اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۱ آبان ۱۴۰۳

کیفیت نماز خواندن از نظر امام شافعی ها

متن فارسی

برداشت شافعی
پیشوای شافعیان در کتاب الام 1/93 می نویسد: «برانگیخته خدا (ص) این برنامه را نهاده که نمازگزار باید سوره حمد را بخواند و ما را راه نموده که اگر نماز گزار، نیکو بتواند آن را بخواند خواندنش بر وی واجب است.» سپس گزارش هائی چند در این باره یاد کرده و آن گاه می نویسد: «هر کس به تنهائی یا برای امامت بر دیگران به نماز ایستد بایستی در هر رکعت سوره حمد را بخواند و هیچ چیز جای آن را نمی گیرد و اگر به اندازه یک حرف از حمد را رها کند- چه نادانسته باشد و چه از سر فراموشی- آن رکعت، شایسته ارج نهادن نیست هر کس به اندازه یک حرف از آن را رها کند نمی گویند که سوره حمد را تماما خوانده است.
و در ص 89 درباره کسی که نیکو نمی تواند آن را بخواند می نویسد: پس اگر هفت آیه را نیکو نمی تواند خواند و کمتر از آن را می تواند، از وی پذیرفته نیست، مگر همه آن چه را نیکو می تواند خواند بخواند- هفت آیه باشد یا کمتر پس هر رکعتی را که در آن، کمتر از آن چه به نیکوئی می تواند، بخواند بایستی از سر بگیرد. و هر که کمتر از هفت آیه را نیکو بتواند خواند اگر پیشنماز شود یا به تنهائی خواهد نماز بگزارد بایستی پاره ای از آیه ها را چند بار بر زبان آرد تا با این کار، هفت یا هشت آیه خوانده باشد و اگر چنین نکرد بر گردن او نمی بینم که دوباره آن را بخواند؛ و از وی پذیرفته نیست مگر در هر رکعت آن چه را نیکو می تواند، بخواند به همان گونه که هفت یا هشت آیه ای را که نیکو می تواند، بی کم کاست بر زبان راند.
و هم می گوید «1» برای پذیرفته بودن نماز دست کم بایستی نخست تکبیرة الاحرام
بگوئی و اگر نیکو می توانی سوره حمد را بخوانی و آن را با «بسم اللّه الرحمن الرحیم به نام خداوند بخشنده مهربان» آغاز کنی و به رکوع روی تا به همین گونه آرام بگیری و سر برداری تا راست بایستی و بر خاک افتی تا به همین گونه که پیشانی بر زمین می سائی آرام بگیری سپس سر برداری و راست بنشینی و آن گاه به همین گونه که یاد کردم دوباره پیشانی بر زمین نهی سپس برخیزی و در هر رکعت همین برنامه را از سر بگیری و در چهارم رکعت بنشینی و تشهد بخوانی و بر پیامبر (ص) صلوات و درود بفرستی و بگوئی السلام علیکم «درود بر شما باد» پس چون به این گونه کار کردی نمازت پذیرفته است با این همه، بهره خویش را در آن چه رها کرده ای تباه نموده ای و اگر کسی بتواند سوره حمد را نیکو بخواند و آن گاه به جای آن، خدا را بستاید و به بزرگی یاد کند، از وی پذیرفته نیست و اگر آیه هائی به جز حمد را نیکو بتواند خواند- و نه خود آن را- باید برابر با آن، هفت آیه بخواند و کمتر از این اندازه از وی پذیرفته نیست و اگر یک حرف از حمد را رها کند تا هنگامی که رکعت را به پایان نبرده باید برگردد و آن را به انجام رساند و اگر پس از بیرون شدن از نماز، تازه به یادش آید و جای آن گذشته باشد باید نماز را دوباره بخواند.
و هم در کتاب الام 1/217 می نویسد: راستی این که هر کس در یک رکعت از نماز خورشید گرفتگی- در قیام نخست باشد یا قیام دوم- سوره حمد را نخواند آن رکعت پذیرفته نیست و باید یک رکعت دیگر بخواند و دو سجده سهو به جای آرد چنان که اگر حمد را در یک رکعت از نمازی که بر او بایسته است نخواند از وی پذیرفته نیست.

  الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 259

متن عربی

رأی الشافعی:

قال إمام الشافعیة فی کتاب الأُم «5» (1/93): سنّ رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم أن یقرأ

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 259

القارئ فی الصلاة بأُمّ القرآن، و دلّ علی أنّها فرض علی المصلّی إذا کان یحسن أن یقرأها. فذکر عدّة من الأحادیث فقال: فواجب علی من صلّی منفرداً أو إماماً أن یقرأ بأمّ القرآن فی کلّ رکعة لا یجزیه غیرها، و إن ترک من أمّ القرآن حرفاً واحداً ناسیاً أو تساهیاً لم یعتدّ بتلک الرکعة، لأنّ من ترک منها حرفاً لا یقال له قرأ أمّ القرآن علی الکمال.

و قال فی صفحة (89) فیمن لا یحسن القراءة: فإن لم یحسن سبع آیات و أحسن أقلّ منهنّ لم یجزه إلّا أن یقرأ بما أحسن کلّه إذا کان سبع آیات أو أقلّ، فإن قرأ بأقلّ منه أعاد الرکعة التی لم یکمل فیها سبع آیات إذا أحسنهنّ. و قال: و من أحسن أقلّ من سبع آیات، فأمّ أو صلّی منفرداً ردّد بعض الآی حتی یقرأ به سبع آیات أو ثمان آیات و إن [لم یفعل ] «1» لم أر علیه إعادة، و لا یجزیه فی کلّ رکعة إلّا قراءة ما أحسن ممّا بینه و بین أن یکمل سبع آیات أو ثمان آیات من أحسنهنّ.

و قال «2»: و أقلّ ما یجزئ من عمل الصلاة أن یحرم و یقرأ بأم القرآن یبتدئها ب (بسم اللَّه الرحمن الرحیم) إن أحسنها، و یرکع حتی یطمئنّ راکعاً، و یرفع حتی یعتدل قائماً، و یسجد حتی یطمئنّ ساجداً علی الجبهة، ثمّ یرفع حتی یعتدل جالساً، ثمّ یسجد الأخری کما وصفت، ثمّ یقوم حتی یفعل ذلک فی کلّ رکعة، و یجلس فی الرابعة و یتشهّد و یصلّی علی النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم و یسلّم تسلیمة یقول: السلام علیکم، فإذا فعل ذلک أجزأته صلاته و ضیّع حظّ نفسه فیما ترک، و إن کان لا یحسن أمّ القرآن فیحمد اللَّه و یکبّره مکان أمّ القرآن لا یجزئه غیره، و إن کان لا یحسن غیر أمّ القرآن قرأ بقدرها سبع آیات لا یجزئه دون ذلک، فإن ترک من أمّ القرآن حرفاً و هو فی الرکعة رجع إلیه و أتمّها، و إن لم یذکر حتی خرج من الصلاة و تطاول ذلک أعاد.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 8، ص: 260

و قال فی کتاب الأُم «1» (1/217): إنّ من ترک أُمّ القرآن فی رکعة من صلاة الکسوف فی القیام الأوّل أو القیام الثانی لم یعتدّ بتلک الرکعة، و صلّی رکعة أخری و سجد سجدتی السهو، کما إذا ترک أمّ القرآن فی رکعة واحدة من صلاة المکتوبة لم یعتدّ بها.