انکار حدیث ولایت توسط ابن تیمیه

متن فارسی

یکی دیگر از چیزهائی که ابن تیمیه در این حدیث تکذیب کرد: گفتار رسول خدا (ص) است: «انت ولی کلّ مؤمن بعدی / تو بعد از من صاحب اختیار هر مؤمنی خواهی بود»، وی گوید: به اتفاق حدیث شناسان این حدیث مجعول است.

پاسخ- حق مطلب این بود آن مرد بگوید: به اتفاق حدیث شناسان، این حدیث صحیح است، ولی خوشش آمد در صحتش خدشه کند و چنانکه عادت اوست آنرا به رویه باطلش مشوب سازد. آیا او گمان می‌کند کسانی از پیشوایان فن حدیث که آن را روایت کرده‌اند از حدیث شناسان محسوب نمی‌شوند؟

با اینکه در بین آنها احمد بن حنبل امام مذهبش وجود دارد که حدیث را به اسناد صحیح با رجالی که همه آنها مورد وثوقند، روایت کرده، گوید:
عبد الرزاق ما را حدیث کرده از جعفر بن سلیمان که او ما را حدیث کرد از یزید الرّشک از مطرف بن عبد اللّه از عمران بن حصین، گوید: گروهی را پیغمبر خدا به جنگ فرستاد و علی بن ابیطالب را بر آنها فرمانده ساخت، او در سفر کاری کرد که چهار نفر از اصحاب پیغمبر (ص) با یکدیگر هم پیمان شدند کار علی را نزد پیغمبر خدا (ص) گزارش کنند عمران گوید: و هر وقت ما از سفر فرا میرسیدیم آغاز برسول خدا نموده سلامش میکردیم. در این سفر وقتی بر او وارد شدیم مردی از همراهان ما، برخاست و گفت: یا رسول اللّه در این سفر علی چنین و چنان کرد. پیغمبر از او روی گردانید سپس دومی برخاست گفت: یا رسول اللّه علی چنین و چنان کرد، پیغمبر از او روی برگردانید سپس سومی برخاست و او نیز گفت یا رسول اللّه علی چنین و چنان کرد، آنگاه چهارمی برخاست و گفت یا رسول اللّه علی چنین و چنان کرد، گوید آنگاه پیامبر خدا رو به چهارمی کرد و در حالیکه رنگ چهره‌اش دگرگون شده بود. گفت دست از علی بردارید، دست از علی بردارید، دست از علی بردارید! علی از من است و من از او. و او بعد از من صاحب اختیار هر مومنی است. و هو ولی کلّ مؤمن بعدی.

این حدیث را حافظ ابو یعلی موصلی از عبد اللّه بن عمر قواریری و حسن بن عمر حمری و معلّی بن مهدی، همه از جعفر بن سلیمان روایت کرده‌اند. و ابن ابی شیبه و ابن جریر طبری آنرا نقل، و به صحتش اعتراف کرده است. و نیز ابو نعیم اصفهانی در حلیة الاولیاء 6/296 محب الدین طبری در ریاض النضرة 2/171، بغوی در مصابیح 2/275 بدون ذکر صدر روایت. ابن کثیر در تاریخش 7/344، سیوطی، متقی در کنز العمال 6/154، 300 با اعتراف به صحتش و بدخشی در نزل الابرار 22 این حدیث را روایت کرده‌اند.

صورت دیگر:
از علی چه میخواهید؟ از علی چه میخواهید؟ از علی چه میخواهید؟ علی از من است و من از او، و او صاحب اختیار هر مؤمنی بعد از من است. و هو ولی کلّ مؤمن بعدی.
حدیث را به این تعبیر ترمذی در جامعش 2/222 به اسنادی که تمام رجالش صحیح و مورد وثوقند نقل کرده، همچنین نسائی در خصائص 23، حاکم نیشابوری در مستدرک 3/111 «1» با اعتراف به صحتش، و بدان ذهبی هم اقرار کرده، ابو حاتم سجستانی، محبّ الدین در ریاض 2/71، ابن حجر در اصابه 2/509 آنرا روایت کرده و ابن حجر افزوده است، اسناد نیرومندی است، و نیز سیوطی بر طبق ترتیبش 6/152، و بدخشی در نزل الابرار 22 حدیث را نقل کرده‌اند.

سند دیگر
ابو داود طیالسی از شعبة از ابی بلج از عمرو بن میمون از ابن عباس روایت کرده: رسول خدا (ص) به علی گفت: انت ولی کل مؤمن بعدی تو پس از من سرپرست هر مؤمنی. تاریخ ابن کثیر 7/345 و اسناد چنانکه مکرر یاد شده صحیح، و همه رجالش موثق‏اند.

اگر این حافظان و بزرگان، از حدیث شناسان بیرونند، پس با اسلام ابن تیمیه باید تودیع کرد، و اگر داخل در اتفاق آنان نیستند پس خاک بر سر معرفتش به حدیث، و اگر وقتی چنین گفته نمی‌دانسته اینان حدیث را روایت کرده‌اند، پس آفرین بر اطلاع وسیع او در علم حدیث، و اگر هیچکدام از این‏ها نبوده است، پس آفرین بر راستی و امانت داریش نسبت به امانتهای نبوت.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 304

متن عربی

و ممّا کذّبه ابن تیمیّة «1» من الحدیث، قوله صلى الله علیه و آله و سلم: «أنت ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی». قال: فإنَّ هذا موضوع باتِّفاق أهل المعرفة بالحدیث.

الجواب: کان حقّ المقام أن یقول الرجل: إنَّ هذا صحیح باتِّفاق أهل المعرفة، غیر أنّه راقه أن یموِّه على صحّته و یشوِّهه ببهرجته کما هو دأبه، أ فهل یحسب الرجل أنَّ من أخرج هذا الحدیث من أئمّة فنِّه لیسوا من أهل المعرفة بالحدیث؟ و فیهم إمام مذهبه أحمد بن حنبل «2»، أخرجه بإسناد صحیح، رجاله کلّهم ثقات، قال: حدّثنا عبد الرزاق، حدّثنا جعفر بن سلیمان، حدّثنی یزید الرشک، عن مطرف بن عبد اللَّه، عن عمران بن حصین، قال: بعث رسول اللَّه سریّة و أمّر علیها علیَّ بن أبی طالب، فأحدث شیئاً فی سفره، فتعاقد أربعة من أصحاب محمد أن یذکروا أمره إلى رسول اللَّه صلى الله علیه و سلم.

قال عمران: و کنّا إذا قدمنا من سفر بدأنا برسول اللَّه فسلّمنا علیه، قال: فدخلوا علیه فقام رجلٌ منهم، فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا فأعرض عنه. ثمَّ قام الثانی فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا فأعرض عنه. ثمَّ قام الثالث فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا. ثمّ قام الرّابع فقال: یا رسول اللَّه إنَّ علیّا فعل کذا و کذا.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 305

قال: فأقبل رسول اللَّه على الرابع و قد تغیّر وجهه و قال: «دعوا علیّا، دعوا علیّا، دعو علیّا، إنّ علیّا منّی و أنا منه، و هو ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی».

و أخرجه الحافظ أبو یعلى الموصلی «1»، عن عبید اللَّه بن عمر القواریری، و الحسن بن عمر الجرمی، و المعلّى بن مهدی، کلّهم عن جعفر بن سلیمان.

و أخرجه «2» ابن أبی شیبة، و ابن جریر الطبری و صحّحه، و أبو نعیم الأصبهانی فی حلیة الأولیاء (6/294)، و محبّ الدین الطبری فی الریاض النضرة (2/171)، و البغوی فی المصابیح (2/275) و لم یذکر صدره، و ابن کثیر فی تاریخه (7/344)، و السیوطی، و المتّقی فی الکنز (6/154، 300) و صحّحه، و البَدَخشی فی نُزُل الأبرار (ص 22).

صورة أخرى:

«ما تریدون من علیٍّ؟! ما تریدون من علیٍّ؟! ما تریدون من علیٍّ؟! إنَّ علیّا منّی و أنا منه، و هو ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی».

أخرجه بهذا اللفظ «3»: الترمذی فی جامعه (2/222) بإسناد صحیح رجاله کلّهم ثقات، و کذلک النسائی فی الخصائص (ص 23)، الحاکم النیسابوری فی المستدرک (3/111) «4» و صحّحه و أقرّه الذهبی، أبو حاتم السجستانی، محبّ الدین فی‏

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص: 306

الریاض (2/71)، ابن حجر فی الإصابة (2/509) و قال: إسنادٌ قویٌّ، السیوطی فی الجمع کما فی ترتیبه (6/152)، البَدَخشی فی نُزُل الأبرار (ص 22).

إسناد آخر:

أخرج «1» أبو داود الطیالسی، عن شعبة، عن أبی بلج، عن عمرو بن میمون، عن ابن عبّاس: أنّ رسول اللَّه صلى الله علیه و سلم قال لعلیٍّ: «أنت ولیُّ کلِّ مؤمن بعدی». تاریخ ابن کثیر (7/345)، و الإسناد کما مرَّ غیر مرّة صحیح، رجاله کلّهم ثقات.

فإن کان هؤلاء الحفّاظ و الأعلام خارجین عن أهل المعرفة بالحدیث فعلى إسلام ابن تیمیّة السلام، و إن کانوا غیر داخلین فی الاتِّفاق فعلى معرفته العفاء. و إن کان لم یُحِط خُبراً بإخراجهم الحدیث حین قال ما قال، فَزِهْ بطول باعه فی الحدیث. و إن لم یکن لا ذاک و لا هذا فمرحباً بصدقه و أمانته على ودائع النبوّة.

اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)

۱۵ آذر ۱۴۰۳