى سال 1263.
26- شرح الخلاصه از ملا محمّد حسین یزدى اردکانى.
27- شرح الخلاصه از میرزا زین العابدین پسر ابو القاسم خوانسارى.
28- شرح الخلاصه ملا فرج اللّه پسر محمّد پسر درویش حویزى عاملى که معاصر صاحب (الامل) بوده است.
29- شرح الخلاصه سید عبد اللّه پسر نور الدین پسر سید نعمت اللّه جزایرى
30- شرح الخلاصه از میرزا محمّد رضا (الذریعة).
31- شرح الخلاصه حاج محمّد پسر حاج محمّد ابراهیم کلباسى.
32- شرح الخلاصة امیر سمش الدین محمّد گیلانى.
33- شرح الخلاصة از سید آقا پسر میرزا اسمعیل حسینى مرعشى اصفهانى که از آل خلیفه سلطان، و از معاریف و شخصیتهاى قرن 13 بوده است.
34- حواشى بر خلاصة الحساب، از ملا تقى پسر حسن هروى اصفهانى متوفاى 1299.
35- حاشیه بر خلاصة الحساب سید صدر الدین محمّد پسر مجد الدین اسمعیل پسر امیر على اکبر شاهمیر طباطبائى تبریزى.
36- حاشیة الخلاصه از سید هبة الدین شهرستانى معاصر ما (البته در روزگار تألیف الغدیر) که این کتاب در شمار تألیفات وى آمده است.
37- خلاصة الحساب منظوم، از سید میرزا قوام الدین محمّد پسر مهدى حسینى سیفى قزوینى، که این کتاب را «نظم الحساب» نامیده و آن را بسال 1118 در 661 بیت به نظم کشیده، و به این ارقام در ضمن شعر خود اشاره کرده و گفته است:
و مستارخ قال: ما اسم الکتاب؟ فقلت له: هاک نظم الحساب
یعنى هرگاه پژوهنده تاریخى بپرسد که نام این کتاب چیست؟ من در جواب گویم که اینک نام آن «هاک نظم الحساب» (که به حساب ابجدى سال 1118 سال تألیف کتاب است).
و رام اعتبار حساب الکتاب فقلت: عیون کتاب الحساب
و هرگاه بخواهد شمار و حساب این کتاب منظوم را فرا گیرد، میگویم «عیون کتاب الحساب» (یعنى چشمههاى کتاب حساب که با حساب ابجدى 661 بیت میشود).
زبدة الاصول
1- شرح زبدة الاصول از شیخ جواد پسر سعد کاظمى شاگرد شیخ بهائى.
2- شرح زبدة الاصول از ملا محمّد صالح مازندرانى متوفاى سال 1086.
3- شرح زبدة الاصول میرزا محمّد هاشم چهار سوقى
4- شرح زبدة الاصول ملا محمّد تقى فرزند محمّد فرزند ملا على طبسى که بسال 1054 تألیف این کتاب را به انجام رسانیده است.
5- شرح زبدة الاصول ملا محمّد زمان فرزند کلبعلى تبریزى.
6- شرح زبدة الاصول آقاى حسین خوانسارى متوفاى 1099.
7- شرح زبدة الاصول سید امیر محمّد باقر استر آبادى معروف به طالبان شاگرد شیخ بهائى.
8- شرح زبدة الاصول ملا یعقوب فرزند ابراهیم بختیارى حویزى که در سال 1550 درگذشته است.
9- شرح زبدة الاصول سید على فرزند محمّد باقر موسوى خوانسارى، از مشاهیر قرن 13.
10- شرح زبدة الاصول شیخ نور الدین على پسر هلال جزایرى.
11- شرح زبدة الأصول شیخ محمّد پسر على حرفوشى عاملى که بسال 1059 وفات یافته است (سلافة العصر).
12- شرح زبدة الاصول ملا محمّد على کربلائى که در هشتم محرم سال 1193 از تألیف این کتاب فراغت پیدا کرده (به زبان فارسى).
13- شرح زبدة الاصول ملا مهدى سبزوارى حکیم که بسال 1289 وفاتیافته است.
14- شرح زبدة الاصول میرزا ابو القاسم فرزند ملا حسن قمى که بسال 1231 درگذشته است.
15- شرح زبدة الاصول سید علاء الدین حسین فرزند رفیع الدین محمّد حسینى عاملى که به «خلیفه سلطان» معروف بود. وفات او بسال 1064 بوده است.
16- شرح زبدة الاصول سید محمّد حسین فرزند سید بنده حسین نوه سید دلدارى على نقوى هندى متوفاى 1325 (این شرح به چاپ رسیده است)
17- شرح زبدة الاصول سید على نقى فرزند سید جواد برادر سید الطایفه بحر العلوم که بسال 1249 درگذشته است.
18- شرح زبدة الاصول شیخ محمّد پسر خلف تسترى بلادى بحرانى.
19- شرح زبدة الاصول سید مصطفى فرزند سید محمّد هادى سید دلدار على نقوى هندى که بسال 1323 درگذشته است.
20- شرح زبدة الاصول ملا محمّد باقر فرزند محمّد مؤمن خراسانى سبزوارى (صاحب الذخیرة) متوفى سال 1090.
21- شرح زبده الاصول سید بدر الدین عاملى که از شاگردان شیخ بهائى است.
22- شرح زبدة الاصول آقا محمّد نقى پسر آقا محمّد جعفر پسر آقا محمّد على کرمانشاهى که در سال 1299 در نجف وفات یافته است.
23- شرح زبدة الاصول سید محمّد جواد پسر سید هاشم توبلى بحرانى.
24- شرح زبدة الاصول شیخ حبیب پسر شیخ محمّد حسن آل محبوبه نجفى که بسال 1336 درگذشته است.
25- شرح زبدة الاصول مولوى حمد اللّه پسر فضل اللّه پسر شکر اللّه سندیلوى.
26- شرح زبدة الاصول میرزا زین العابدین پسر ابو القاسم جعفر موسوىخوانسارى اصفهانى پدر صاحب «روضات الجنات» حدود سال 1272.
27- شرح زبدة الاصول شیخ عبد العلى فرزند محمّد حسین.
28- شرح زبدة الاصول ملا على ارانى از معاصران شیخ الطائفة انصارى.
29- شرح زبدة الاصول سید محمّد پسر سید دلدارى على نقوى هندى متوفاى 1284.
30- شرح زبدة الاصول سید على محمّد پسر سید محمّد نوه سید دلدار على هندى درگذشته سال 1312.
31- شرح زبدة الاصول میرزا ابراهیم پسر ابو الفتح زنجانى که به سال 1350 در ایران وفات یافته است.
32- شرح زبدة الاصول میرزا محمّد پسر سلیمان تنکابنى صاحب «قصص العلماء» که حدود سال 1310 وفات یافته است.
33- نظم زبدة الاصول شیخ اسد اللّه بغدادى فرزند حاج اسمعیل دزفولى متوفاى سال 1237.
34- نظم زبدة الاصول سید میرزا قوام الدین محمّد حسینى سیفى که این کتاب را بسال 1104 سروده و همین تاریخ را در شعر خود آورده است، آنجا که گوید:
فى مأة و اربع و الالف فى الف و واحد بمعناها یفییعنى: «در سال 1104 این منظومه در هزار و یک بیت سروده شده که آن معانى را بیان کند».
35- نظم زبدة الاصول از شیخ احمد پسر صالح بحرانى که در سال 1315 وفات یافته است او این اثر را «العمدة» نامیده است.
حاج مفضل پسر حاج حسب اللّه، زبده شیخ بهائى را چنین ستوده است:
چه زیبا اثرى، که در آن، محمّد سرورى و برترى یافته، و چه نیکو واژگانى و نیکو فصلهائى که توصیف کرده است.
این کتاب، کوتاهترین قوانین علوم را گرد آورده و معانى فراوانى در بر گرفته، و بر اصول براى آنکه توضیح و روشنگرى کند، اصولى دگر افزوده است» «1».
این دو بیت، از نسخهاى از زبدة الاصول به خط حاج مفضل که در تاریخ 1098 تحریر یافته، و در کتابخانه امیر المؤمنین علیه السّلام در نجف اشرف موجود است، نقل شد.
الفوائد الصمدیه
1 و 2- شرح مختصر و مفصل فوائد الصمدیه سید على خان مدنى صاحب سلافة العصر»
3- شرح فواید ملا احمد پسر محمّد على اصفهانى بهبهانى.
4- شرح فواید شیخ محمّد پسر على حرفوشى عاملى که بسال 1059 درگذشته است.
5- شرح فواید سید بهاء الدین محمّد پسر محمّد باقر حسینى نائینى مختارى معاصر شیخ حر عاملى.
6- شرح فواید شیخ محمّد مؤمن پسر محمّد قاسم جزایرى که به «فوائد البهیه» معروف است.
7- شرح فواید میرزا محمّد پسر سلیمان تنکابنى صاحب «قصص العلماء».
8- شرح فواید سید حسین پسر سید على حسین همدانى معاصر.
9- شرح فواید شیخ جواد پسر ملا محرم على پسر کلب قاسم طارمى که بسال 1325 شمسى در زنجان وفات یافته است (فارسى).
10- شرح فواید میرزا محمّد پسر عبد الوهاب همدانى.
مفتاح الفلاح
1- شرح مفتاح الفلاح شیخ سلیمان پسر عبد اللّه پسر على بحرانى که بسال 1121 درگذشته است.
2- شرح مفتاح الفلاح محمّد پسر سلیمان تنکابنى مؤلف «قصص العلماء»
3- شرح و ترجمه مفتاح الفلاح آقا جمال الدین خوانسارى درگذشته بسال 1125.
4- ترجمه فارسى مفتاح الفلاح از مولى صدر الدین محمّد تبریزى شاگرد شیخ.
5- ترجمه مفتاح الفلاح، از سید ابى مظفر محمّد جعفر حسینى.
6- حاشیه بر مفتاح الفلاح ملا اسمعیل پسر محمّد حسین خواجوئى اصفهانى درگذشته بسال 1173 سید على خان مدنى، که ترجمه احوال او در همین جلد خواهد آمد، بر روى نسخهاى از مفتاح الفلاح این ابیات را نوشته است:
بر تو باد مطالعه «مفتاح الفلاح»، که کلید ابواب طاعت پروردگار است.
این کتاب، آنچنان نورى بر جان خوانندگان میافشاند، که تو گویى در تاریکى شب، چراغى است خداوند، تا آن زمان که سپیده صبحگاهان بر افق میدرخشد، مؤلف او را با رحمت خود مقرون بدارد».
در لغزهاى شیخ بهائى
1- شرح لغز زبدة الاصول معروف به «مشکاة العقول» از شیخ محمّد مؤمن جزایرى که در عصر نادر شاه افشار میزیسته، و شرح حال وى در ضمن شاعران قرن 12 الغدیر آمده است.
2- شرح لغز الزبدة میرزا ابراهیم پسر ابو الفتح زنجانى که بسال 1350 شمسى درگذشته است.
3- شرح لغز الزبده میرزا محمّد پسر سلیمان صاحب «قصص العلماء».
4- شرح لغز الکشاف ملا محمّد مهدى فرزند على اصغر قزوینى.
5- شرح لغز النحو شیخ محمّد صادق تویسرکانى.
6- شرح لغز القانون حاج محمّد تقى شیرازى مشهور به «حاج آقا بابا طبیب».
7- شرح لغز القانون ملا محمّد سلیم رازى که بسال 1060 آنرا تالیف کرده است.
الوجیزه
1- شرح وجیزه ملا محمّد فرزند سلیمان «مؤلف «قصص العلماء».
2- شرح وجیزه سید ابو محمّد حسن صدر الدین کاظمى متوفاى سال 1354.
وسیلة الفوز
1- شرح قصیده وسیلة الفوز و الامان شیخ احمد پسر على منینى که از علماى معروف عامه بود و این شرح به طبع رسیده است.
2- شرح قصیده وسیله، از شیخ جعفر پسر حاج محمّد نقدى موسوم به «منن الرحمن» که در دو جلد به طبع رسیده است.تهذیب البیان
شرح تهذیب البیان شیخ محمّد پسر على پسر محمّد حرفرشى عاملى درگذشته بسال 1059.
شرح تهذیب البیان سید نعمت اللّه جزایرى که بسال 1112 درگذشته است.
تعلیقه بر حاشیة البیضاوى از شیخ میرزا محمّد فرزند محمّد رضاى قمى از شاگردان علامه مجلسى که استادش او را ستوده است.
تعلیقه بر تهذیب الاصول از صاحب «قوانین» یعنى میرزا ابو القاسم قمى که بسال 1231 وفات یافته است.
تعلیقه بر حبل المتین شیخ خیر الدین پسر عبد الرزاق ساکن شیراز که از نوادگان شهید ثانى و از معاصران شیخ بهائى بوده، و این تعلیقه را آنگاه که شیخ بهائى حبل المتین را جهت مطالعه به وى فرستاده بود، بر آن کتاب نگاشته است.
نظم رساله اسطرلاب از سید میرزا قوام الدین محمّد حسینى سیفى قزوینى.
ترجمه کشکول از شیخ احمد عاملى.
الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج11، ص: 347