نظر ابن الخشاب درباره خطبه شقشقیه
ابن ابی الحدید درکتاب شرح نهج البلاغه ج 1 ص 69 ، آخر خطبه شقشقیه می گوید:استاد من ابو الخیر، مصدق بن شبیب واسطی در سال 603 می گفت: این خطبه یعنی خطبه شقشقیه، را بر استاد، ابو محمد، عبدالله بن احمد، معروف به ” ابن الخشاب ” درگذشته 568 ، قرائت می کردم، موقعی که به این کلام رسیدم یعنی اظهار تاسف ابن عباس کهگفته بود “: به خدا سوگند آنقدر که از ناتمام ماندن سخن امیر المومنین علیه السلام متاسف شدم از فوت هیچ سخنی متاسف نشده ام ” ابن خشاب به من گفت: اگر من حاضر بودم به ابن عباس می گفتم”: مگر، در دل پسر عمویت علی ( علیه السلام )عقده باقی مانده که در این
خطبه برملا نکرده باشد؟ تا بگوئی: کاش سخنش را تمام کرده بود به خدا سوگند برای هیچکس از پیشقدمان و دنباله روان حرمتی به جانگذاشته، و کسی نبوده که نام نبرد جز رسول خدا صلی الله علیه و آله !
استادم مصدق گفت: ابن خشاب مردی شوخ طبع بود، بدو گفتم: فکر می کنید که این خطبه ساختگی باشد؟ پاسخ داد: نه بخداسوگند، همانطور که یقین دارم تو مصدقی یقین دارم که این خطبه از سخنان علی علیه السلام است. گفتم: بسیاری از مردم گویند که اینخطبه ساخته دست ” رضی” است.پاسخ داد: کجا ” رضی ” ویا غیر او می توانند با این سبک و اسلوب بدیع خطبه ای بپرورانند؟ ما تمام رسائل و منشآت رضی را دیدهایم، راه و روش او رادر پرداخت نثر فهمیده و شناخته ایم، میان ماه من تاماه گردون، تفاوت از زمین تا آسمان است.بخدا سوگند: من این خطبه را در کتاب هایی دیده ام که دویست سال قبل از سید رضی تالیف شده، بخدا این خطبه را با خط کسانیاز علما ادب دیده و شناخته ام که پیش از ابو احمد نقیب پدر سید رضی نوشته اند و به یادگار نهاده اند؟.شارح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید گوید: من نیز قسمت های زیادی از این خطبه را در تالیفات استادمان ابو القاسم بلخی پیشوای معتزله بغداد، دیده ام که سالها پیش از تولد رضی زندگی داشته، و قسمت های دیگری از آن را در کتاب ابو جعفر” ابن قبه ” ازمتکلمین امامیه دیده ام، و آن، کتاب مشهوری است که به نام “الانصاف ” خوانده می شود و ” ابن قبه ” ازشاگردان شیخ ابوالقاسم بلخی است و در همان دوران قبل از حیات سید رضی زندگانی را بدرود گفته است. سخن ابن ابی الحدید پایان پذیرفت.
الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 4، ص: 271