اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۱ خرداد ۱۴۰۲

غدیریه افوه حمّانی

متن فارسی

ابن الّذى ردّت علیه               الشّمس فی یوم الحجاب
و ابن القسیم النّار فی                یوم المواقف و الحساب
مولاهم یوم الغدیر                برغم مرتاب و آبى

«فرزند کسى که در روز پوشیده از آفتاب، خورشید، بر او باز گردانده شد».
«فرزند تقسیم کننده بهشت و دوزخ در روز موقف و حساب».
«فرزند کسى که على رغم هر شکاک و منکرى روز غدیر مولاى آنها شد «1»».

و نیز از اوست:

قالوا: ابو بکر له فضله                قلنا لهم هنّأه اللّه
نسیتم خطبة خمّ و هل                یشبّه العبد بمولاه
انّ علیا کان مولى لمن                کان رسول اللّه مولاه

«گفتند ابو بکر را فضیلتى ممتاز است ما به آنها گفتیم گوارایش باد».
آیا شما خطبه غدیر را فراموش کردید آیا هیچ بنده شبیه مولایش میشود؟».
همانا على مولاى کسى است که رسول خدا مولاى اوست «2»».

ابو الحسین على بن محمّد بن جعفر بن محمّد بن محمّد بن زید بن على بن الحسین بن على بن ابیطالب (ع) از مردم حمّان کوفه معروف به افوه حمّانى و در «لباب الانساب» است که او و پدرش محمّد لقب حمّال داشته و به فرزندان آنها بنو حمّال می‌گویند.

و حمّان به کسر حاء و تشدید میم نام یکى از محلات کوفه است و حمّانى نسبت به حمّان نام قبیله‌اى از تمیم که آنها فرزندان حمّان بن عبد العزیز بن کعب بن سعد بن زید مناة بن تمیم‏اند. و نام حمّان: عبد العزى است و در این محله کسانى ساکن شده‌اند که منسوب به حمّان‏اند ولى از آن قبیله نیستند «1» پس آنچه در برخى از فرهنگ‏ها با نقطه ضبط شده درست نیست.

شاعر ما از پیشتازان فقهاى عترت و مدرسان آنها در پایتخت تشیع عراق (کوفه) در قرن اول است، او یکى از بزرگترین خطبا و شعراى نو آور بنى هاشم است که نام او، و شعر او، معروف خاص و عام گشت، و همه او را به حسن سبک و حسن تلفیق می‌شناسند. گذشته از اینها علم فراوان، عظمت خانواده، بزرگوارى و شخصیت بارز، و نسب علوى پر برکت او، تا برسد به فضائل بسیار دیگر، که این فضائل، او را به بلندترین قله عظمت رسانده است.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 87

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 87

14- الحِمّانی الأفوه «1»

 

المتوفّى (301)

ابن الذی رُدّت علیه الشم             سُ فی یوم الحجابِ‏

و ابنُ القسیمِ النارَ فی             یومِ المواقفِ و الحسابِ‏

مولاهمُ یومَ الغدیرِ             برغمِ مرتابٍ و آبی «2»

 

و له:

قالوا أبو بکرٍ له فضلُهُ             قلنا لهم هنّأهُ اللَّهُ‏

نسیتمُ خطبةَ خمٍّ و هل             یُشبَّهُ العبدُ بمولاهُ‏

إنّ علیّا کان مولىً لمنْ             کان رسولُ اللَّهِ مولاهُ «3»

 

الشاعر

أبو الحسین علیّ بن محمد بن جعفر بن محمد بن محمد بن زید بن علیّ بن الحسین بن علیّ بن أبی طالب علیهم السلام الکوفی الحمّانی المعروف بالأَفوه.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 88

و فی لباب الأنساب «1»: یُلقّب هو و والده محمد بالحمّال، و یقال لأولاده بنو الحمّال.

حِمّان- بکسر المهملة و تشدید المیم- محلّة بالکوفة، و النسبة إلى حِمّان قبیلة من تمیم، و هم بنو حِمّان بن عبد العزیز بن کعب بن سعد بن زید مناة بن تمیم. و اسم حمّان: عبد العزّى. و قد سکن هذه المحلّة من نسب إلیها و إن لم یکن منها، فما فی بعض المعاجم ضبطه بالمعجمة تصحیفٌ.

المترجَم له فی الرعیل الأوّل من فقهاء العترة و مدرّسیهم فی عاصمة التشیّع بالعراق فی القرون الأولى- الکوفة- و فی السنام الأعلى من خطباء بنی هاشم و شعرائهم المفْلقین، و قد سار بذکره و بشعره الرکبان، و عرفه القریب و البعید بحسن الصیاغة وجودة السرد، أضف إلى ذلک علمه الغزیر، و مجده الأثیل، و سؤدده الباهر، و نسبه العلویّ المیمون، و حسبه الوضّاح، إلى فضائل جمّة تسنّمت به إلى ذروة الخطر المنیع.