اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۱ خرداد ۱۴۰۲

غدیریه قاضی نظام الدین

متن فارسی

قاضى نظام الدین (متوفى در سال 678)

او اشعارى در مدح خاندان پیامبر اکرم و داستان غدیر خم دارد که ترجمه برخى از آنها چنین است:

«خدا به شما خیر کثیر عنایت کند اى آل یاسین و اى ستارگان حقیقت و اى علمهاى هدایت میان ما.
خداوند اعمال هیچ بنده و دین هیچ فردى را جز با محبت شما نمی‌پذیرد.
اگر دست‏هاى جنایتکارم جز مار و افعى برایم فراهم نکرده در روز قیامت تنها امید نجات از شما دارم.
آرى سنگینى گناه را وسیله شما سبک می‌کنم، آرى در حشر میزانها را وسیله شما سنگین می‌نمایم.
و هر کس شما را در راه خدا دوست ندارد، از عذاب دردناک قبر و قیامت در امان نخواهد بود. به خاطر شما افلاک آفریده شده که اگر او نبود، اندازه‌ها تکون پیدا نمی‌کرد.
چه کسى در امر ولایت همانند على است؟ دشمنان او جز دیوانگان نیستند.
چنانکه نقل کرده‌اند: اسم على در عرش نوشته شده چه کسى می‌تواند آن را از بین ببرد و یا رویش را رنگ کند؟
چه کسى حجت خدا و ریسمان محکم خدا و بهترین مردم است که دوستیش در حشر بی‌نیازتان می‌کند؟
چه کسى در میدان معرکه، مبارز، و در مقام استدلال، دلیل قاطع است؟
چه کسى همانند او داراى جفر و جامعه است که از اسرار غیب در آن نگاشته شده است؟ و چه کسى همانند هارون نسبت به موسى برادریش را نسبت به پیامبر اکرم پیش مردم ثابت کرده است؟

مهما تمسک بالاخبار طائفة          فقوله: وال من والاه یکفینا
یوم الغدیر جرى الوادى فطم على          قوى قوم هم کانوا المعادینا
شبلاه ریحا نتاروض الجنان فقل           فى طیب ارض نمت تلک الریاحینا:

«هرگاه طائفه‌اى به اخبار تمسک جویند فرموده رسول خدا «خدایا دوست بدار آنکس که او را دوست می‌دارد» ما را کفایت خواهد کرد.
در روز غدیر، رسول خدا میان آن بیابان در میان آن مردمى که دشمن ما بودند او را معرفى فرمود که فرزندانش دو ریحانه باغستان بهشتند پس بگو: این عطر و ریاحین به خاطر پاکى و خوشبوئى آن زمینى است که این ریاحین را پرورده و پدید آورده است».

این قصیده در حدود 42 بیت است که قاضى مرعشى در مجالس المؤمنین صفحه 226 آن را ذکر کرده است.

او با این گفته‌اش «به خاطر جد شما افلاک آفریده شده که اگر او نبود، اندازه‌ها تکون پیدا نمی‌کرد» اشاره به آن روایتى کرده که حاکم بطور صحیح در مستدرک جلد 2 صفحه 615 از ابن عباس رضى اللّه عنهما چنین آورده است: «خداوند به عیسى علیه السلام وحى فرمود که اى عیسى به محمد (ص) ایمان بیاور و به آن عده از امتت که او را درک می‌کنند دستور ده که به او ایمان بیاورند، پس اگر محمد نبود من آدم را خلق نمی‌کردم، و اگر محمد نبود من بهشت و جهنم را نمی‌آفریدم، من عرش را روى آب آفریدم اما قرار نداشت روى آن نوشتم: خدائى جز خداى یکتا نیست، محمد (ص) رسول خدا است، آنگاه آرام گرفت».

سبکى نیز در «شفاء السقام» صفحه 121 آن را آورده و اقرار به صحت آن کرده است و زرقانى نیز در شرح مواهب جلد 1 صفحه 44 آنرا آورده و گفته است:
ابو الشیخ آن را در طبقات اصفهانیین آورده و حاکم آن را صحیح شمرده و سبکى و بلقینى در فتاواى خود به آن اقرار نموده‌اند.

و حاکم بعد از این حدیث، حدیث صحیح دیگرى را که تا حدودى همانند روایت گذشته است نقل کرده که مضمون آن چنین است: رسول خدا فرمود:
«هنگامى که آدم خطا کرد، گفت: خدایا از تو بحق محمد (ص) می‌خواهم که از خطایم صرفنظر کنى، خداوند فرمود: اى آدم، چگونه محمد را شناختى در صورتى که هنوز او را نیافریده‌ام؟ گفت: خدایا چون هنگامى که مرا آفریدى و از روحت در من دمیدى، سرم را بالا کردم، در قائمه‌هاى عرش دیدم نوشته است: خدائى جز خداى یکتا نیست، محمد رسول خدا است، پس دانستم که تو به اسمت اضافه نمی‌کنى مگر محبوبترین مخلوقت را، خداوند متعال فرمود: اى آدم راست گفتى، او محبوبترین خلق به سوى من است، مرا بحقش بخوان تا ترا ببخشایم و اگر محمد نبود ترا نمی‌آفریدم».

این روایت را بیهقى در «دلائل النبوه» که ذهبى درباره‌اش گفته است: از آن بهره گیر که تمامش هدایت و نور است، و طبرانى در معجم الصغیر آورده و سبکى در شفاء السقام صفحه 120 و سمهودى در وفاء الوفاء صفحه 419 و قسطلانى در مواهب اللدنیة و زرقانى در شرح آن جلد 1 صفحه 44 و عزامى در فرقان القرآن صفحه 117 به صحتش اعتراف کرده‌اند.

این مختصر را براى آگاهى خواننده محترم در مورد نادرستى گفته ابن تیمیه و هم مسلکانش مانند «قصیمى» نوشته‌ایم تا فضیلت رسول خدا را از روى بصیرت درک کرده گول این گمراهان را نخورند.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 673

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 673

62- القاضی نظام الدین

المتوفّى (678)

للَّه درُّکمُ یا آلَ یاسینا             یا أنجم الحقِّ أعلام الهدى فینا

لا یقبلُ اللَّهُ إلّا فی محبّتکِمْ             أعمالَ عبدٍ و لا یرضى له دینا

أرجو النجاةَ بکم یومَ المعادِ و إن             جنت یدای من الذنبِ الأفانینا

بلى أُخفِّفُ أعباءَ الذنوبِ بکمْ             بلى أُثقِّل فی الحشرِ الموازینا

من لا یوالیکمُ فی اللَّه لم یرَ من             قیح اللظى و عذابِ القبر تسکینا

لأجل جدِّکمُ الأفلاکُ قد خُلِقت             لولاه ما اقتضت الأقدار تکوینا

من ذا کمثل علیٍّ فی ولایتِهِ             ما مبغضیه أرى إلّا مجانینا «1»

اسمٌ على العرشِ مکتوبٌ کما نقلوا             من یستطیعُ له محواً و ترقینا «2»

من حجّةُ اللَّهِ و الحبلُ المتینُ و من             خیرُ الورى و ولاهُ الحشرَ یغنینا

من المبارزُ فی وصفِ الجلالِ و من             أقامَ حقّا على القطع البراهینا

من مثلُه کان ذا جفرٍ و جامعةٍ             له یُدوَّنُ سرُّ الغیبِ تدوینا

و من کهارونَ من موسى أُخوّته             للخلق بیَّن خیرُ الرسلِ تبیینا

مهما تمسّک بالأخبارِ طائفةٌ             فقولهُ والِ من والاه یکفینا

یومَ الغدیرِ جرى الوادی فطمّ على             قویّ قومٍ همُ کانوا المعادینا

 

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 674

شبلاه ریحانتا روضِ الجنانِ فقل             فی طیبِ أرضٍ نمت تلک الریاحینا

 

ما یتبع الشعر

تناهز القصیدة (42) بیتاً، ذکرها القاضی المرعشی فی مجالس المؤمنین «1» (ص 226).

و بقوله:

لأجل جدّکمُ الأفلاکُ قد خُلِقتْ             لولاه ما اقتضت الأقدارُ تکوینا

 

أشار إلى ما أخرجه الحاکم و صحّحه فی المستدرک «2» (2/615) عن ابن عبّاس رضى الله عنه قال: أوحى اللَّه إلى عیسى علیه السلام: یا عیسى، آمِن بمحمد و أمر من أدرکه من أُمّتک أن یؤمنوا به، فلو لا محمد ما خلقت آدم، و لولا محمد ما خلقت الجنّة و النار، و لقد خلقت العرش على الماء فاضطرب فکتبت علیه: لا إله إلّا اللَّه، محمد رسول اللَّه، فسکن.

و ذکره السبکی فی شفاء السقام «3» (ص 121) و أقرّ صحته، و کذلک الزرقانی فی شرح المواهب (1/44) و قال: أخرجه أبو الشیخ فی طبقات الأصفهانیّین «4»، و صحّحه الحاکم و أقرّه السبکی «5» و البلقینی فی فتاواه.

و أخرج الحاکم «6» بعده حدیثاً و صحّحه و فیه نحو دلالة على ما نرتئیه و لفظه:

 

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 675

قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم: «لمّا اقترف آدم الخطیئة قال: یا ربّ، أسألک بحقِّ محمد لمّا غفرت لی؛ فقال اللَّه: یا آدم، و کیف عرفت محمداً و لم أخلقه؟ قال: یا ربّ، لأنَّک لمّا خلقتنی بیدک و نفخت فیّ من روحک، رفعت رأسی فرأیت على قوائم العرش مکتوباً: لا إله إلّا اللَّه محمد رسول اللَّه؛ فعلمت أنَّک لم تضف إلى اسمک إلّا أحبّ الخلق إلیک، فقال اللَّه: صدقت یا آدم، إنّه لأحبُّ الخلق إلیَّ، ادعنی بحقّه فقد غفرت لک، و لولا محمد ما خلقتک».

و أخرجه البیهقی فی دلائل النبوة «1» و هو الکتاب الذی قال فیه الذهبی: علیک به فکلّه هدىً و نور، و الطبرانی فی المعجم الصغیر «2»، و أقرَّ صحّته السبکی فی شفاء السقام (ص 120)، و السمهودی فی وفاء الوفا «3» (ص 419)، و القسطلانی فی المواهب اللدنیّة «4»، و الزرقانی فی شرحه (1/44)، و العزّامی فی فرقان القرآن (ص 117).

کتبنا هذا المختصر لإیقاف القارئ على بطلان ما لابن تیمیّة و من غزل غزله أمثال القصیمی من جلبةٍ و لغطٍ، حتى یکون على بصیرة من فضل النبیِّ الأقدس صلى الله علیه و آله و سلم.