اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۶ مرداد ۱۴۰۳

غدیریه عز الدین عاملی

متن فارسی

عز الدین عاملى، متولد 918، وفات 984

– من کجا ملامت می‌شوم، در حالى که کارم شهرت جهانى، دارد، و از هر فرومایه خوارى برکنارم؟
– پیامبر و آل پیامبر را دل بسته‌ام، و همواره از عدل سخن گفته‌ام، هرگاه بگویم که چه حامى خوبى است.
– تبارى دارم که شایسته احترام است، و نسبت و پیوندى با ولایت بزرگ دارم.
– در روز رستاخیز، تکیه گاهى چون ایشان دارم، و در قیامت، جایگاه نکوئى خواهم داشت.
– چرا که من در شداید و پیشامدها، با اینکه سخت گنهکارم.
– برادر مصطفى و پدر دو پیشواى جنت، و آن کسى را که همسر فاطمه و داماد پیغمبر است، فریاد خواهم زد و به یارى خواهم طلبید.
– این شخصیتى است که محبوب پروردگار بزرگ، و دوست بهترین انبیا پیامبر بشیر و نذیر است.
– پیشوایى که پرتو افشان تیرگیها، و کفایت بخش بزرگان، و- مطابق نص حدیث غدیر- پیشواى بندگان است.
– اوست که اندوهها را می‌زداید، و از نهانها آگاه، و بفرموده خداى آگاه، پاک و مطهر است.
– او دادیارترین داور مردم، و نهایت آرزوى ایشان، و مرد شنوا و بینایى است، که تیغ منیت و آرامش را به کف دارد.

دنباله شعر
این ابیات، سرآغاز قصیده‌اى است که شیخ حسین بن عبد الصمد عاملى پدر شیخ بهائى سروده است. پس از مدتى که از سرایش این قصیده گذشت، تمام آنچه را که در این قصیده ذکر کرده، بطور مبسوط شرح کرد و در آن فضائل أمیر المؤمنین علیه السّلام را به روایت اهل سنت نقل نمود، از جمله در تفسیر مصراع «و مولى الانام بنص الغدیر» گفته است که مراد از آن، رویداد غدیر خم است.

و پس از آن، حدیث غدیر را آورده، که خلاصه آن این است: احمد بن حنبل، آن را با 16 واسطه و ثعلبى با چهار طریق در تفسیر آیه: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک‏ آورده‌اند.

و ابن مغازلى به سه طریق آن را نقل کرده، و در «جمع بین صحاح ست» آنرا آورده و به گفته ابن مغازلى، حدیث غدیر خم را از رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله حدود یکصد نفر نقل کرده‌اند.

و محمّد بن جریر طبرى مورخ مشهور، حدیث غدیر را از 75 طریق نقل کرده، و کتاب ویژه‌اى در آن باب به نام «کتاب الولایة» نوشته است. و حافظ ابو العباس احمد بن عقده، این حدیث را از 105 طریق نقل کرده و کتاب خاصى در این موضوع نوشته است، و اینهمه از حد تواتر گذشته است. و این حدیث، در باب امامت و وجوب طاعت، نص روشن و معتبرى است که عقل سلیم، نادرستى تأویل در آن را اثبات می‌کند، چنانکه حال و مقام حدیث هم آن را قبول ندارد، آنجا که پیغمبر فرمود: آیا من بر شما از نفسهایتان اولى و برتر نیستم؟
و معنى این عبارت، بعد از نزول آیه یا أَیهَا الرَّسُولُ ….
، و نظایر آن کاملا روشن است. و اصحاب تأویل از معنى این شعر ابو الطیب غفلت کرده‌اند که گفت:
– فرض کن که من بگویم این صبحگاه روشن، شب است. آیا با این گفته، عالمیان از پرتو روز محروم می‌مانند؟

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏11، ص: 285

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏11، ص: 285

78- عزّ الدین العاملی، المولود (918)، المتوفّى (984)

إلى مَ أُلام و أمری شهیرْ             و أشفقُ من کلِّ نذلٍ حقیرْ

و حبّی النبیَّ و آلَ النبیِّ             و قولیَ بالعدلِ نعم الخفیرْ

و لی رحمٌ تقتضی حرمةً             و لی نسبةٌ بولائی الخطیرْ

فلی فی المعادِ عمادٌ بهم             و لی فی القیامِ مقامٌ نضیرْ

لأنّی أُنادی لدى النائبات             و الخوفُ من أنَّ ذنبی کبیرْ

أخا المصطفى و أبا السیّدین             و زوجَ البتولِ و نجلَ الظهیرْ

و محبوبَ ربٍّ حمیدٍ مجیدٍ             و خیرِ نبیٍّ بشیرٍ نذیرْ

و نور الظلام و کافی العظامِ             و مولى الأنام بنصِّ الغدیرْ

مجلّی الکروبِ علیمَ الغیوب             نقیَّ الجیوبِ بقولِ الخبیرْ

و أقضى الأنامِ و أقصى المرامِ             و سیفَ السلامِ السمیعِ البصیرْ

 

القصیدة (45) بیتاً

ما یتبع الشعر

هذه الأبیات مستهلّ قصیدة للشیخ الحسین بن عبد الصمد العاملی والد شیخنا البهائی، و شرحها بعد مدّة من نظمها بشرح کبیر، و أثبت کلّ ما ذکر فیها من فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام بطریق الجمهور، و قال فیه: قولی: و مولى الأنام بنصِّ الغدیر،

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏11، ص: 286

إشارة إلى خبر غدیر خمّ.

و قال بعد ذکر حدیث الغدیر ما ملخّصه: رواه أحمد بن حنبل بستّ عشرة طریقاً، و الثعلبی بأربع طرق فی تفسیر قوله تعالى: (یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ‏) «1» و رواه ابن المغازلی بثلاث طرق، و رواه فی الجمع بین الصحاح الستّ، قال ابن المغازلی: و قد روى حدیث غدیر خمّ عن رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم نحو من مائة نفس، و ذکر محمد بن جریر الطبریّ المؤرّخ لحدیث الغدیر خمساً و سبعین طریقاً، و أفرد له کتاباً سمّاه کتاب الولایة، و ذکر الحافظ أبو العبّاس أحمد بن عقدة له خمساً و مائة طریقٍ، و أفرد له کتاباً، فهذا قد تجاوز حدَّ التواتر. و من العجب تأویل هذا الحدیث و هو نصٌّ فی الإمامة و وجوب الطاعة، و یشهد العقل السلیم بفساد ذلک التأویل کما یأباه الحال و المقام،

و قوله صلى الله علیه و آله و سلم: «أ لست أولى منکم بأنفسکم؟»

بعد نزول قوله تعالى: (یا أَیُّهَا الرَّسُولُ‏). و أمثال ذلک. فغفل أصحاب التأویل من معنى قول أبی الطیب:

وهبنی قلت هذا الصبحُ لیلٌ             أ یعشى العالمون عن الضیاء