ابو الفتح محمود بن محمد بن حسین بن سندی بن شاهک رملی «1»، معروف به کشاجم.
نابغهای است از نیکان امت و یگانهای از رجال برجسته، و شهسواری در نقد و ادب، کسی با او برابر نبود، و نه با او یارای بحث و مشاجره داشت. شاعر بود، نویسنده و متکلم بود، منجم، منطقی، اهل حدیث، از طبیبان ماهر و زبردست. محقق، مو- شکاف، و هم اهل بخشش و نوال.
خلاصه همه فضائل در او جمع بود، و بدین جهت خود را کشاجم نامید که هر یک از حروف پنجگانه، اشاره به یکی از فنون متداول داشت: ک کاتب. ش شاعر. ا ادب و انشاد (سرود) ج جدل یا جود. م متکلم یا منطقی و منجم. و بعد از آنکه در علم طب مهارت کامل یافت، حرف طا را هم بر آن افزود و طکشاجم گفت، ولی بدان شهرت نیافت.
شرح این لقب در کتب رجال مضبوط است، با اختلافی که بدان اشاره گشت. «2»
البته این مرد، در تمام این مراتب سرآمد عصر بوده و چه بسا اختلاف در شرح لقب از همین جا، ناشی گشته باشد.
الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج4، ص: 15