اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۷ خرداد ۱۴۰۲

لعنت خدا بر آن دو آواز خوان

متن فارسی

3- احمد حنبل، در مسندش «5» و ابو یعلی، همچنین نصر بن مزاحم در کتاب صفین «6»
از طریق ابو برزه اسلمی، و نیز طبرانی در کتاب «الکبیر» از طریق ابن عباس چنین ثبت کرده اند: «در سفری همراه رسول خدا (ص) بودیم. صدای دو نفر را شنید که آواز می خواندند و بنوبت جواب هم را می دادند … پیامبر (ص) فرمود: نگاه کنید. ببینید این دو کیستند؟ عرض کردند: معاویه است و عمرو بن العاصی. در این هنگام رسول خدا (ص) دست بدعا برداشته فرمود: خدایا! آندو را نگونسار گردان و درانداز به آتش دوزخ. یا به عبارتی که ابن عباس روایت کرده: خدایا! آن دو را به فتنه در انداز و نگونسار گردان».
در «لسان العرب» به همین حدیث اشاره رفته است «1».
آن جماعت چون در سند این روایت هیچ اشکال و نقصی نیافته اند، و از طرفی بر علاقمندان معاویه گران می آمده که چنین روایتی در باره اش وجود داشته باشد، تلاش های گوناگون در محو این حقیقت بروز داده اند. احمد حنبل اسم آن دو نفر را حذف کرده، و به جایش نوشته «فلان و فلان»! و عده ای در برابر این حدیث، چیز دیگری به ثبت رسانده اند. ابن قانع در «المعجم» از محمد بن عبدوس کامل، از عبد اللّه بن عمر، از سعید ابو العباس تیمی، از سیف بن عمر، از ابو عمر- آزاد شده ابراهیم بن طلحه-، از زید بن اسلم، از صالح شقران چنین ثبت کرده است: «شبی در سفر بودیم. پیامبر (ص) صدای آوازی شنید. رفتم نگاه کردم دیدم معاویة بن رافع و عمرو بن رفاعة بن تابوت است که آواز می خواند.
آمده به پیامبر (ص) اطلاع دادم فرمود: خدایا! آن دو را به سوی آتش دوزخ بران و نگونسار گردان. در نتیجه، عمرو بن رفاعه پیش از آنکه پیامبر (ص) از سفر برگردد مرد».
سیوطی در «اللئالی المصنوعة» می گوید: «این روایت، اشکال و ابهام را از میان ببرد و معلوم گشت توهمی در حدیث نخستین و در یک لفظ آن رخ داده است در لفظ: ابن العاصی. و در حقیقت او ابن رفاعه بوده است که یکی از منافقان است، همچنین معاویة بن رافع یکی از منافقان است. و اللّه اعلم!» «2»
کسی نیست از این مرد مطلع و استاد فن حدیث که عهده دار بررسی و ارزیابی و نقد است بپرسد که اشکال و ابهامی که می گوئی در حدیث نخستین هست، در کجای آن است؟! کدام لفظ و کلمه اش مبهم و بیجا است تا احتمال توهم و اشکال در آن پیدا شود؟! مگر در متن و مفهوم آن، چیزی مخالف اصول یا شریعت هست، یا چیزی بر خلاف قرآن و سنت؟! یا مقام کسی که دامنش از آلایش هر گناه و خطائی پاک است، در آن مورد اهانت و تحقیر قرار گرفته، یا دینداری در آن توهین گشته و دشنام یافته است؟! یا کسی که اسلام ساحتش را از هر نکوهش و ایراد و دشنامی پاک و پیراسته شناخته، مورد بی احترامی واقع شده است؟! آن یک پسر «هند» جگر خوار است، و این یک پسر نابغه معروفه! و آن دو همان دو موجودی هستند که می دانیم و می دانی!
آیا فراموش کرده ای که رجال این روایت سست سند،- که به زعم تو اشکال و ابهام آن روایت نخستین را از بین برده و روشنش ساخته است- مورد چه ایرادها قرار دارند، و سندش چه اشکالات و نقائص و عیبناکی ها دارد که آن را بی ذکر سند و چنانکه پنداری حدیثی مسلم و ثابت است آورده ای؟! مگر ندیده ای که در میان سندش، علاوه بر جمعی مجهول، سیف بن عمر هست که خودت در کتاب «اللئالی المصنوعه» در بحث از حدیثی دیگر گفته ای که او جاعل و روایتساز است «1». و در بحث از حدیثی دیگر گفته ای که «در سند آن راویان ضعیف قرار گرفته اند که ضعیف ترینشان سیف است»؟! «2» و شرح حال سیف بن عمر را در جلد هشتم خواندیم و دیدیم که او «ضعیف» و متروک و ساقط و دروغساز و جاعل و متهم به زندقه و بی دینی است. آیا با روایت جعلی و ساختگی و دروغین رفع اشکالی از حدیث می نمایند و رفع ابهام؟! خدایا! از ما درگذر!

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 10، ص: 200

متن عربی

3- أخرج «7» أحمد فی المسند (4/421)، و أبو یعلی، و نصر بن مزاحم فی کتاب صفّین (ص 246) طبعة مصر من طریق أبی برزة الأسلمی، و الطبرانی فی الکبیر من طریق ابن عباس: کنّا مع رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم فی سفر، فسمع رجلین یتغنّیان و أحدهما یجیب الآخر، و هو یقول:

          یزالُ «8» حواریٌّ تلوحُ عظامه             زوی الحرب عنه أن یجنّ فیقبرا

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 10، ص: 200

و فی لفظ ابن عباس:

          و لا یزال جوادی تلوح عظامه            …..

فقال النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم: «انظروا من هما؟». قال: فقالوا: معاویة و عمرو بن العاصی، فرفع رسول اللَّه یدیه فقال: «اللّهمّ أرکسهما رکساً، و دعّهما إلی النار دعّا». و فی لفظ ابن عباس: «اللّهمّ ارکسهما فی الفتنة رکساً».

و جاء الإیعاز إلی الحدیث فی لسان العرب «1» (7/404 و 9/439).

قال الأمینی: لمّا لم یجد القوم غمزاً فی إسناد هذا الحدیث، و کان ذلک عزیزاً علی من یتولّی معاویة، فحذف أحد الاسمین و جعل مکانهما فلاناً و فلاناً، و اختلق آخرون تجاهه ما

أخرجه ابن قانع فی معجمه، عن محمد بن عبدوس کامل، عن عبد اللَّه بن عمر، عن سعید أبی العباس التیمی، عن سیف بن عمر، عن أبی عمر مولی إبراهیم ابن طلحة، عن زید بن أسلم، عن صالح شقران، قال: بینما نحن لیلة فی سفر إذ سمع النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم صوتاً، فذهبت انظر فإذا معاویة بن رافع، و عمرو بن رفاعة بن التابوت یقول:

          لا یزال جوادی تلوح عظامه             ذوی الحرب عنه أن یموت فیقبرا

فأتیت النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم فأخبرته فقال: «اللّهمّ ارکسهما و دعّهما إلی نار جهنّم دعّا» فمات عمرو بن رفاعة قبل أن یقدم النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم من السفر.

قال السیوطی فی اللآلئ المصنوعة (1/427): و هذه الروایة أزالت الإشکال و بیّنت أنّ الوهم وقع فی الحدیث الأوّل فی لفظة واحدة و هی قوله: ابن العاصی، و إنّما هو ابن رفاعة أحد المنافقین، و کذلک معاویة بن رافع أحد المنافقین، و اللَّه أعلم.

ألا من یُسائل هذا الضلیع فی فنّ الحدیث المتعهّد لتنقیبه، عن الإشکال فی

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 10، ص: 201

الحدیث الأوّل من أین أتاه؟ و ما الذی ثقل علیه من لفظه حتی ذهب إلی الوهم فیه؟ أفی مفاده شذوذ عن نوامیس الشریعة، أو فیه ما یخالف الکتاب و السنّة؟ أو حطّ عن مقام رجل ینزّه ذیله عن کلّ ما یُدنّس المسلم الصحیح و یشینه و یزری به؟ أو مسّ بکرامة من قدّس الإسلام ساحته عن کلّ طعن و مسبّة؟ هذا ابن هند، و هو ابن النابغة، و هما هما.

و هل نسی هاهنا ما عنده من الجرح فی رجال هذا الإسناد الوعر لروایته التی أزالت عنه الإشکال الموهوم، و بیّنت الوهم المزعوم الواقع فی الحدیث، و سکت عمّا فیه من الغمز؟ مرسلًا إیّاه إرسال المسلّم کأنّه جاء بالصحیح الثابت، و فیه مع رجال مجاهیل سیف بن عمر الذی قال السیوطی نفسه فی اللآلئ (1/199) فی غیر هذا الحدیث: إنّه وضّاع. و قال فی (ص 429) فی حدیث آخر: فیه ضعفاء أشدّهم سیف. و قد فصّلنا القول فی ترجمة الرجل فی (8/85 و 333): إنّه ضعیف متروک، ساقط کذّاب، وضّاع متّهم بالزندقة. أ فبالموضوع المکذوب یزول الإشکال و یَبین الوهم؟ اللّهمّ غفرانک.