اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۱ خرداد ۱۴۰۲

غدیریه ابن حجاج بغدادى

متن فارسی

یا صاحب القبة البیضاء فى النجف من زار قبرک و استشفى لدیک شفی

– اى سپید قبه که در نجف به خاک رفته اى! هر آنکه تربت پاکت زیارت کند و شفا جوید شفا یابد.
– بروید و از مزار ابو الحسن رهبر آزادگان دیدار کنید تا به پاداش و تقرب و اقبال نائل شوید.
– شرفیاب شوید خدمت آن سرورى که، مناجات در پیشگاهش مقبول است و هر کس بدو التجا برد، حاجتش رواست.
– چون به حریم بارگاهش رسى احرام ببند و لبیک گویان وارد شو، آنگاه گرد مزارش هروله کن.
– و چون شوط هفتم را به پایان بردى، پشت به درگاه روبروى آن سرور بایست.
– بگو: درود و صفا، از جانب خداوند درود و صفا بر اهل درود و صفا: اهل دانش و شرف باد.
– به آرزوى زیارتت از وطن خارج و در حالى که رشته ولایتت را به چنگ می فشارم، شرفیاب خدمت شده ام.
– اطمینان دارم که مشمول شفاعتت واقع شده از شراب بهشتیم سیراب و عطش درونم را شفا می بخشى.
– چرا که تو دستاویز محکم خدائى و هر کس بدان چنگ زند، نه بدبخت شود و نه از تیره روزى هراسد.
– هر گاه نامهاى مبارکت بر مریض خوانده شود، شفا یابد و از دردمندى برهد.
– زیرا مقام و منزلتت پستى نگیرد و نورت تاریک نشود.
– تو بزرگ آیت حقى که بر عارفان در جلوه هاى ملکوتى ظاهر گشتى.
– و اینان فرشتگان خداى رحمان‏اند که پیوسته با مهر الهى و ره آورد آسمانى بر مزارت نزول گیرند.
– همچون سطل آب و جام وضو و هوله که جبرئیل امین برایت هدیه آورد و کس را در آن خلاف نیست.
– و چون رسول خدایت نامزد کار مهمى نمود، به خوبى و هموارى از پیش بردى.
– داستان «مرغ بریان» که «انس» راوى آن است، بر شرف مؤبدت از زبان رسول مختار گواه است.
– و حکایت «دانه و شاخ و زیتون» که در قرآن آمده از لطف و کرامت خداى عرش آگاهى دهد.
– و داستان «گروه اسبان» و «غبار فرا آسمان» که در «عادیات» آمده و «شمشیر بران» که سپرها دریده و ناله ها دارد.
– جوانانى چون شاخ شمشاد بر آنان گسیل داشتى، تا همه را به آتش کشیدند و خاکسترشان بر باد رفت.
– اگر می خواستى، همه را در خانه هایشان مسخ و باژگون می فرمودى، یا می فرمودى: اى زمین آنها را به کام درکش!
– مرگ در فرمانت و جانها در قبضه ات، فرمانروا توئى! نه ستم کنى، نه جفا روا دارى.
– خدایشان از آلودگیها پاک نکند آن گوینده اى که گفت، بخ بخ چه فضل و چه شرفى؟
و بایعوک بخم ثم اکدها محمد بمقال منه غیر خفی

– در «غدیر خم» با تو پیمان بستند، و رسول خدا با سخن خود پیمان را استوار نمود.
– ولى ترا عقب زدند و سخن رسول خدا را زیر پا افکندند و نه این سخن پیامبر بازشان داشت، که فرمود: این برادر من و خلیفه من است.
– این سرپرست شماست بعد از من، هر که در دامن او چنگ زند نه از آینده هراسد و نه از گذشته.

* این قصیده قریب 64 بیت است و داستانى دارد که به موقع یاد خواهد شد.
قصیده دگرى هم دارد که در پاسخ «ابن سکره «1»» سروده، همان که بر خاندان حق و شاعرشان ابن الحجاج زبان درازى کرده است، ما این قصیده را از نسخه خطى دیوانش که به سال 620 با قلم عمر بن اسماعیل بن احمد موصلى رونویس شده برداشته ایم آغاز قصیده چنین است:
– لا اکذب اللّه ان الصدق ینجینى ید الامیر بحمد اللّه یحیینی

– نه- خدا را- دروغ نگویم. چه راستى راه نجات و نعمت امیر- سپاس خدا را- مایه حیات است.
* تا آنجا که گوید:
– و درمانى نیافتى که بدان شفا جوئى، جز اینکه در طلب آمده آل یاسین را هجو گفتى.
– و سزاى آن ناسزا که نثار اهل حق و رو سفیدان مبارک سیرت نمودى، پروردگارت بدست قدرت این سزا بخشید.
– فقرى همراه کفر که در میان هر دو سرگردان و نالان بمانى، تا روز مرگ که نه دنیائى مانده باشدت و نه دین.
– به راستى سخنت درباره فاطمه زهرا، سخن دشمنى سرگشته و لجوج بود.
– با دست آسیا و آرد جوینش نکوهش و سرزنش کردى. پیوسته گندمت بی آسیا باد.
– گفتى: رسول خدایش با فقیر مسکینى کابین بست: دخترى مسکین و شوهرى مسکین.

کذبت یا ابن اللتى باب استها سلس الاغلاق باللیل مفکوک الزرافین
– دروغ بافتى اى مادر … که شب همه شب حلقه هاى …
– فاطمه خاتون زنان است، آن که در روز حشر، همه بهشتیان با دوشیزگان سیمتن آهو چشم، کمر به خدمتش بندند.
– گفتى: امیر المؤمنین در نبرد صفین بر معاویه ستم راند.
– و گفتى: فرمان پیشواى مقتدر، به خاطر حق، بر کشتن حسین سبط پیامبر صادر گشت.
– نه پسر مرجانه در این خونریزى گناهى مرتکب گشت و نه شمر، ملعون و مطرود است.
– و گفتى: پسر سعد را در حلال شمردن حرمت خاندان نبوت، اجرى فزون و بی کران است.
– و سپس به عقب بازگشتى و عثمان را ماتم‏سرا گشتى آنهم با اشعار بی مایه و مبتذل.
– و از این راه مورد طعن و ملامتى گشتى که بر کم خردان و دیوانگان هم پوشیده نیست.
– و گفتى: بالاتر از «روز غدیر» اگر روایتش صحیح باشد، روز «شعانین» یهود است.
– و روز عیدت، روز عاشوراست که شراب و شیرینى تهیه بینى چونانکه نصارى شراب و نان مقدس.
– در آن روز پیرزنانتان به خانه درآیند. غیر از این است که سخن پیرزنان وحى شیطان است؟
– با خدایت به دشمنى برخاستى و از نعمتش بی پروا شدى، و حال آنکه از سطوت الهى ایمن نتوان گشت.
– پس خدایت گفت: برو بوزینه باش که بر کونش دم روید. و فرمان خدایت با کاف و نون است.
– و بمن فرمود: برو آزاده اى باش که هر آن، رتبه ات بالا گیرد، در پیشگاه ملوک و دربار سلاطین.
– خداوند پیش از تو، به دوران موسى و هرون جماعتى را مسخ فرمود.
– به خاطر گناهى که کمتر از این بود، برو بآنها ملحق باش و پیرامون این مگرد که بمن ملحق شوى.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 127

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 127

27- ابن الحجّاج البغدادی

المتوفّى (391)

یا صاحبَ القبّةِ البیضاءِ فی النجفِ             من زارَ قبرَکَ و استشفى لدیک شُفی‏

زوروا أبا الحسن الهادی لعلّکمُ             تحظَوْنَ بالأجرِ و الإقبالِ و الزُّلَفِ‏

زوروا لمن تُسمَعُ النجوى لدیه فمن             یزرْهُ بالقبر ملهوفاً لدیه کُفی‏

إذا وصلتَ فأحرمْ قبل تدخلَهُ             ملبّیاً و اسْعَ سعیاً حوله و طُفِ‏

حتى إذا طفتَ سبعاً حول قبّتِهِ             تأمّل البابَ تلقى وجهه فقفِ‏

و قل سلامٌ من اللَّهِ السلامِ على             أهلِ السلامِ و أهلِ العلمِ و الشرفِ‏

إنّی أتیتک یا مولای من بلدی             مُستمسکاً من حبال الحقِّ بالطرفِ‏

راجٍ بأنّک یا مولای تشفعُ لی             و تسقِنی من رحیقٍ شافیِ اللّهفِ‏

لأنّک العروةُ الوثقى فمن علِقَتْ             بها یداه فلن یشقى و لم یخفِ‏

و إنّ أسماءَک الحسنى إذا تُلیت             على مریضٍ شُفی من سقمه الدنفِ‏

لأنّ شأنک شأنٌ غیرُ مُنتقصٍ             و إنّ نورَک نورٌ غیر منکسفِ‏

و إنّک الآیةُ الکبرى التی ظهرتْ             للعارفین بأنواعٍ من الطرفِ‏

هذی ملائکةُ الرحمنِ دائمةً             یهبطنَ نحوکَ بالألطافِ و التحفِ‏

کالسطلِ و الجامِ و المندیلِ جاء به             جبریلُ لا أحدٌ فیه بمختلفِ‏

کان النبیُّ إذا استکفاک معضلةً             من الأمور و قد أعیت لدیه کُفِی‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 128

و قصّةُ الطائر المشویِّ عن أنسٍ             تخبر بما نصّهُ المختارُ من شرفِ‏

و الحَبُّ و القضبُ و الزیتونُ حین أتوا             تکرُّماً من إله العرش ذی اللطفِ‏

و الخیلُ راکعةٌ فی النقعِ ساجدةٌ             و المشرفیّاتُ قد ضجّت على الحَجَفِ «1»

بعثتَ أغصانَ بانٍ فی جموعِهمُ             فأصبحوا کرمادٍ غیر منتسفِ‏

لو شئتَ مسخَهمُ فی دورِهمْ مُسِخوا             أو شئتَ قلتَ لهم یا أرض إنخسفی‏

و الموتُ طوعُکَ و الأرواحُ تملکُها             و قد حکمتَ فلم تظلِمْ و لم تحِفِ‏

لا قدَّس اللَّهُ قوماً قال قائلُهمْ             بخٍ بخٍ لک من فضلٍ و من شرفِ‏

و بایعوک بخمٍّ ثمّ أکّدَها             محمدٌ بمقالٍ منه غیرِ خفی‏

عاقوک و اطّرحوا قولَ النبیِّ و لم             یمنعهمُ قولُه هذا أخی خلَفی‏

هذا ولیُّکُمُ بعدی فمن علِقَتْ             به یداهُ فلن یخشى و لم یخفِ «2»

القصیدة تناهز (64) بیتاً و لها قصّة تأتی فی الترجمة إن شاء اللَّه.

و له من قصیدة أجاب بها عن قصیدة ابن سکّرة «3» المتحامل بها على آل اللَّه و شاعرهم ابن الحجّاج- المترجَم- أخذناها من دیوانه المخطوط سنة (620) بقلم عمر بن إسماعیل بن أحمد الموصلی، أوّلها:

لا أکذِبُ اللَّهَ إنّ الصدقَ یُنجینی             یدُ الأمیر بحمد اللَّه تُحیینی‏

إلى أن قال:

فما وجدتَ شفاءً تستفیدُ به             إلّا ابتغاءَک تهجو آلَ یاسینِ‏

کافاک ربُّکَ إذ أجرَتْکَ قدرتُهُ             بسبِّ أهلِ العُلى الغرِّ المیامینِ‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 129

فقرٌ و کفرٌ همیعٌ «1» أنت بینهما             حتى المماتِ بلا دنیاً و لا دینِ‏

فکان قولُکَ فی الزهراءِ فاطمةٍ             قولَ امرئٍ لَهِجٍ بالنصبِ مفتونِ‏

عیّرتَها بالرحا و الزادِ تطحنُه             لا زال زادُک حَبّا غیرَ مطحونِ‏

و قلت إنّ رسول اللَّه زوّجَها             مسکینةً بنتَ مسکینٍ لمسکینِ‏

کذبتَ یا ابن التی بابُ اسْتها سَلِسُ ال             أغلاقِ باللیلِ مفکوکُ الزرافینِ «2»

ستُّ النساء غداً فی الحشر یخدمُها             أهلُ الجنانِ بحورِ الخرّدِ العینِ‏

فقلتَ إنَّ أمیرَ المؤمنین بغى             على معاویةٍ فی یومِ صفّینِ‏

و إنّ قتلَ الحسینِ السبطِ قامَ به             فی اللَّهِ عزمُ إمامٍ غیرِ موهونِ‏

فلا ابنُ مرجانةٍ فیه بمحتقب «3»             إثمَ المسی‏ء و لا شمرٌ بملعونِ‏

و إنّ أجرَ ابنِ سعدٍ فی استباحته             آلَ النبوّةِ أجرٌ غیرُ ممنونِ‏

هذا و عُدتَ إلى عثمانَ تندبُهُ             بکلّ شعرٍ ضعیفِ اللفظِ ملحونِ‏

فصرتَ بالطعنِ من هذا الطریقِ إلى             ما لیس یخفى على البله المجانینِ‏

و قلتَ أفضلُ من یومِ الغدیرِ إذا             صحّتْ روایتُه یومُ الشعانینِ‏

و یومُ عیدِک عاشورا تُعِدُّ له             ما یستعدّ النصارى للقرابینِ‏

تأتی بیوتَکمُ فیه العجوزُ و هل             ذکرُ العجوزِ سوى وحیِ الشیاطینِ‏

عاندتَ ربَّکَ مغترّا بنقمتِهِ             و بأسُ ربِّک بأسٌ غیرُ مأمونِ‏

فقال کن أنت قِرداً فی استه ذَنَبٌ             و أمرُ ربِّکَ بین الکافِ و النونِ‏

و قال کن لی فتىً تعلو مراتبُه             عند الملوک و فی دورِ السلاطینِ‏

و اللَّه قد مسخ الأدوار قبلک فی             زمان موسى و فی أیّامِ هارونِ‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 130

بدون ذنبِکَ فالحقْ عندهم بهمُ             و دع لحاقَکَ بی إن کنت تنوینیِ‏

القصیدة (58) بیتاً.

و له من قصیدة قوله:

بالمصطفى و بصهرِهِ             و وصیِّه یومَ الغدیر