سخن جابر بن عبد اللّه انصاری و جمعی از اصحاب پیامبر (ص)
حجاج بن یوسف چون از جنگ عبد اللّه بن زبیر بپرداخت مسجد الحرام را از سنگ و خون پاک کرد، و فرمان استانداری مکه و مدینه برایش در رسید.عبد الملک بن مروان وقتی حجاج را به جنگ عبد اللّه بن زبیر میفرستاد فرمان استانداری مکه را برای او نوشت، ولی پس از چیرگی او بر ابن زبیر خواست فرمان استانداریش را تجدید نماید. در این هنگام حجاج راهی مدینه شد و در مکه عبد الرحمن بن نافع را جانشین خویش ساخت. چون به مدینه رسید یکی دو ماه در آن اقامت کرد و با مردمش سخت بدرفتاری نمود و تحقیر و اهانت روا داشت و میگفت اینها قاتلین امیر المؤمنین عثمانند. و دست جابر بن عبد اللّه و عده ای را چنانکه با اهل ذمه میکنند مهر کرد. از جمله انس بن مالک که گردنش را مهر زد. و سهل بن سعد را خوانده به او گفت: چرا امیر المؤمنین عثمان بن عفان را یاری ندادی؟ گفت: بله، او را یاری کردم.گفت: دروغ میگوئی. و سپس دستور داد تا گردن وی را با سرب مهر زدند» «1».
امینی گوید:
از این روایت تاریخی فهمیده میشود که حجاج تنی چند از اصحاب پیامبر (ص) را که هنوز زنده بودند از جمله جابر بن عبد اللّه انصاری را- که بگفته ابن حجر در مسجد پیامبر (ص) حلقه درس دین داشته است «2»- باین دلیل مؤاخذه و آزار میکرده که آنان در سرنگونی و قتل عثمان مستقیما دست داشته یا دست از یاری او باز داشته اند. البته ما نه حرف او را درست میدانیم و نه نظریه و کارش را، ولی از وضع و شرایط آنزمان چنین بر میآید که در میان عامه مردم اینطور شهرت داشته که اصحاب متفقا در مبارزه با عثمان یا عدم یاری او و قتلش سهیم بوده اند، و حجاج به استناد همین شهرت و مقبولیت عامه دست به اهانت و آزارشان زده است. ضمنا اصحابی که مورد آزار و اهانتش قرار میگرفته اند هیچیک سخنی در نفی آن نسبت و اتهام بزبان نیاورده و منکر آن نشده اند تا از آزار و اهانت برهند، بلکه بر بلا و مصیبت شکیبا مانده و در تحمّل عواقب آنچه در مورد عثمان انجام داده اند پایداری نموده اند
الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 189