اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۳ آذر ۱۴۰۳

اسناد ومدارک حدیث «أنت ولیّ کل مؤمن بعدی»

متن فارسی

در بین علماء عامه احمد بن حنبل، امام مذهب حنبلی وجود دارد که حدیث را به اسناد صحیح با رجالى که همه آنها مورد وثوق اند، روایت کرده، گوید:

عبد الرزاق ما را حدیث کرده از جعفر بن سلیمان که او ما را حدیث کرد از یزید الرّشک از مطرف بن عبد اللّه از عمران بن حصین، گوید:
گروهى را پیغمبر خدا به جنگ فرستاد و على بن ابیطالب را بر آنها فرمانده ساخت، او در سفر کارى کرد که چهار نفر از اصحاب پیغمبر (ص) با یکدیگر هم پیمان شدند کار على را نزد پیغمبر خدا (ص) گزارش کنند عمران گوید: و هر وقت ما از سفر فرا میرسیدیم آغاز به رسول خدا نموده سلامش میکردیم. در این سفر وقتى بر او وارد شدیم مردى از همراهان ما، برخاست و گفت: یا رسول اللّه در این سفر على چنین و چنان کرد. پیغمبر از او روى گردانید سپس دومى برخاست گفت:
یا رسول اللّه على چنین و چنان کرد، پیغمبر از او روى برگردانید سپس سومى برخاست و او نیز گفت یا رسول اللّه على چنین و چنان کرد، آنگاه چهارمى برخاست و گفت یا رسول اللّه على چنین و چنان کرد، گوید آنگاه پیامبر خدا رو به چهارمى کرد و در حالیکه رنگ چهره اش دگرگون شده بود. گفت دست از على بردارید، دست از على بردارید، دست از على بردارید! على از من است و من از او. و او بعد از من صاحب اختیار هر مؤمنى است. و هو ولىّ کلّ مؤمن بعدى.
این حدیث را حافظ ابو یعلى موصلى از عبد اللّه بن عمر قواریرى و حسن بن عمر حمرى و معلّى بن مهدى، همه از جعفر بن سلیمان روایت کرده اند. و ابن ابى شیبه و ابن جریر طبرى آن را نقل، و به صحتش اعتراف کرده است. و نیز ابو نعیم اصفهانى در حلیة الاولیاء 6/296 محب الدین طبرى در ریاض النضرة 2/171، بغوى در مصابیح 2/275 بدون ذکر صدر روایت. ابن کثیر در تاریخش 7/344، سیوطى، متقى در کنز العمال 6/154، 300 با اعتراف به صحتش و بدخشى در نزل الابرار 22 این حدیث را روایت کرده اند.

صورت دیگر:
از على چه میخواهید؟ از على چه میخواهید؟ از على چه میخواهید؟ على از من است و من از او، و او صاحب اختیار هر مؤمنى بعد از من است. و هو ولىّ کلّ مؤمن بعدى.
حدیث را به این تعبیر ترمذى در جامعش 2/222 به اسنادى که تمام رجالش صحیح و مورد وثوقند نقل کرده، همچنین نسائى در خصائص 23، حاکم نیشابورى در مستدرک 3/111 «1» با اعتراف به صحتش، و بدان ذهبى هم اقرار کرده، ابو حاتم سجستانى، محبّ الدین در ریاض 2/71، ابن حجر در اصابه 2/509 آنرا روایت کرده و ابن حجر افزوده است، اسناد نیرومندى است، و نیز سیوطى بر طبق ترتیبش 6/152، و بدخشى در نزل الابرار 22 حدیث را نقل کرده اند.

سند دیگر
ابو داود طیالسى از شعبة از ابى بلج از عمرو بن میمون از ابن عباس روایت کرده: رسول خدا (ص) به على گفت: انت ولىّ کل مؤمن بعدى تو پس از من سرپرست هر مؤمنى. تاریخ ابن کثیر 7/345 و اسناد چنان که مکرر یاد شده صحیح، و همه رجالش موثق ‏اند.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 304

متن عربی

 و فیهم إمام مذهبه أحمد بن حنبل «2»، أخرجه بإسناد صحیح، رجاله کلّهم ثقات، قال: حدّثنا عبد الرزاق، حدّثنا جعفر بن سلیمان، حدّثنی یزید الرشک، عن مطرف بن عبد اللَّه، عن عمران بن حصین، قال: بعث رسول اللَّه سریّة و أمّر علیها علیَّ بن أبی طالب، فأحدث شیئاً فی سفره، فتعاقد أربعة من أصحاب محمد أن یذکروا أمره إلى رسول اللَّه صلى الله علیه و سلم.

قال عمران: و کنّا إذا قدمنا من سفر بدأنا برسول اللَّه فسلّمنا علیه، قال: فدخلوا علیه فقام رجلٌ منهم، فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا فأعرض عنه. ثمَّ قام الثانی فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا فأعرض عنه. ثمَّ قام الثالث فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا. ثمّ قام الرّابع فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 305

قال: فأقبل رسول اللَّه على الرابع و قد تغیّر وجهه و قال: «دعوا علیّا، دعوا علیّا، دعو علیّا، إنّ علیّا منّی و أنا منه، و هو ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی».

و أخرجه الحافظ أبو یعلى الموصلی «1»، عن عبید اللَّه بن عمر القواریری، و الحسن بن عمر الجرمی، و المعلّى بن مهدی، کلّهم عن جعفر بن سلیمان.

 

و أخرجه «2» ابن أبی شیبة، و ابن جریر الطبری و صحّحه، و أبو نعیم الأصبهانی فی حلیة الأولیاء (6/294)، و محبّ الدین الطبری فی الریاض النضرة (2/171)، و البغوی فی المصابیح (2/275) و لم یذکر صدره، و ابن کثیر فی تاریخه (7/344)، و السیوطی، و المتّقی فی الکنز (6/154، 300) و صحّحه، و البَدَخشی فی نُزُل الأبرار (ص 22).

صورة أخرى:

 «ما تریدون من علیٍّ؟! ما تریدون من علیٍّ؟! ما تریدون من علیٍّ؟! إنَّ علیّا منّی و أنا منه، و هو ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی».

أخرجه بهذا اللفظ «3»: الترمذی فی جامعه (2/222) بإسناد صحیح رجاله کلّهم ثقات، و کذلک النسائی فی الخصائص (ص 23)، الحاکم النیسابوری فی المستدرک (3/111) «4» و صحّحه و أقرّه الذهبی، أبو حاتم السجستانی، محبّ الدین فی‏

 

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 306

الریاض (2/71)، ابن حجر فی الإصابة (2/509) و قال: إسنادٌ قویٌّ، السیوطی فی الجمع کما فی ترتیبه (6/152)، البَدَخشی فی نُزُل الأبرار (ص 22).

إسناد آخر:

أخرج «1» أبو داود الطیالسی، عن شعبة، عن أبی بلج، عن عمرو بن میمون، عن ابن عبّاس: أنّ رسول اللَّه صلى الله علیه و سلم قال لعلیٍّ: «أنت ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی». تاریخ ابن کثیر (7/345)، و الإسناد کما مرَّ غیر مرّة صحیح، رجاله کلّهم ثقات.