نقش زبیر در قتل عثمان در بیانات امیرالمؤمنین(ع)

متن فارسی

طبری در شرح جنگ جمل مینویسد”: علی (ع) سواربر اسب از میان سپاه پیش آمده زبیر را فرا خواند، و او آمده در برابرش ایستاد. علی (ع) از زبیر پرسید: چه باعث شد که آمدی؟ گفت: تو باعث شدی، نه ترا شایسته حکومت میدانم و نه ذیحق تر از ما. علی (ع) گفت: برای حکومت، بعد از عثمان رضی الله عنه شایسته نیستم؟ ما ترا از اولاد (و قبیله) عبد المطلب می شمردیم تا آنوقت که پسرت، همان پسر بدت بزرگ شد و ترا از ما جدا کرد. سپس برخی کارهای ناروائی را که کرده بود برشمرده آنگاه بیادش آورده که پیامبر(ص) به او و زبیر برخورده به او (یعنی علی ع) گفته است: پسر عمه ات (زبیر) چه می گوید که ستمکارانه و بناحق با تو خواهد جنگید؟

در این هنگام، زبیر در حالیکه میگفت بنابراین با تو نمی جنگم بازگشت نزد پسرش عبد الله و به او گفت: شرکت خود در این جنگ را خردمندانه و روا نمی بینم. پسرش به او گفت: تو در حالی قیام کردی که آنرا بروشنی روا میدانستی ولی حالا که چشمت به پرچمهای پسر ابی طالب افتاد و فهمیدی زیرا آنها مرگ کمین کرده ترسیدی. زبیر ازاین سخن بخشم آمده گفت: وای بر تو من در برابر او سوگند خوردم که با او نجنگم. گفت: کفاره قسم بده، غلامت “سرجیس ” را آزاد کن. زبیر آن برده را بعنوان کفاره قسم آزاد کرد و رفته در کنار آنها در صف نبرد ایستاد. علی (ع) به زبیر گفت: تو قصاص خون عثمان را از من میخواهی در حالیکه خودت او را کشتی؟ خدا امروز برای هرکداممان که با عثمان تندتر بود ناگواری پیش آورد.” سخن علی (ع) را به زبیر”: تو قصاص خون عثمان را از من میخواهی در حالیکه خودت او را کشتی “… حافظ العاصمی نیز در کتاب ” زین الفتی ” ثبت کرده است. مسعودی آنرا باین عبارت آورده “: وای بر تو ای زبیر: چه باعث شده قیام کنی؟ گفت: خون عثمان. علی (ع) گفت: خدا هر کداممان را که در قتل عثمان دست داشته بکشد.” زبیر ازآن جهت سوگند خورد با علی (ع) نجنگد که حدیث پیامبر گرامی را بیادش آورد و با یادآوری این حدیث حجت بر او تمام گشت و برایش مسلم و یقینی شد که جنگیدنش با امیرالمومنین و ظالمانه وناحق است کسیکه با دلیل عقلی یقین کرده باشد جنگ با امیرالمومنین نارواو ظالمانه است هرگز با آزاد کردن برده یا هیچ کار دیگر نمیتواند آنرا روا بشمارد و بچنان گناه و جنایتی دست بیالاید. ولی چه میتوان کرد که عبد الله پسر زبیر با ساختن آن باصطلاح کلاه شرعی سبب جدائی زبیررا از آل عبد المطلب فراهم ساخت و باعث شد که با امام خویش بجنگد و فرمایش پیامبر اکرم را بتحقیق رساند!

(الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب ج 9 ص 150)

متن عربی

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 150

5- حدیث الزبیر بن العوام أحد العشرة المبشّرة، و أحد أصحاب الشوری الستّة

1-أخرج الطبری فی حدیث وقعة الجمل: خرج علیّ علی فرسه فدعا الزبیر فتواقفا، فقال علیّ للزبیر: «ما جاء بک؟» قال: أنت، و لا أراک لهذا الأمر أهلًا و لا أولی به منّا. فقال علیّ: «لست «1» له أهلًا بعد عثمان رضی الله عنه؟ قد کنّا نعدّک من بنی عبد المطّلب حتی بلغ ابنک ابن السوء ففرّق بیننا و بینک». و عظّم علیه أشیاء، فذکر أنّ النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم مرّ علیهما فقال لعلیّ: «ما یقول ابن عمّتک؟ لیقاتلنّک و هو لک ظالم» «2».

فانصرف عنه الزبیر و قال: فإنّی لا أُقاتلک، فرجع إلی ابنه عبد اللَّه، فقال: مالی فی هذه الحرب بصیرة. فقال له ابنه: إنّک قد خرجت علی بصیرة، و لکنّک رأیت رایات ابن أبی طالب، و عرفت أنّ تحتها الموت فجبنت، فأحفظه حتی أرعد و غضب، و قال: ویحک إنّی قد حلفت له ألّا أُقاتله. فقال له ابنه: کفّر عن یمینک بعتق غلامک سرجیس فأعتقه و قام فی الصفّ معهم، و کان علیّ قال للزبیر: «أ تطلب منّی دم عثمان، و أنت قتلته؟ سلّط اللَّه علی أشدّنا علیه الیوم ما یکره» «3».

و قول علیّ علیه السلام للزبیر: «أ تطلب منّی دم عثمان و أنت قتلته؟ …» إلخ. أخرجه أیضاً الحافظ العاصمی فی زین الفتی.

و فی لفظ المسعودی: قال علیّ: «ویحک یا زبیر ما الذی أخرجک؟» قال: دم عثمان. قال علیّ: «قتل اللَّه أولانا بدم عثمان».

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 151

قال الأمینی: إنّما حلف الزبیر علی ترک القتال لأنّه وجده بعد تذکیر الإمام علیه السلام له الحدیث النبویّ، و بعد إتمام الحجّة علیه بذلک محرّماً علیه فی الدین، و أنّه من الظلم الفاحش الذی استقلّ العقل بتحریمه، فهل التکفیر بعتق الغلام یُبیح ذلک المحرّم بالعقل و الشریعة، و یسوّغ الخروج علی الإمام المفترض طاعته؟ لا، لکن تسویل عبد اللَّه هو الذی فرّق بین الزبیر و بین آل عبد المطّلب، و أباح له کلّ محظور، فقاتل إمام الوقت ظالماً کما ورد فی النصّ النبویّ، و صدّق الخبر الخبر.

اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)

۴ مهر ۱۴۰۲