اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۶ خرداد ۱۴۰۴

اشعاری درباره شأن نزول آیه عذاب واقع

متن فارسی

چنانکه در مطالب گذشته ملاحظه کردید، تفسیر و حدیث درباره سبب نزول آیه کریمه (سأل سائل) متّحد و هم‏آهنگ با هم حقیقت را آشکار کرده و مطابقت نصوص و اسنادهای متعدّد در اثبات حدیث و حصول اطمینان محرز گردید، شعراء نیز این داستان را از قدیم الایام برشته نظم در آورده‌اند، مانند ابی محمّد عونی غسّانی که در عداد شعرای قرن چهارم شرح حال و نظم او بیان شده، از جمله در این خصوص چنین میسراید:

یقول رسول اللّه، هذا لأمّتی              هو الیوم مولی، ربّ ما قلت فاسمع‏
فقال جحود ذو شقاق منافق              ینادی رسول اللّه من قلب موجع‏
أعن ربنا هذا، ام انت اخترعته؟                فقال: معاذ اللّه، لست بمبدع‏
فقال عدوّ اللّه لا همّ إن یکن                 کما قال حقّا بی عذابا فأوقع‏
فعوجل من افق السماء بکفره                بجندلة فانکبّ ثاو بمصرع‏

مفاد اجمالی ابیات بالا: هنگامیکه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله ولایت و وصایت امیر المؤمنین علیه السّلام را بامّت ابلاغ فرمود، و خداوند متعال را گواه بر آن گرفت، منکری معاند و دورو با قلبی دردناک از حقد و کینه برسول خدا صلی اللّه علیه و آله خطاب نموده گفت: آیا این امر از جانب پروردگار است؟ یا از پیش خود آنرا آورده‌ای؟ رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود: پناه بر خدا، من هیچگاه از خود و بمیل خود امری نکرده‌ام، آن دشمن خدا گفت: بار خدایا اگر آنچه را گفت حق است، عذاب و شکنجه‌ای بر من فرست بلا درنگ در قبال ناسپاسی او سنگی از آسمان بر او فرود آمد و در دم بیفتاد و هلاک شد.
و دیگری در این باره چنین میگوید:

و ما جری لحارث النعمان                 فی امره من اوضح البرهان‏
علی اختیاره لامر الامّه                  فمن هناک ساءه و غمّه‌
حتی اتی النبی بالمدینة                محبنطئا من شدّة الضغینه‌
و قال ما قال من المقال                 فباء بالعذاب و النکال‏

مفاد ابیات بالا: و آنچه برای حارث بن نعمان و سرانجام کار او گذشت آشکارترین برهان است، که در قبال اختیار رسول خدا صلی اللّه علیه و آله برای سعادت امّت (در ابلاغ امر ولایت علی علیه السلام) چنان بدحال و اندوهناک شد، که از شدت کینه در هم پیچید و در مدینه نزد پیغمبر صلی اللّه علیه و آله آمد و گفت آنچه را که (در تردید و انکار امر ولایت) گفت و در نتیجه گرفتار انتقام و شکنجه الهی گردید.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏1، ص: 472

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏1، ص: 472

نظرة فی الحدیث

قد عرفت مصافقة التفسیر و الخبر فی سبب نزول الآیة الکریمة، و مطابقة النصوص و الأسانید فی إثبات الحدیث و الإخبات إلیه، و قد أفرغته الشعراء فی بوتقة النظم منذ عهد متقادم کأبی محمد العَونی الغسّانی، المترجَم فی شعراء القرن الرابع فی قوله:

یقول رسول اللَّه: هذا لأمّتی             هو الیومَ مولىً ربِّ ما قلتُ فاسمعِ‏

فقال جَحودٌ ذو شقاقٍ منافقٌ             یُنادی رسولَ اللَّه من قلبِ مُوجَعِ‏

أَ عَن ربِّنا هذا، أَم انتَ اخْتَرعتَهُ؟             فقال: معاذَ اللَّه لستُ بمُبدِعِ‏

فقال عدوُّ اللَّه: لا هُمَّ إن یکنْ             کما قالَ حقّا بی عذاباً فَأوقعِ‏

فعُوجلَ من أُفْق السماءِ بکفرِهِ             بجندلةٍ فانکبّ ثاوٍ بمصرعِ‏

 

و قال آخر فی أُرجوزته:

و ما جرى لحارث النعمانِ             فی أمره من أوضح البرهانِ‏

على اختیارِهِ لأمرِ الأُمّهْ             فمِن هناک ساءه و غَمَّهْ‏

حتى أتى النبیَّ بالمدینه             مُحْبَنْطِئاً من شدّة الضغینهِ‏

 و قال ما قال من المقالِ             فباءَ بالعذابِ و النکال‏