اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۳ مهر ۱۴۰۲

نظر ابن حجر درباره معنای «مولیٰ»

متن فارسی

ابن جحر با همه سختی و شدتی که در رداستدلال به حدیث مزبور دارد، با این وجود در “صواعق ” ص 24 به آمدن مولی به معنی اولی بالشیء -تسلیم شده منتها در متعلق اولویت- مناقشه نموده که آیا این اولویت در تمام امور است و یا از بعض جهات؟ و دومی را اختیار کرده و فهم این معنی را از حدیث (غدیر) به شیخین (ابوبکر و عمر) نسبت داده در گفتار آنها (به علی علیه السلام): امسیت مولی کل مومن و مومنه.

و این عنوان را شیخ عبد الحق در “لمعات” خود از او ذکر کرده و همچنین شیخ شهاب الدین احمد بن عبد القادر شافعی در “ذخیره المال” با او هم گام (و در عقیده)شده، گوید: تولی به معنای ولایت است و به معنای دوست و یاور و یا به معنای اولی (سزاوارتر) به پیروی و نزدیک شدن به او است. مانند قول خدای تعالی: «ان اولی الناس بابراهیم للذین اتبعوه… / همانا نزدیک ترین مردم به ابراهیم آنانند که از او پیروی کردند..» و همین معنا است که عمر رضی الله عنه از حدیث (غدیر) فهمید، چه او پس از شنیدن (سخن پیغمبر صلی الله علیه و آله)گفت: «هنیئا یابن ابی طالب امسیت ولی کل مومن و مومنه / گوارا باد تو را ای پسر ابی طالب، گردیدی ولی هر مرد و زن»

(الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏1، ص: 630)

متن عربی

ابن حجر فی الصواعق (ص 24) علی تصلّبه فی ردّ الاستدلال بالحدیث سلّم مجی‏ء المولی بمعنی الأَولی بالشی‏ء، لکنّه ناقش فی متعلّق الأولویّة فی أنَّه هل هی عامّة الأمور، أو أنَّها الأَولویّة من بعض النواحی؟ و اختار الأخیر، و نسب فهم هذا المعنی من الحدیث إلی الشیخین أبی بکر و عمر فی قولهما: أمسیت مولی کلِّ مؤمن و مؤمنة، و حکاه عنه الشیخ عبد الحقّ فی لمعاته، و کذا حذا حذوه الشیخ شهاب الدین أحمد بن عبد القادر الشافعی فی ذخیرة المآل، فقال:
التولّی: الولایة، و هو الصدیق و الناصر، أو الأولی بالاتّباع و القرب منه، کقوله تعالی: (إِنَّ أَوْلَی النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ‏)، و هذا الذی فهمه عمر رضی الله عنه من الحدیث، فإنّه لمّا سمعه قال: هنیئاً یا ابن أبی طالب أمسیتَ ولیَّ کلِّ مؤمن و مؤمنة.