اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۱۵ آذر ۱۴۰۳

تأثیر مروان بن حکم بر تصمیمات عثمان

متن فارسی

روایت دیگری درباره توبه عثمان

طبری روایت دیگری در همین زمینه آورده از قول ابی عون، میگوید: عبد الرحمن ابن اسود… اسم مروان بن حکم را برده گفت”: خدا رویش را سیاه کند عثمان در حضور مردم با تقاضاهای آنان موافقت نموده و بر منبر گریست و مردم هم گریستند و ریش عثمان را دیدم که از اشک خیس شده بود، و میگفت: خدایا من بدرگاه تو توبه میکنم. خدایا من بدرگاه تو توبه میکنم. خدایا من بدرگاه تو توبه میکنم. بخدا اگر قانون اسلام ایجاب کند که من برده ای شوم رضایت خواهم داد. وقتی به خانه رسیدم نزد من بیائید. چون بخدا از ملاقات شما امتناع نخواهم کرد و شما را با پذیرفتن تقاضاهایتان راضی خواهم کرد و هر چه بیشتر خشنود خواهم ساخت و مروان و دار و دسته اش را طرد خواهم کرد. وقتی وارد خانه اش شد دستور داد در خانه را باز بگذارند، و مروان نزد او رفته آنقدر به پر و پایش پیچید تا عقیده اش را عوض کرد واو را از تصمیماتش منصرف ساخت. عثمان سه روز در خانه ماند و از خجالت مردم بیرون نیامد. مروان به مردم گفت: غیر از آنها که منظور من هستند همه گم شوید! بروید به خانه هاتان. امیر المومنین اگر با کسی کار داشته باشد او را صدا خواهد زد، وگرنه در خانه اش باید بنشیند. عبد الرحمن میگوید: نزد علی (ع) رفتم، دیدم میان مزار پیامبر (ص) و منبر است و عمار یاسر و محمد بن ابی بکر در خدمت اویند و میگویند: مروان علیه مردم کار خودش را کرد آنگاه علی(ع) از من پرسید: تو در نطق عثمانحضور داشتی؟ گفتم: بله. پرسید: حرفهائی را هم که مروان به مردم زد بگوش خود شنیدی؟ گفتم: بله. گفت: مسلمانان بخدا پناه میبرم اگر در خانه ام بنشینم عثمان به من میگوید: مرا ول کرده و حق خویشاوندیم را زیر پا گذاشته ای. و اگر حرف بزنم، سخنم را بکار نبسته بدلخواهش عمل میکند و مروان آمده او را بازیچه قرار میدهد، و او بازیچه اش شده و بهر جا دلش خواست میکشاندش آنهم با وجود سالخوردگیش و شاگردی پیامبر خدا(ص). عبد الرحمن میگوید: هنوز نشسته بودیم که فرستاده عثمان آمد که میگوید: بیا. علی (ع) بصدای بلند و خشم آلود فریاد کشید: به او بگو من پیش او آمدنی نیستم. فرستاده عثمان برفت. من دو شب بعد عثمان را دیدم که از جائی آمده. از ناتل نوکرش پرسیدم: امیرالمومنین از کجا آمد؟ گفت: از پیش علی (ع). فردارفتم پیش علی (ع). به من گفت: دیشب عثمان آمده بود پیش من، و می گفت: من بر سر قولم ایستاده ام و تعهداتم را انجام خواهم داد. به او گفتم: پس از آن حرفها که از فراز منبر پیامبر خدا (ص) زدی و قول و وعده دادی، و بعد رفتی به خانه ات، آنوقت مروان باید بر در خانه تو به مردم ناسزا بگوید و آنها را برنجاند؟ عثمان در حالیکه میگفت حق خویشاوندیم را رعایت ننمودی و مرا بی دفاع گذاشته ای و مردم را علیه من گستاخ و شورشی کرده ای، براه افتاد. به او گفتم: بخدا من از تو در برابر مردم دفاع میکنم و از آنها جلوگیری مینمایم، ولی هر وقت تو را به کاری که بمصلحت و مایه خشنودی تو می بینم سفارش میکنم مروان پیشنهاد مخالفی به تو میکند و تو پیشنهاد او را بر توصیه خیرخواهانه من ترجیح میدهی و او را به درون خانه ات میخوانی. بعد عثمان رفت به خانه اش. از آن روز علی (ع) از عثمان روگردان بود و هیچ از آنچه سابقا انجام میداد انجام نمیداد.

(الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب ج 9 ص 245 تا 247)

متن عربی

صورة أخری من التوبة:

من طریق أبی عون، قال: سمعت عبد الرحمن بن الأسود بن عبد یغوث یذکر مروان بن الحکم، قال: قبّح اللَّه مروان، خرج عثمان إلی الناس فأعطاهم الرضا، و بکی علی المنبر و بکی الناس حتی نظرت إلی لحیة عثمان مخضلّة من الدموع و هو یقول: اللّهمّ إنّی أتوب إلیک، اللّهمّ إنّی أتوب إلیک، اللّهمّ إنّی أتوب إلیک، و اللَّه لئن ردّنی الحقّ إلی أن أکون عبداً قنّا لأرضینّ به، إذا دخلت منزلی فادخلوا علیّ، فو اللَّه

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 246

لا أحتجب منکم و لأعطینّکم [الرضا] «1» و لأزیدنّکم علی الرضا، و لأُنَحِیَنَّ مروان و ذویه.

قال: فلمّا دخل أمر بالباب ففتح، و دخل بیته و دخل علیه مروان، فلم یزل یفتله فی الذروة و الغارب حتی فتله عن رأیه، و أزاله عمّا کان یرید، فلقد مکث عثمان ثلاثة أیّام ما خرج استحیاء من الناس، و خرج مروان إلی الناس، فقال: شاهت الوجوه إلّا من أُرید، ارجعوا إلی منازلکم، فإن یکن لأمیر المؤمنین حاجة بأحد منکم یرسل إلیه و إلّا قرّ فی بیته. قال عبد الرحمن: فجئت إلی علیّ فأجده بین القبر و المنبر و أجد عنده عمّار بن یاسر و محمد بن أبی بکر و هما یقولان: صنع مروان بالناس و صنع. قال: فأقبل علیَّ علیٌّ، فقال: «أحضرت خطبة عثمان؟» قلت: نعم. قال: «أ فحضرت مقالة مروان للناس؟» قلت: نعم. قال علیّ: «عیاذ اللَّه یا للمسلمین، إنّی إن قعدت فی بیتی قال لی: ترکتنی و قرابتی و حقّی، و إنّی إن تکلّمت فجاء ما یرید یلعب به مروان، فصار سیقة له یسوقه حیث شاء بعد کبر السنّ و صحبة رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم».

قال عبد الرحمن بن الأسود: فلم یزل حتی جاء رسول عثمان: ائتنی. فقال علیّ بصوت مرتفعٍ عالٍ مغضب: «قل له: ما أنا بداخل علیک و لا عائد». قال: فانصرف الرسول، فلقیت عثمان بعد ذلک بلیلتین جائیاً «2»، فسألت ناتلًا غلامه: من أین جاء أمیر المؤمنین؟ فقال: کان عند علیّ، فقال عبد الرحمن بن الأسود: فغدوت فجلست مع علیّ علیه السلام فقال لی: «جاءنی عثمان البارحة، فجعل یقول: إنّی غیر عائد و إنّی فاعل، قال: فقلت له: بعد ما تکلّمت به علی منبر رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم، و أعطیت من نفسک، ثمّ دخلت بیتک، و خرج مروان إلی الناس فشتمهم علی بابک و یؤذیهم؟ قال:

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 247

فرجع و هو یقول: قطعت رحمی و خذلتنی و جرّأت الناس علیّ. فقلت: و اللَّه إنّی لأذبّ الناس عنک، و لکنّی کلّما جئتک بهنةٍ أظنّها لک رضاً جاء بأخری، فسمعت قول مروان علیّ و استدخلت مروان». قال: ثمّ انصرف إلی بیته، فلم أزل أری علیّا منکّباً عنه لا یفعل ما کان یفعل «1».