روایت سازی در فضیلت و تجلیل حکام سه گانه
3/ در ” صحیح ” بخاری، فصل ” مناقب ” این روایت ثبت است : محمد بن حنفیه می گوید : از پدرم پرسیدم : بهترین فرد پس از رسول خدا (ص) کیست ؟ گفت : ابوبکر . پرسیدم : پس از وی که ؟ گفت : بعد عمر . از ترس اینکه بگوید بعد از او عثمان ، پرسیدم : سپس تو ؟ گفت : من فقط یک تن از مسلمانان هستم .
این را خطیب بغدادی در تاریخش به این عبارت آورده است : می گوید : گفتم : ای پدر بهترین فرد پس از رسول خدا (ص) کیست ؟ گفت : پسرم مگر نمی دانی ؟ گفتم : نه ، گفت : ابوبکر . پرسیدم : پس از وی که ؟ گفت : پسرم مگر نمی دانی ؟ گفتم : نه . گفت : بعد عمر . آنگاه پیش دستی کرده گفتم : پدرم بعد از او تو و تو سومین نفری . گفت : پسرم پدرت یک تن از مسلمانان است ، و همان حقوق و تکالیفی را دارد که ایشان دارند .
امینی گوید : این اولین لغزش و خطای ” بخاری ” نیست ، و او از اینها بسیار دارد . هر کس نظریه و عقیده امیر المومنین علی بن ابیطالب را درباره سه حاکم پیش از وی بداند و این را که بارها و در مناسبت های متعدد اعلام داشته و مشروحا بیان کرده است شکی برایش نمی ماند در این که آنچه را با اینگونه روایات دروغین به وی نسبت داده اند بهتانی سهمگین است .
تازه محمد بن حنفیه کسی نیست که پدرش را نشناسد یا نظریه پدرش را درباره آن سه نفر و دار و دسته شان پس از آن همه تصریحات و اعلانات نداند تا بیاید و از پدرش درباره آنها بپرسد و به سومین نفر که برسد بترسد پدرش نام عثمان را ببرد عثمانی را که خوب می شناسد و می داند یکی از سی نفر از خانواده ابو العاص است که حدیث صحیحی از پیامبر (ص) درباره آنها هست که می فرماید : ” هنگامی که فرزندان ابو العاص (یعنی نسلش) به سی مرد برسند مال خدا را به انحصار درآورده دست به دست خویش می گردانند و بندگان خدا را برده می گردانند و دینش را خشدار “.
پس چرا امیرالمومنین این عقیده اش را روز کشته شدن عثمان به پسرش محمد بن حنفیه نگفت آن روز که چون آهنگ خانه عثمان کرد محمد بن حنفیه دستش را گرفت و مانع رفتنش گشت ؟
محمد بن حنفیه برتر از آن است که ندانسته باشد جدش پیامبر گرامی (ص) در حق پدرش چه گفته است و فرموده : ” او ( یعنی علی ع ) بهترین فرد روی زمین است و بهترین انسان، و او بهترین کسی است که بر جای می گذارم پس از خویش، و او بهترین مردم و بهترین مرد است و یکی از دو مایه خیر “. محمد بن حنفیه کسی است که شاعرش در حضورش این شعر را می سراید :
تو پسر بهترین فرد مردم پس از پیامبری
فرزند علی راه پوی که نیست همتای علی
چگونه می توان چنین پندار و افسانه ای را به علی (ع) نسبت داد در حالیکه از چندین طریق روایی به اطلاع ما رسیده که می فرماید : ” پیامبر خدا(ص) در حالیکه به سینه ام تکیه زده بود به من فرمود : هان ای علی آیا فرمایش خدای متعال را شنیده ای که « کسانی که ایمان آوردند و کارهای پسندیده کردند ایشان بهترین افراد روی زمینند »؟ آنان تویی و شیعه ات .
جابر بن عبد الله انصاری نیز می گوید : اصحاب پیامبر (ص) وقتی علی (ع) حاضر می شد می گفتند : بهترین فرد روی زمین آمد . این را در جلد دوم ” غدیر ” نوشتیم و علاوه بر مآخذ و مصادری که در آنجا ذکر شد ابن ابی حاتم در تفسیرش ثبت کرده است . و سیوطی در کتاب ” اللیالی المنثوره ” می نویسد : ابن ابی حاتم پایبند این است که در تفسیرش صحیح ترین روایات را بیاورد و در همه تفسیرش به تحقیق یک روایت جعلی نیاورده است .
امیر المومنین اگر ابوبکر را بهترین فرد مردم می دانست چرا از بیعت کردن با او تا فاطمه زهرا – سلام الله علیها – زنده بود خود داری کرد ؟ و بنا به روایتی که خود بخاری ثبت کرده خودداری علی (ع) در دوره حیات‌فاطمه (ع) نزد مردم مقبولیتی داشته است، و در این خودداری، بنی هشام و دیگر معاریف و متنفذین امت و مشاهیر اصحاب با وی هم داستان بوده اند . آیا در میان ایشان کسی یافت نمی شده که این منزلت ابوبکر را درک کرده و شناخته باشد تا آنان را به ترک موضع مخالف برانگیخته به بیعت وا دارد ؟ یا چرا امیر المومنین علی (ع) فاطمه زهرا را بر ستوری نشانده شب ها به انجمن انصار می برد تا از ایشان علیه ” بهترین انسان ” استمداد نماید ؟ و چرا در ” سقیفه ” طرفداران ابوبکر و مبلغانش هیچ اشاره ای به این که او “بهترین انسان ” است ننمودند و نه در اجتماعات و مناسبت های پس از ” سقیفه ” و همه جا حرفشان این بود که او پیش قدم و سالخورده است و یار پیامبر (ص) در غار، و این حرف را با تهدید و ارعاب می آمیختند ؟ « آیا آن سخن را به اندیشه در نیافتند یاچیزی به ایشان ابلاغ گشته که به اجداد پیشینی آنان نرسیده است ؟ »
گرفتیم که اصحاب آن روز منزلت ابوبکر را نشناختند و به علو مقامش پی نبردند، چرا امیر المومنین (ع) به آنها تذکر نداده و آگاهشان نساخت و به آنها که در میانشان پیروانی مطیع تر و پیرو تر از سایه خویش داشت – دستور نداد از ابوبکر پیروی نمایند تا با این کار ریشه آشوب و اختلاف داخلی را بر کند و مسلمانان را به وحدت آرد و مجال حرکات زیانبار را از میان بردارد ؟
در حقیقت، امیر المومنین علی بن ابیطالب (ع) منزه است از این حرفها، و مبراست از تهمتی که در این روایت دروغین به وی زده شده است. هیچگاه چنین سخنی نگفته و چنین مقام و منزلتی برای ابوبکر و عمر و عثمان قایل نگشته بلکه همواره نظری بر خلاف این اظهار و اعلام داشته و عقیده خویش را درباره آنها از فراز منبر و در میان دهها هزار تن باز نموده و به شرح آورده است ، و ما قسمتی از فرمایشات گهربارش را در این زمینه ثبت کردیم .
در اینجا در مقام اثبات این که علی (ع) پس از پیامبر اکرم (ص) بهترین و برترین انسان است نیستیم، هرگز، به هیچ وجه و نه در صدد این که برتری و جهات فضیلت و تفوقش را بر حکام سه گانه و امثال آنها باز نماییم. فقط دوست می داریم، و به راستی دلبسته ایم که برای این انسان کامل در افکار عمومی جامعه اسلامی مقام یک فرد مسلمان را ثابت نماییم و بر سر این مقام علی (ع) – به مثابه یک فرد مسلمان – با آن جماعت هم داستان و متحدالعقیده شویم « خدایا از تو پوزش می طلبم و سرانجاممان آستان تو است »
آن جماعت بعد از این که باور داشته و راست پنداشتند که علی (ع) گفته : ” من فقط یک تن از مسلمانان هستم ” یا به پسرش گفته : ” پسرم پدرت یک تن از مسلمانان است و همان حقوق و تکالیفی را دارد که ایشان دارند ” چه خوش بود که او را ” یک تن از مسلمانان ” می شمردند و برایش همان حقوقی را قایل می بودند که هر فرد مسلمان دارد و درباره اش احکامی را جاری می ساختند که بر هر مسلمان و مومن جاری است . حتی به این اندازه هم خوب بود که نظر عثمان را درباره اش می داشتند و مروان بن حکم را – کسی که پیامبر (ص) او را لعنت شده و پسر لعنت شده خوانده است – برتر از او نمی شمردند . بالاتر از اینها، کاش او را در طراز فرومایه ترین اعراب بیابانگرد و بی فرهنگ، یا پست ترین طبقه اصحاب ساقط و کم مایه می دانستند… کاش ولی دریغ که چنین هم نکرده‌اند .
شما را به خدا بگویید غیر از علی (ع) کدام مسلمان والا مقام یا عادی یا آن که فروترین مقام را در جامعه دارد بر سر هیجده هزار منبر لعنت فرستاده و دشنام گفته اند و هیچ کس لب به دفاعش نگشوده است؟
شما را بخدا بگویید غیر از علی (ع) – سرور دودمان پاک رسالت – کدام مسلمان مقتدر و صاحب منصب یا بازاری و عادی بوده که قانون بگزارد برای دشمنانش در هر نماز جمعه و جماعتی که در تمام‌شهرهای عمده کشور اسلامی برگزار می شود و تمام سخنرانی ها و کنفرانس ها را با بدگوییش ختم کنند، و هر که را از این دستور و قانون سرباز زند تبعید و آواره سازند ؟ جنید بن عبد الرحمن بن عمرو می گوید : از ” حوران ” به دمشق آمدم تا حقوقم را بگیرم . نماز جمعه را خواندم و بعد از در مسجد خواستم بیرون آیم که دیدم شیخی به نام ابو شیبه القاص (داستانگو) در آنجا برای مردم داستان تاریخی می گوید. سخن از عذاب می گفت بیمناک می شدیم و از سختی کیفر می گفت گریان می گشتیم. وقتی داستانش را به پایان برد گفت : مجلس خویش با دشنام دادن به ابو تراب پایان دهید . آنها هم ابو تراب را دشنام گفتند . رو به کسی که سمت راستم نشسته بود گردانده پرسیدم : ابو تراب کیست ؟ گفت : علی بن ابیطالب پسر عموی پیامبر خدا و دامادش و نخستین مردی که اسلام آورد و پدر حسن و حسین… ابن عساکر پس از نوشتن این واقعه می گوید : جنید این کار را تقبیح کرد و سیلی ای بر صورت آن مرد نواخت، و او به هشام بن عبد الملک شکایت برد و وی جنید را به” سند ” تبعید کرد و در آنجا به حال تبعید بود تا بمرد.
شما را بخدا بگویید کدامین گرامی و محبوب پیامبر عزیزمان غیر از این گرامی ترین فداکار راه دین چنین مورد پرخاش و ناراحتی قرار گرفته و چندان بر او ناگواری و سختی باریده اند که به تنگ آمده و از زندگی دلسرد گشته و در حالی شکیبایی ورزیده که خاشاک در دیده نگهداشته و استخوان در گلو، و نگریسته که میراثش – اسلام گرامی و گرانقدرش – به غارت و چپاول می رود؟
شما را بخدا بگویید کدام صحابی غیر از علی (ع) بوده که پنداشته اند کار حکومت بر امت محمد (ص) جز با دشمنانش راست و برقرار نیاید؟ به مروان بن حکم می گویند : چرا علی (ع) را بر فراز منبر دشنام می دهید ؟ صریحا می گوید : در حقیقت، کار ما جز به اینوسیله استوار نمی گردد .
شما را بخدا ببینید کدام موحد خداشناس جز علی (ع) بوده که در بیعت خلیفه مسلمانان – بیعتی که پیام با خدا و پیامبر او است – بیزاری جستن از وی را جزو مواد بیعت قرار دهند و از شرایطش ؟ می دانیم معاویه بیزاری جستن از علی (ع) را شرط بیعت با خویش قرار داده است .
یا کدام انسان هست که بردن نامش برای کسی گران آید و دشوار نماید جز علی (ع)؟ این عایشه است که دلش بار نمی دهد نام او را به خوبی یاد نماید یا دل خویش از بد خواهیش بپیراید. معاویه یا عبد الملک بن مروان، یا هر دو به ابن عباس دستور می دهند اسم و لقب پسرش را که علی نام داشته تغییر دهد . و علی بن جهم سلمی پدرش را بد می گفته که چرا اسمش را علی گذاشته است.
شما را بخدا بگویید کدام مسلمان نیکوکار و راست رو غیر از نخستین مسلمان – علی (ع) – بوده که دشمنانش را، کسانی را که به او دشنام داده و بد گفته و لعنت فرستاده و به خصومتش کمر بسته و خوار گذاشته و کشته باشند تنزیه نمایند و در تنزیه و توجیه کارشان بگویند آنها مجتهد و صاحب تفسیر و استنباط خاص خویش بوده اند و به همین جهت مستحق هیچگونه انزجار و اهانت و کیفری نیستند ؟
بگویید کدامیک از فرزندان اسلام غیر از زاده کعبه، پسر فاطمه بوده است که شیعه و پیروان و خاندان و دوستدارانش را در جامعه سزاوار دشنام بدانند و مستحق لعنت و قتل و اسارت و زدن و شکنجه و اهانت و حبس در سیاه چالها و زندانها، و با آنان بدترین رفتارها را بکنند و دنیا را با همه فراخیش بر آنان تنگ گیرند ؟
نهایت حق کشی و بی انصافی این است که ” ابن حجر ” از موجودی مثل حکم بن – ابی العاص – لعنت شده و تبعیدی پیامبر (ص) به استناد صحابی بودنش دفاع کند و اجازه ندهد کسی او را به خاطر زشت کاری و گناه و جرایمش بد بگوید و محکوم سازد. گستاخی در پایمال کردن حق این است که ” ابن حزم” از عبد الرحمن بن ملجم – قاتل امیرالمومنین علی (ع) – به استناد این حرف پوچ دفاع کند که او مجتهدی بوده که در استنباط حکم به اشتباه رفته است، و به همین جهت اهانت و دشنام به عبد الرحمن بن ملجم را جایز نداند. حق کشی تبهکارانه دفاعی است که قاضی حسین شافعی از عمران بن حطان – مدح کننده ابن ملجم – می نماید، از کسی که در ستایش قاتل امیر المومنین علی بن ابیطالب (ع) چنین می سراید :
به‌به به ضربه ای که مرد پرهیزگاری زد و هیچ مقصودی
جز این نداشت که خشنودی خدای متعال را به دست آرد
چون گاه به یادش می افتم می‌بینم
در میزان خدا از همه موجودات روی زمین پر ثواب تر است
قاضی حسین شافعی می گوید : چون عمران بن حطان، صحابی بوده لعنت کردنش جایز نیست. و نمی داند ابن حطان صحابی نبوده و مدتها پس از پیامبر (ص) متولد گشته و از روسای خوارج است که پیامبر اکرم(ص) قیام تجاوز کارانه آنها را پیشگویی و خودشان را لعنت فرستاده است.
حق کشی دردناک این است که دامن پلید معاویه را از آلایش رباخواری و میگساری و جنایات و تبهکاریهایش و کشتن هزاران تن از مردان صالح و پاکدامن امت محمد (ص) با یک حرف و این که ” مجتهدی خطاکار بوده است ” می خواهند پاک نمایند. و این که‌جرایم یزید – مجسمه میگساری و تبهکاری – را ندیده انگاشته و برای جنایات کفر آمیزش عذر و بهانه بتراشند و با این حرف که او ” امامی دچار اشتباه بوده است ” از تکفیر و لعنش جلو گیرند و او را مسلمانی بشمارند که هنوز کفرش به ثبوت نرسیده است .
و از اینگونه پشتیبانی ها و مدافعات از آن قماش تبهکاران کافر مسلک و در همان حال نسبت به پیشوای عالیقدر مومنان و مولای متقیان، دوستدار خدا و دوستدار پیامبرش توده هایی از عوام و بد رأیان جسارتها نموده اند و حتی خویشاوندان و دوستان و پیروانش را از توطئه و آزار و اهانت و کشتن و بستن مصون نداشته اند در حالیکه وی حداقل به مثابه یک مسلمان از حقوق معنوی و احتراماتی که شایسته هر مسلمان است برخوردار بوده و بایستی پاسش را نگهداشته و از اهانت و آزارش پرهیز می نمودند . کاش آن جماعت این حرف منسوب به حضرتش را که ” من فقط یک تن از مسلمانانم ” – گرچه ساختگی و جعلی است – از ” بخاری ” و ” خطیب ” خودشان گرفته و در حق وی به موجب آن عمل کرده بودند… لکن دریغ و درد… اما افسوس…
از اینها گذشته، چگونه این حرف را به حضرتش نسبت می دهند و با چه جرأت و جسارتی در حالیکه می دانیم پیامبر اکرم (ص) به دخترش صدیقه طاهره فاطمه زهرا – سلام‌الله علیها – می فرماید : ” همسرت بهترین فرد امت من است و داناترین و بردبارترینشان و از همه پیشقدم تر در ایمان به اسلام “؟
و می فرماید: ” علی بهترین کسی است که پس از خویش برجا نهاده ام “.
و ” بهترین مردتان علی بن ابیطالب است و بهترین زنتان فاطمه دختر محمد “.
و ” علی بهترین انسان است، و هر که این را نپذیرد قطعا کافر گشته است “.
و ” هر کس معتقد و معترف نباشد که علی بهترین انسان است قطعا کافر گشته است “.
و خطاب به فاطمه (ع) : ” خدا به مردم روی زمین توجه نموده پدرت را از میانشان به پیامبری برگزید، و دگر باره توجه نموده همسرت را برگزید “.
و نیز به او : ” خدا از مردم روی زمین دو مرد را برگزید یکی از آن دو پدر تو است و دیگری همسر تو “.
نمی دانم چطور ممکن است چنین سخنی از حضرتش دایر بر برتری ابوبکر و عمر و عثمان شنیده شود در حالیکه به تصریح قرآن پیامبر خدا (ص) او را خود خویشتن خوانده است و پروردگار با آیه تطهیر او را پاک و منزه شمرده و ولایت خویش در نص صریح از قرآن مجید با ولایت پیامبرش و ولایت علی (ع) مقرون ساخته است و پیامبر (ص) برایش منزلتی نسبت به خویش قائل گشته درست همان که هارون نسبت به موسی داشته به استثنای مقام نبوت، و او را به هنگام عقد پیمان برادری بر اساس همسانی در ملکات و روحیات به برادری خویشتن اختیار نموده است. در صورتیکه در میان امت کسی برتر از علی (ع) وجود می داشت چگونه این امور انجام شدنی بود ؟ اگر در میان امت کسی برتر از علی (ع) می بود این مقام و منزلت که به علی (ع) تعلق گرفته به وی تعلق می گرفت و علی (ع) از آن همه بی نصیب می ماند. هر گاه در میان امت کسی برتر از علی (ع) می بود دیگر امکان نداشت امیرالمومنین علی (ع) بیش از همه خلق مورد محبت خدا و پیامبرش باشد، حال آن که مسلم است و به صحت پیوسته که پیامبر (ص) در حدیث مشهور ” پرنده بریان ” فرمود: ” خدایا آن شخصی را که از میان خلقت بیش از همه دوست می داری برسان تا با من بخورد. و علی (ع) در رسید. ” و این حدیثش‌به عایشه ” صحیح ” شمرده شده که فرمود: ” دوست داشتنی ترین مرد برایم علی است و گرامی ترین و عزیزترین، بنابراین پاس حقش را بدار و وجودش را گرامی شمار “، و نیز این فرمایشش ” از مردان دوست داشتنی ترینشان برایم علی است ” و ” علی دوست داشتنی ترینشان برای من است و دوست داشتنی ترینشان برای خدا “. همچنین عایشه گفته است: ” به خدا ندیده ام برای پیامبر کسی از علی دوست‌داشتنی تر باشد “. و ” بریده ” و ” ابی ” گفته اند: ” برای پیامبر خدا (ص) دوست داشتنی ترین فرد از زنان فاطمه بود و از مردان علی “.
به علاوه فاطمه صدیقه چه می اندیشید که به هنگام درگذشتش از ابوبکر و عمر – که بهترین افراد بشر بوده اند – دلگیر و آزرده بود؟ چه می اندیشید آن دم که گریان به مزار پدرش پناه برده فغان و فریاد بر آورد که ” آه پدرم ای پیامبر خدا پس از تو چه ها از پسر خطاب و پسر ابو قحافه کشیدیم “؟ روی چه حسابی به این دو بهترین فرد بشر می گفت : ” من خدا و فرشتگانش را گواه می گیرم که شما دو نفر مرا به خشم آورده اید و خشنودم نساخته اید، و هر گاه پیامبر را ببینم از شما به او شکایت خواهم برد “؟ شکوه جگر خراشی که هنوز در گوش تاریخ و تاریخ دانان طنین انداز است. چرا وصیت کرد شبانه به خاک سپرده شود و ابوبکر بر او نماز نگزارد و آن” دو بهترین فرد بشر ” در کفن و دفن و تشییع جنازه اش شرکت ننمایند؟ وصیت مشهوری که در انجمن های تاریخی مورد بحث و تدقیق است و عظمت واقعیتش بر ذهن و قلم مورخان اعمال قدرت می نماید .
آری، سبب همه اینها آن است که صدیقه طاهره – فاطمه زهرا سلام الله علیها – مانند پسر عمو و همسر ارجمندش هیچ از آن بهتان – که در آن روایت دروغین و جعلی آمده – خبر نداشته است، زیرا وجود نداشته.
کسانی که جلد ششم و هفتم ” غدیر ” را مطالعه کرده اند شاید بیش از این بر ماهیت افسانه ای که می گوید ابوبکر و عمر بهترین افراد بشرند آگاهی داشته باشند.
یقین داریم برای هر محقق آزاده و خواننده درست رأیی پس از مطالعه و دریافت مطالب و بحث های پنج جلد اخیر ” غدیر ” هیچ تردید یا ابهامی در این باقی نمی ماند که راویان افسانه های ساختگی و معتقدان چنان اباطیلی – که کورکورانه و بی تفکر بدان چسبیده اند – کسانی هستند که در فضیلت سازی برای مراد خویش بس زیاده روی نموده و پا از حد عقل و دین و ادب بیرون پرانده اند، و به همین روی سخنشان ظالمانه و شرک آلود و بهتان گشته است. و جماعتی از آنها حق و حقیقت را دانسته و عمدا کتمان کرده اند . ” بدینسان کسانی که ستم نمودند (و شرک وزیدند) سخن و عقیده ای جز آنچه به آنان گفته شد برگفتند . پس چه کسی ستمکارتر از آن است که علیه خدا دروغ گفت و راست را چون در رسید دروغ انگاشت ؟ بنابراین، روی از آنها برتاب و وداع گوی . آنگاه بزودی درخواهند یافت.”
آخرین سخن این که سپاس،خدای، پروردگار جهانیان راست .
( الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب ج 9 ص 529 )