اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۸ مهر ۱۴۰۲

تعدادی از القاب حضرت علی(ع)

متن فارسی

حافظ ابو العلا حسن پسر احمد عطار در گزارشی از زبان پسر عباس آورده است که پیامبر (ص) گفت: ای ام سلمه! گواه باش و بشنو این علی پسر ابو طالب فرمانروای گروندگان است- که همه گزارش در ج 6 ص 80 چاپ دوم گذشت- و طبرانی در معجم خود با زنجیره ای گسسته از زبان عبد اللّه پسر علیم جهنی آورده است که پیامبر گفت: به راستی خدای ارجمند و بزرگ در آن شب که مرا به آسمان ها برد به گونه ای نهانی سه ویژگی علی را برای من باز نمود: این که او سرور گروندگان است و پیشوای پرهیزکاران و راهبر چهره های درخشان و تابناک
گزارش های دیگری هم هست که گزارش های بالا را یاری می دهد و استوار می گرداند. و از آن میان یکی را ابو نعیم در حلیة الاولیاء از زبان پسر عباس آورده است که بر بنیاد آن، پیامبر خدا (ص) گفت: خداوند هیچ آیه ای فرو نفرستاد که فراز «ای کسانی که گرویده اید» در آن باشد مگر علی سرور و فرمانروای ایشان است.

– و به گزارش طبرانی و ابن ابی حاتم: مگر علی فرمانروا و بزرگ آنان است و به راستی که خداوند بارها یاران محمد را نکوهید و علی را جز به نیکوئی یاد نکرد «1»
و باز گزارش خطیب، که حاکم نیز به این گونه آن را آورده و درست شمرده است: جابر پسر عبد اللّه گفت شنیدم برانگیخته خدا (ص) در روز حدیبیه هم چنان که دست علی را در دست گرفته بود می گفت: این فرمانروای نیکوکاران است و نابود کننده تبهکاران هر که او را یاری کرد خود یاری شده و هر که او را واگذاشت خود واگذاشته شده «2»
و چنان چه در تاریخ الخلفاء به خامه سیوطی ص 115 و در نور الابصار ص 80 می خوانیم ابن ابی حاتم نیز آن را از زبان پسر عباس گزارش کرده و شیخ الاسلام حموینی هم در فرائد السمطین آن را از زبان عبد الرحمن پسر سهمان آورده و ابن حجر نیز در صواعق- به گزارش از حاکم- آن را آورده و در آن دستبرده و به جای «فرمانروای نیکو کاران»، «پیشوای نیکو کاران» نوشته است. که خدا درستکاری را زنده بدارد!
و باز گزارش ابن عدی در کامل خود از زبان علی که پیامبر (ص) گفت:
علی فرمانروا و سرپرست گروندگان است و دارائی جهان، فرمانروا و سرپرست دو رویان، و در گزارشی به جای دورویان، ستمگران و در گزارش دیگر: بدکیشان و ناسپاسان یاد شده است. گزارش بالا را، هم دمیری در حیوة الحیوان 2/412 آورده است و هم ابن حجر در صواعق ص 75. و دمیری می نویسد: از همین جا است که فرمانروای گروندگان علی را- که خدا روی او را گرامی دارد- در میان گروندگان به شاه زنبوران همانند کرده اند.
و باز سخن علی: من فرمانروا و سرپرست گروندگانم و دارائی جهان، فرمانروای بد کیشان و ناسپاسان. و در گزارشی به جای بدکیشان و ناسپاسان، دو رویان آمده و در گزارش سوم نیز: بدکاران، نهج البلاغة 2/211، تاج العروس 1/381
این بود حقیقت استوار که برای برابری با آن، گروهی به فرمان گزافه سرایان در برتر خوانی ها، گزارشی را تراشیده اند که از زبان ابو حزره داستان ساز شنیدی.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 131

متن عربی

و أخرج الحافظ أبو العلا الحسن بن أحمد العطّار من طریق ابن عبّاس فی حدیث: قال صلی الله علیه و آله و سلم: «یا أمّ سلمة اشهدی و اسمعی هذا علیّ بن أبی طالب أمیر المؤمنین». الحدیث مرّ بتمامه فی الجزء السادس (ص 80).

و أخرج الطبرانی فی معجمه «1» من طریق عبد اللَّه بن علیم الجهنی مرفوعاً: «إنّ اللَّه عزّ و جلّ أوحی إلیّ فی علیّ ثلاثة أشیاء لیلة أسری بی: أنّه سیّد المؤمنین،

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 131

و إمام المتّقین، و قائد الغرّ المحجّلین».

و تعضد هذه الأحادیث و تؤکّدها عدّة أحادیث، منها ما

أخرجه أبو نعیم فی حلیة الأولیاء من طریق ابن عبّاس قال: قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم: «ما أنزل اللَّه آیة فیها یا أیّها الذین آمنوا إلّا و علیّ رأسها و أمیرها».

و فی لفظ الطبرانی «2» و ابن أبی حاتم: «إلّا و علیّ أمیرها و شریفها»

و لقد عاتب اللَّه أصحاب محمد فی غیر مکان و ما ذکر علیّا إلّا بخیر «3».

و منها ما أخرجه الخطیب و الحاکم و صحّحه من طریق جابر بن عبد اللَّه، قال: سمعت رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم یوم الحدیبیة و هو آخذ بید علیّ یقول: «هذا أمیر البررة، و قاتل الفجرة، منصور من نصره، مخذول من خذله» «4».

و أخرجه ابن أبی حاتم من طریق ابن عبّاس کما فی تاریخ الخلفاء للسیوطی (ص 115)، و نور الأبصار «5» (ص 80)، و أخرجه شیخ الإسلام الحمّوئی «6» من طریق عبد الرحمن بن سهمان فی فرائد السمطین، و ذکره ابن حجر فی الصواعق «7» نقلًا عن الحاکم و حرّفه و جعل مکان أمیر البررة: إمام البررة. حیّا اللَّه الأمانة.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 132

و منها ما أخرجه ابن عدی فی کامله «1» من طریق علیّ: إنّ النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم قال: «علیّ یعسوب «2» المؤمنین، و المال یعسوب المنافقین»، و فی روایة: «یعسوب الظلمة» و فی روایة «یعسوب الکفّار» ذکره الدمیری فی حیاة الحیوان «3» (2/412)، و ابن حجر فی الصواعق «4» (ص 75)،

و قال الدمیری: و من هنا قیل لأمیر المؤمنین علیّ کرّم اللَّه وجهه: أمیر النحل.

و منها قول علیّ: «أنا یعسوب المؤمنین، و المال یعسوب الکفّار» و فی لفظ: «المنافقین»، و فی لفظ: «الفجّار» نهج البلاغة «5» (2/211)، تاج العروس (1/381).

هذه هی الحقیقة الراهنة لکن القوم نحتوا تجاهها بقضاء من الغلوّ فی الفضائل ما عرفته من روایة القصّاص أبی حزرة.