عثمان، تكبیر را در حركات نماز، ترك میكند
احمد بن حنبل از قول عمران بن حصین نقل میكند كه «پشت سر علی (ع) نماز خواندم، مرا بیاد نمازهائی انداخت كه با پیامبر خدا (ص) و دو جانشینش (ابوبكر و عمر) خوانده بودم. پس روانه شدم و با او (یعنی علی علیه السّلام) نماز خواندم و دیدم هر گاه به سجده میرود یا سر از ركوع برمیآورد تكبیر میگوید. پرسیدم چه كسی اولین بار تكبیر گفتن را ترك كرد؟ گفت: عثمان رضی اللّه عنه آنهنگام كه پیر شد و صدایش ضعیف گشت آنرا ترك كرد» «1».
در جلد دهم انشاء اللّه در این باره بتفصیل بحث خواهد شد، و خواهیم دید كه گفتن تكبیر در نماز بهنگام رفتن به ركوع و سجود و برخاستن از آن سنت پیامبر خدا (ص) است، سنتی ثابت و قطعی كه همه مسلمانان بر سر آن اتفاق نظر دارند و اصحاب بآن عمل میكرده اند و ائمه مذاهب اسلامی بر آن اجماع نموده اند. این بحث روشن میسازد اولین كسی كه آنرا ترك كرد عثمان بوده است، و معاویه و بنی امیه از او پیروی كرده اند، و هنوز مردم بر این شیوه میروند و چنان بآن خو گرفته و عادت نموده اند كه سنت و رویه صحیح در این باره از بین رفته و فراموش گشته است، بطوریكه هر كه بدین سنت متمسك باشد در نظر عامه غریب مینماید پنداری كار خلاف شرعی مرتكب شده است، مسؤولیت ادامه این گناه و تكرار این انحراف طبعا بعهده كسی است كه آنرا بدعت نهاده و سنت تخلف ناپذیر اسلامی را ترك كرده است. زرقانی در شرح كتاب (موطأ) مینویسد: احمد حنبل از قول عمران روایتی دارد كه میگوید: اولین كسی كه تكبیر را ترك كرد عثمان بود بهنگامی كه سالخورده گشت. و طبری از قول ابو هریره روایتی دارد كه میگوید: اولین كسی كه ترك كرد معاویه بود. و ابو عبید روایتی بدین مضمون دارد كه اولین كسی كه آنرا ترك كرد زیاد بود. و این روایت با روایات قبلی منافات ندارد، زیرا زیاد بر اساس ترك كردن معاویه ترك كرد چنانكه او نیز بر اساس ترك كردن عثمان ترك كرده است. و عده ای از علماء آنرا بر اخفاء تكبیر یعنی آهسته گفتن آن حمل كرده اند «1».
این كه عده ای خواسته اند كار عثمان را چنین توجیه نمایند كه او آهسته میخوانده است: با تصریحی كه لفظ ترك كرده دارد جور نمیآید. ابن حصین سخن از این میگوید كه امیر المؤمنین علیه السّلام بهنگام خم و راست شدن در نماز تكبیر
میگفت و نمیگوید بصدای بلند تكبیر میگفت، و آنگاه از كسی میپرسد: كه نخستین بار آنرا ترك كرد و نه این كه آهسته گفت؟ بعلاوه روایاتی از قول ابن حجر و شوكانی و دیگران آمده باین مضمون كه از زرقانی شنیدم كه «معاویه آنرا بر اساس ترك كردن عثمان ترك كرد». و هر چه درباره معاویه نقل شده بلفظ ترك كردن و ناقص و كم كردن است، و در آنها هیچ لفظ «اخفاء» و آهسته گفتن نیامده است.
و بدیهی است كه معاویه از عثمان تبعیت كرده و كارش تكرار كار او بوده است.
الغدیر فی الكتاب و السنه و الادب، ج 9، ص: 100