5- کمال الدین ابن طلحه شافعى، متوفاى 654 در «مطالب السئول» ص 16 بعد از ذکر حدیث غدیر و نزول آیه تبلیغ در آن باره، گوید: پس قول رسول خدا صلى اللّه علیه و آله:
«من کنت مولاه فعلى مولاه»
مشتمل بر لفظ «من» (هر کس) میباشد و این لفظ داراى معناى عمومى است، پس اقتضا دارد این معنى را که: هر انسانى که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله مولاى او بوده، على علیه السّلام مولاى او است، و حدیث مزبور مشتمل بر لفظ (مولى) است. و این لفظ در قبال معانى متعدد استعمال شده که در قرآن کریم به آن معانى استعمال شده، یکبار به معناى اولى آمده: خداى تعالى درباره منافقین فرموده: مَأْواکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلاکُمْ
یعنى:
«اولى بکم»
سپس نامبرده- (ابن طلحه) از جمله معانى آن- اینها را ذکر نموده: ناصر، و وارث. و عصبه (پیوند و خویش) و صدیق، و حمیم. (نزدیک) و معتق، سپس گوید:
وقتى که (مولى) به این معانى وارد شده- به هر یک از آن معانى حمل شود یا- به معناى اولى چنانکه طایفه اى بر این عقیده اند،- یا- به معنى صدیق و حمیم، معناى حدیث چنین میشود: هر کس، که من اولى (سزاوارتر) به او هستم، یا- ناصر اویم، یا وارث اویم. یا پیوند و خویش اویم. یا صدیق و نزدیک اویم. على نیز نسبت به او چنین است، و این بیان صراحت دارد به این که (پیغمبر صلى اللّه علیه و آله) علی علیه السّلام را به این منقبت عالیه اختصاص داده و او را براى سایرین همانند خودش نسبت به هر کس که کلمه (من عمومى) شامل آنها است قرار داده، به امتیازى که براى غیر او قرار نداده است.
و باید دانست که این حدیث (غدیر) از اسرار قول خداى تعالى است در آیه مباهله: فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ..
که مراد از (انفسنا) شخص على است، بنابر (دلائلى) که گذشت. چه خداى متعال چون شخص رسول خدا صلى اللّه علیه و آله را با شخص علی علیه السّلام قرین هم قرار داد و هر دو را با ضمیرى که مضاف برسول خدا صلى اللّه علیه و آله است جمع کرد، رسول خدا صلى اللّه علیه و آله نیز به موجب این حدیث (غدیر) ثابت فرمود براى على علیه السّلام آنچه را که براى خودش ثابت است بر تمامى اهل ایمان، زیرا پیغمبر صلى اللّه علیه و آله اولى به مؤمنین است، ناصر مؤمنین است. سید (آقا و سرور) مؤمنین است .. و هر معنائى که به موجب کلمه (مولى) امکان داشته باشد که درباره پیغمبر صلى اللّه علیه و آله اطلاق شود آن را براى علی علیه السّلام قرار داد، و این مرتبه ای است بسى ارجمند و درجه و جایگاهى است بس رفیع که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله به علی علیه السّلام اختصاص داده، نه باحدى جز او. و براى همین امر آن روز (روز غدیر خم) روز عید و موسم سرور است براى دوستان آن جناب.
تقریر و شرح و بیان این مطلب: بدان (اى خواننده ارجمند)- خدا به نور خودش تو را به اسرار تنزیل واقف سازد و به لطفش نیروى بینش به تو عطا فرماید که تو را به شاهراه (سعادت) رهبرى فرماید که، چون از جمله معانى که لفظ (مولى) حمل به آن شده «ناصر» است، و (بنابر این معنى) جمله: «من کنت مولاه فعلى مولاه» چنین میشود:
هر کس که من ناصر او هستم، على ناصر او است،
و در این صورت، پیغمبر صلى اللّه علیه و آله علی علیه السّلام را به ناصر وصف فرموده نسبت به هر کس که خودش ناصر او است، زیرا این معنى را به لفظ عموم (من) ذکر فرموده و جز این نیست که اثبات پیغمبر صلى اللّه علیه و آله این صفت (ناصریّت) را در حقّ علی علیه السّلام براى این است که خداى عزّ و جل این صفت را درباره علی علیه السّلام قرار داده است.
(مؤیّد این مطلب) ابو اسحق تعلبى به سند خود- در تفسیرش نقل نموده و روایت منتهى به اسماء بنت عمیس میشود که گفت: چون این آیه نازل شد: و ان تظاهرا علیه فانّ اللّه هو مولاه و جبریل و صالح المؤمنین. از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله شنیدم فرمود:
«صالح المؤمنین علىّ بن ابی طالب»
(علیه السّلام) پس چون خداى تعالى در آیه که نازل فرمود به پیغمبر صلى اللّه علیه و آله خبر داد که ناصر او خدا است، و جبرئیل است، و علیّ است، وصف ناصریت (از جانب خدا) براى علیّ علیه السّلام ثابت است، پس پیغمبر صلى اللّه علیه و آله به پیروى از قرآن کریم وصف ناصریّت را براى علی علیه السّلام ثابت فرمود. سپس رسول خدا صلى اللّه علیه و آله علی علیه السّلام را به آنچه که از لوازم این سمت و وصف است توصیف فرمود به صریح سخن خود، به طوری که حافظ ابو نعیم در جلد 1 (حلیة) ص 66 به سند خود روایت نموده:
اینکه على علیه السّلام بر رسول خدا صلى اللّه علیه و آله داخل شد و آن جناب فرمود: مرحبا بسیّد المسلمین، و امام المتقین، یعنى: خیر مقدم بآقا و سرور مسلمین و پیشواى پرهیز کاران، پس سیادت بر مسلمین و پیشوائى پرهیزکاران چون از صفات نفسى و شخص پیغمبر است و خداى متعال از على (بموجب کلمه: انفسنا: در آیه مباهله) به نفس او (پیغمبر) تعبیر فرموده و او را بچیزى توصیف فرموده که آن از صفات پیغمبر است این مطلب را دریاب و فهم کن.
بدین جهت، پیوسته رسول خدا صلى اللّه علیه و آله آن جناب را به صفات خاصه خود متصف فرموده است نظر به این نکته که ذکر نمودیم. حتّى، حافظ نامبرده این روایت را نیز در جلد 1 حلیه ص 67 به سند خود از انس بن مالک آورده که گفت: رسول خدا صلى اللّه علیه و آله به ابى برزه (در حالی که من مى شنیدم) فرمود: اى ابى برزه همانا خداوند درباره علی بن ابی طالب به من سپرده که او پرچم هدایت و مرکز نورانیت ایمان و پیشواى اولیاى من و نور همه پیروان من است، اى ابو برزه على پیشواى پرهیزکاران است، هر کس او را دوست بدارد مرا دوست مى دارد. و هر کسى او را دشمن بدارد مرا دشمن میدارد. پس او را به این امر بشارت ده. پس از آنکه این مستند براى تو واضح و آشکار شد سرّ و حکمت اختصاص علی علیه السّلام از طرف پیغمبر صلى اللّه علیه و آله به بسیارى از صفات که براى غیر او نیست هویدا مى گردد. «و در این باب، مشتاقان باید بر یکدیگر پیشی بگیرند»(مطففین26)
الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج1، ص: 682