اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۷ آذر ۱۴۰۳

شرح حال ابو محمد المنصور باللّه

متن فارسی

ابو محمد منصور باللّه امام حسن بن محمد بن احمد بن یحیى بن یحیى بن یحیى یکى از امامان زیدیه در یمن و یکى از بزرگان آنها است او در علم حدیث و ادب و شعر مقام ارجمندى دارد و در علم مناظره و جدل معروف است. و کتاب بزرگ و ضخیمش «انوار الیقین» که در شرح همین قصیده نوشته بیان‏گر شخصیت علمى اوست.

او در ایام «مهدى احمد بن حسین» از اجله علما به شمار می‌رفت و درباره او اشعارى سروده که از آن جمله است شعرى که سلامتى او را تهنیت گفته است (چنانکه گفته شده: یوسف بن عمر پادشاه یمن یا معتصم عباسى ابو احمد عبد اللّه متوفى در سال 656 ه دو نفر را تحریک کرده بود او را بکشند، آنها نیز بر او حمله کردند و مجروحش نمودند، اما اطرافیانش آنها را گرفته و کشتند و او از این ماجرا جان بسلامت برد، بعد از این واقعه ابو محمد منصور شعر مفصلى درباره امام مهدى احمد بن حسین سرود و نجاتش را از این حادثه به او تبریک گفت).

ابو محمد منصور باللّه در سال 596 ه متولد شد و بعد از قتل امام احمد بن حسین به عنوان امامت با او بیعت شد و دعوتش در سال 657 ه بوده و در شهر «رغافه» از شهرهاى «صعده» در محرم سال 670 ه وفات یافته است.

شرح حال او در کتاب «نسمة السحر فیمن تشیع و شعر» آمده است.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 659

متن عربی

الشاعر

أبو محمد المنصور باللَّه الإمام الحسن بن محمد بن أحمد بن یحیى بن یحیى بن یحیى الهادی إلى الحقِّ الیمنی، أحد أئمّة الزیدیّة فی الدیار الیمنیّة، و أوحدیّ من أعلامها الفطاحل، له فی علم الحدیث و فنونه أشواط بعیدة، و فی الأدب و قرض الشعر خطوات واسعة، و فی قوّة العارضة جانب هام، و فی الحجاج و المناظرة ید غیر قصیرة، یعرب عن هذه کلّها کتابه الضخم الفخم- أنوار الیقین- فی شرح أُرجوزته الغرّاء المذکورة فی الإمامة، و هی آیة محکمة تدل على فضله الکثار و علمه المتدفّق، کما أنّها برهنة واضحة عن تضلّعه فی الأدب، و تقدّمه فی صناعة القریض.

کان فی أیّام الإمام المهدی أحمد بن الحسین یُعدّ من جلّة العلماء، و له فیه مدائح، و من شعره فیه مهنّئاً له السلامة- حینما دسّ علیه الملک یوسف بن عمر ملک الیمن على ما یُقال أو المستعصم العبّاسی أبو أحمد عبد اللَّه المتوفّى (656) رجلین و وثبا علیه، فطعنه أحدهما فجرحه و سلم، فأُخذ الرجلان و قتلا- قوله:

راموک و اللَّه رامٍ دون ما طلبوا             و کیف یفرق شملٌ أنت جامعُهُ‏

کم قبل ذلک من فتقٍ مُنیتَ به             و اللَّهُ من حیث یخفى عنک دافعُهُ‏

عوائدٌ لک تجری فی کفالتِهِ             لا یجبرُ اللَّهُ عظماً أنت صادعُهُ‏

 

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 660

ضاقت جوانبُه و انسدَّ مخرجُه             و أنت فیه رحیبُ الصدرِ واسعُهُ‏

ردّا إلیه و تسلیماً لقدرتِهِ             فیما تحاولُهُ أو ما تدافعُهُ‏

 

و من شعره قوله:

لم ینجُ بالکهف سوى عصبةٍ             فرّت عن الدار و أربابِها

و لا نجا فی یوم نوحٍ سوى             سفینة اللَّه و أصحابِها

أ لم یکن فی المغرَقین ابنُه             فغاب عن زمرةِ رکّابِها

و هل نجا بالسلم إلّا الأُلى             رقوا إلى السلم بأسبابِها

أو أدرک الغفرانَ من لم یلجْ             لداخلِ الحطّةِ من بابِها

أُعیذکم باللَّه أن تجمحوا             عن عترة الحقِّ و أحزابِها

 

ولد الإمام المترجم سنة (596)، و بویع له بالإمامة بعد قتل الإمام أحمد بن الحسین، و کانت دعوته سنة (657)، و توفّی فی مدینة رغافة- من مدن صعدة- فی شهر محرّم سنة (670)، توجد ترجمته فی نسمة السحر فیمن تشیّع و شعر «1».