غدیریه ملک صالح

متن فارسی

غدیریه ملک صالح (شهید 556- 495)

– سیراب و خرم باد مرغزاری که وعده‌گاه من بود، از نسیم دریا، سیلاب باران.
– اگر ژاله بهاری برآید تا بساط این گلشن سیراب کند، سیلاب اشکم به مدد خیزد.

در این قصیده گوید:
– ای که بر مرکب جهل سواری. حیرت از سر بگذار، معدن رشد و رهیابی در کوفه هویداست.
– آنکه خورشید به یمن کرامتش بازگشت تا فضل نماز دریابد و فرشتگان گواه باشند.
– و روز «غدیر» که رسول خدا در جمع حاضران فرمود و دست او را برافراشت:
– هر که را من سرور و سالارم، این علی سالار و سرور است، اینم فرمانمؤکد است.
– هر که یاریش وانهد، خدایش وانهد، هر که دستیارش شود، خدایش کمک باد.
– دروازه قلعه خیبر برکند و بدور افکند، با آنکه از روزه ناتوان بود،
– لرزه بر ارکان دژ افکند، یهود را از هراس دل در بر طپید.
– روح الامین در سما فریاد برکشید: اینک وصی. و اینک احمد پاک گوهر.
– آب فرات سر به طغیان برآورد، همگان از بیم هلاک بدو پناه بردند.
– فرمودش: آب خود فرو درکش. ریگهای فرات آشکار شد، از صولت فرمانش «1».

2- (اضافات چاپ دوم):
در قصیده دیگری که 57 بیت آن یاد شده، امیر المؤمنین را چنین می‌ستاید.
– در معرکه‌های فراوان پیشتاخت، نه عقب نشست، نه لرزه بر اندامش فتاد.
– چه غمها که از دل برادرش مصطفی زدود، گاهیکه حادثه بلا در کمین بود.
– میان آنکس که شیوه فرار بیادگار نهاد، با آنکه در پیکار چون کوه بر جا بود، تفاوت از زمین تا آسمان است.
– در سوره «هل اتی» خدای رحمان مقامش بنمود، جودش بستود، بدامنش چنگ بر زن.
– علی است که فرمود:«سلونی» تا اسرار علوم پنهانی بر شما هویدا سازم، جز او را یارای چنین ادعا نبود.
– بلکه می‌گفت: بر شما سرور شدم، اما بهتر از شما نبودم، اگر راه کج گرفتم، براستم رهنمون باشید.
– اگر حاسدان مقامش نشناختند، دوستان حق او را معترف آمدند.
– بروز «غدیر» فضلی نامور داشت که رسول حق در میان جمع دستش برافراشت.

3- در قصیده دیگری که 44 بیت است با این مطلع:

– تا کی بر یاران سفر کرده‌ات بنالی؟ تا چند کنار این کلبه‌های فرو ریخته منزل سازی؟
– اینک که گرد پیری بر سر نشست، دیگرت دلدادگی بس است، یاد دوست از سر بگذار.
– سوی خدا راه برگیر، از همت برگزیدگانش شفاعت جوی که صاحبان خیراند و برکت.
– محمد خاتم رسولان است: حکیم عرب «قس» امیر عرب «ذی یزن» مژده رسالتش گفت.

در این قصیده گوید:
– بدامنش چنگ بر زن، ذخیره دنیا و آخرتت او است، و هم ستوده کردار، ابو الحسن هادی انام:
– وصی او. جانفدای او. نگهبان و یاورش از کید دشمنان.
– در روز «غدیر» رسول خدا سفارش او کرد نه دیگران، همگان شاهداند:
– فرمود: این است وصی من. جانشین من. دانشمند فرائض و سنن.
– گفتند: پذیرفتیم. و چون درگذشت، هنوز جنازه‌اش بر زمین راه خیانت گرفتند.

4- در قصیده دیگری که 27 بیت است، چنین سروده:
– من پیرو علی باشم. در ستیز با دشمنانش، مهر کیش دوستانش.
– من پیرو علی باشم که بروزگار، گرد پستیها نگردید.
– بنده ساقی کوثرم که برستاخیز دوستانش را آب حیات بنوشاند.
– بنده حلال مشکلاتم، که هر صعب و دشواری در برش سهل و آسان است.
– آنکه چون فارس یلیل را بخاک افکند، فرشتگان آوای تکبیر برآوردند.
– سروری که خدایش برگزید، ببرادری رسولش برکشید.
– سوگند که در شب هجرت، تنها او برخی و جانفدای رسول حق گشت.
– بجان خودم که در روز «غدیر خم» جز او را لایق وصایت ندید.

5- در قصیده دیگری که 41 بیت است، با این سر آغاز گوید:

– اولین زیبا رخ رعنا نیست که بخود بنازد، ماهی که دست آفتابش بدامن نرسد.
– دمساز نیست: در سخن نرم و مهربان تا بفریبد، در عمل جفاکار است.
– جادوی خمارش دلم بخاک افکند، از آن پس با تیر مژگان چاک چاک.
– کماندار ماهری است: ابروانش چاچی، تیر نگاهش ناوک خونچکان است.
– طره زلف بر گلشن عذار نیفشاند، جز اینکه قلب زار من برآشفت.
– این پریشانی و آشفتگی مغلطه سازد، تا عقرب زلفش نهان سازد.
– بام تا شام از پیرهن حریر شکوه آرد، آن سان که دل عاشقان در زنجیر عشقش بنالد.
– شام تا بام بیداری و بیخوابی رقیب چشمانم کرد، مبادا رؤیای شیرینش بخوابم آید.

– مهرش بجان و دل نگهبان شدم، خون دلم بی‌مهابا هبا کرد.
– یاوه حاسدان عشقم در گوش سپرد، پند ناصحانش در گوش نگرفتم.
– انس ورزیدم، رمید. نیاز بردم، ناز کرد.
– و چون عتابش کردم، قول وفا داد، اما در عمل جفا کرد.
– بسان آن جمع که با رسول خدا پیمان بستند بآلش مهربان باشند، اما راه دغل گرفتند.
– اموال رسول به دغا بردند، بر کردارش خرده گرفتند، نافرمانی دستور کردند.
– این امیر مؤمنان سرور خاندان که در دهر همتا نداشت:
– به هنگام سخن در دانش، بوقت جود و بخشش در دهش، به آوردگه در رزم و پیکار.
– برادر رسول، از میان امت، امین آن سرور در ودایع نبوت.
– در مهر و ولایشان تأکید نمود، و گویا به نزاع و ستیزشان وصیت فرمود.
– آئین اعتدال را با کتمان حقائق ناقص شمردند، با آنکه روز غدیر، راه کمال پیمود.

این قصائد را از کتاب «الرائق» تألیف سرورمان علامه سید احمد عطار، اقتباس کردیم، در این کتاب، قسمت مهمی از اشعار و قصائد «ملک صالح» درباره عترت طاهره پیامبر ثبت شده و چه بسا بیشتر مدایح او را یاد کرده باشد. (پایان اضافات چاپ دوم)

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 457

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 457

47- الملک الصالح، ولد (495)، استشهد (556)

– 1-

سقى الحمى و محلّا کنت أعهدهُ حیا بحورٍ بصوبِ المزنِ أجودُهُ‏

فإن دنا الغیثُ و استسقت مرابعُه ریّا فدمعیَ بالتسکاب ینجدُهُ‏

و یقول فیها:

یا راکبَ الغیِّ دع عنک الضلال فه – ذا الرشدُ بالکوفةِ الغرّاءِ مشهدُهُ‏

من رُدّتِ الشمسُ من بعدِ المغیبِ له فأدرکَ الفضلَ و الأملاک تشهدُهُ‏

و یومَ خمِّ و قد قال النبیُّ له بین الحضورِ و شالت عضدَهُ یدُهُ‏

من کنت مولىً له هذا یکون له مولىً أتانی به أمرٌ یؤکّدُهُ‏

من کان یخذله فاللَّهُ یخذلُه أو کان یعضدُهُ فاللَّهُ یعضدُهُ‏

و الباب لمّا دحاهُ و هو فی سغبٍ من الصیامِ و ما یخفى تعبّدُهُ‏

و قلقل الحصنَ فارتاعَ الیهودُ له و کان أکثرُهمْ عمداً یفنِّدُهُ‏

نادى بأعلى السما جبریلُ ممتدحاً هذا الوصیُّ و هذا الطهرُ أحمدُهُ‏

و فی الفراتِ حدیثٌ إذ طغى فأتى کلٌّ إلیه لخوف الهُلْکِ یقصدُهُ‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 458

فقال للماء غِضْ طوعاً فبانَ لهمْ حصباؤه حین وافاهُ یهدِّدُهُ ( «1»)

– 2-

و له من قصیدة یوجد منها (57) بیتاً یمدح بها أمیر المؤمنین علیه السلام:

و فی مواقف لا یُحصى لها عددٌ ما کان فیها برعدیدٍ و لا نکلِ‏

کم کربةٍ لأخیه المصطفى فُرجت به و کان رهین الحادثِ الجللِ‏

کم بین من کان قد سنَّ الهروبَ و من فی الحربِ إن زالتِ الأجبالُ لم یزُلِ‏

فی هل أتى بیّنَ الرحمنُ رتبتَهُ فی جودِهِ فتمسّکْ یا أخی بهلِ‏

علیُّ قال اسألونی کی أُبینَ لکم علمی و غیرُ علیٍّ ذاکَ لم یَقُلِ‏

بل قال لستُ بخیرٍ إذ ولیتکمُ فقوِّمونی فإنّی غیرُ معتدلِ‏

إن کان قد أنکرَ الحسّادُ رتبتَهُ فقد أقرَّ له بالحقِّ کلُّ ولی‏

و فی الغدیرِ له الفضلُ الشهیرُ بما نصَّ النبیُّ له فی مجمعٍ حَفِلِ‏

– 3-

قال من قصیدة ذات (44) بیتاً، أوّلها:

لا تبکِ للجیرة السارین فی الظعنِ و لا تعرّجْ على الأطلالِ و الدِّمَنِ‏

فلیسَ بعد مشیبِ الرأسِ من غزلٍ و لا حنینٍ إلى إلفٍ و لا سَکَنِ‏

و تُبْ إلى اللَّهِ و استشفعْ بخیرتِهِ من خلقِهِ ذی الأیادی البیضِ و المِنَنِ‏

محمدٌ خاتمُ الرسلِ الذی سبقت به بشارةُ قُسٍّ و ابنِ ذی یزنِ‏

و یقول فیها:

فاجعله ذخرَکَ فی الدارینِ معتصماً له و بالمرتضى الهادی أبی الحسنِ‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 459

وصیِّه و مواسیِهِ و ناصرِه على أعادیهِ من قیسٍ و من یمنِ‏

أوصى النبیُّ إلیه لا إلى أحدٍ سواه فی خمِّ و الأصحابُ فی عَلَنِ‏

فقال هذا وصیّی و الخلیفةُ من بعدی و ذو العلم بالمفروضِ و السننِ‏

قالوا سمعنا فلمّا أن قضى غدروا و الطهرُ أحمدُ ما وارَوْهُ فی الجَبَنِ‏

– 4-

و له من قصیدة (27) بیتاً:

أنا من شیعةِ الإمامِ علیِّ حربُ أعدائه و سلمُ الولیِ‏

أنا من شیعةِ الإمامِ الذی ما مالَ فی عمرِهِ لفعلٍ دنیِ‏

أنا عبدٌ لصاحب الحوض ساقی من توالى فیه بکأسٍ رویِ‏

أنا عبدٌ لمن أبان لنا المش – کلَ فارتاضَ کلَّ صعبٍ أبیِ‏

و الذی کبّرتْ ملائکةُ اللَّه لهِ عند صرعة العامریِ‏

الإمامُ الذی تخیّره اللَّه بلا مریة أخاً للنبیِ‏

قسماً ما وقاه بالنفس لمّا بات فی الفرش عنه غیر علیِ‏

و لعمری إذ حلَّ فی یوم خمٍّ لم یکن موصیاً لغیرِ الوصیِ‏

– 5-

و له من قصیدة ذات (41) بیتاً مطلعها:

ما کانَ أوّلَ تائهٍ بجمالِهِ بدرٌ منالُ البدرِ دونَ منالهِ‏

متباینٌ فالعدلُ من أقوالِهِ لیغرَّنا و الجورُ من أفعالهِ‏

صرعَ الفؤادَ بسحرِ طرفٍ فاترٍ حتى دنا فأصابه بنبالهِ‏

متعوِّدٌ للرمی حاجبُهُ غدا من قسْیِهِ و اللحظُ بعضُ نصالهِ‏

ما بلبلَ الأصداغَ فوق عِذارِهِ إلّا انطوى قلبی على بِلبالهِ‏

یبغی مغالطةَ العیونِ بها لکی یخفی عقاربه مدبَّ صلالهِ‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏4، ص: 460

و یظلُّ من ثقل الغلالةِ یشتکی ما یشتکیه القلب من أغلالهِ‏

جعل السهادَ رقیبَ عینی فی الدجى کی لا ترى فی النومِ طیفَ خیالهِ‏

و حفظتُ فی یدیَ الیمینِ ودادَهُ جَهدی و ضیّع مهجتی بشمالهِ‏

و أباحَ حسّادی مواردَ سمعِهِ و حمیتُ وردَ السمعِ عن عذّالهِ‏

أغراه تأنیسی له بنفاره عنّی و إذلالی بفرط دلالهِ‏

و لربّما عاتبته فیقول لی قولًا یکذِّبه بفتحِ فعالهِ‏

کمعاشرٍ أخذ النبیُّ عهودَهُمْ و استحسنوا الغدرَ الصراحَ بآلهِ‏

خانوه فی أموالِهِ وزروا على أفعالِهِ و عصوه فی أقوالهِ‏

هذا أمیرُ المؤمنین و لم یکنْ فی عصرِهِ من حاز مثلَ خصالهِ‏

العلمُ عند مقالِه و الجودُ حی – نَ نوالِهِ و البأسُ یومَ نزالهِ‏

و أخوه من دون الورى و أمینه قِدماً على المخفیِّ من أحوالهِ‏

وصّاهُمُ بولایةٍ فکأنّما وصّاهمُ بخلافِهِ و قتالهِ‏

و استنقصوا الدین الحنیفَ بکتمهمْ یومَ الغدیرِ و کان یومَ کمالهِ‏

أخذنا هذه القصائد من کتاب الرائق لسیّدنا العلّامة السیّد أحمد العطّار، و قد ذکر فیه شطراً مهمّا من شعر الملک الصالح فی العترة الطاهرة، و لعلّه جلّ ما فیهم.

اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)

۲۱ شهریور ۱۴۰۳