اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۳ آذر ۱۴۰۳

تحریف و خیانت در لفظ «غدیر خم»

متن فارسی

…گمان نمی کنم که بر استادان علم و لغت مصر صحیح لفظ (غدیر خم) پوشیده باشد و یا در کاوشهای علمی خود در (کتب سیر) به حقیقت واقعه غدیر بر نخورده باشند، گر چه بعضی از ایشان گفته: غدیر خم اسم جنگ معروفی بوده ولی ما از این تجاهل می فهمیم که ایشان را با این لفظ حساب دگری است، یا اینکه می خواهند امت اسلامی را در جهل و نادانی نگه دارند و بیشتر تاسفم بر اینست که آقایان حتی از تصحیح این لفظ در مولفات خود، خودداری نموده و خواننده را در سرگردانی و حیرت قرار داده اند.

مثلا استاد بزرگ، دکتر احمد رفاعی در تعلیقه ای که بر (معجم الادبا ط. مصر 1357 ه.ق) نوشته در ج 14 ص 48 شعر حضرت علی (ع) را نقل میکند و بیت ولایت را چنین ضبط میکند: و اوصانی النبی علی اختیار  ببیعته غداه غد برحم . و از این هم عجیب تر اینکه، در آخر کتاب فهرست شهرها و امکنه و آبها را قرار داده و از (غدیر خم) با اینکه در چند جای (معجم الادبا) نامش رفته، اسمی نبرده است و چشم پوشی نموده. و استاد محمد حسین مصحح کتاب (ثمار القلوب ط مصر 1326 ) با اینکه در ص 511 سطر 8و 6 و 12 لفظ (غدیر خم) مکرر ذکر شده بصورت غلط (غدیر حم) گذارده، در حالتی که در نسخه (ثمار القلوب) (غدیر خم) ضبط است و مصحح کتاب (لطایف اخبار الدول) که به سال 1310 ه،ق در مصر چاپ شده، بیت مربوط به ولایت را چنین نوشته: و اوجب طاعتی فرضا علیکم رسول الله یوم غدا برحمی و شما به وضوح در مطبوعات غیر مصر هم، چنین خواهید دید که نسبت باین لفظ (غدیر خم) بی التفاتی زیاد شده است.

(الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب ج2 ص 62)

متن عربی

لا أحسب أنَّ أساتذة مصر یخفی علیهم صحیح لفظة- غدیر خُمّ- أو لا یوقفهم السیر علی مسمّاها و قصّتها، و إن قال قائلهم: إنَّها واقعة حرب معروفة، أو یکون لهم معها حساب آخر دون سائر الألفاظ، أو یروقهم أن تکون الأمّة علی جهل منها، لکن أسفی علی إغضائهم عن تصحیح هذه اللفظة فی غیر واحد من التآلیف، بل ترکوها بصورة یتیه بها القارئ.

هذا الدکتور أحمد رفاعی- ذلک الأستاذ الفذّ- فإنّه یذکر فی تعلیقه علی معجم الأدباء، طبع مصر (1357 ه)، (14/48) من شعر أمیر المؤمنین، بیت الولایة بهذه الصورة:

          و أوصانی النبیُّ علی اختیارٍ             ببیعته غداة غدٍ برحمِ!

و أعجب من ذلک أنَّه جعل للکتاب فهرس البلدان و البقاع و المیاه فی (47) صحیفة، و أهمل فیها غدیر خُمّ، و قد ذکرت فی عدّة مواضع من المعجم.

و الأستاذ محمد حسین مصحِّح ثمار القلوب، طبع مصر (1326 ه)، فإنّه یقف علی هذه اللفظة فی صحیفة واحدة (ص 511) و هی مذکورة فیها غیر مرّة (س 6 و 8 و 12) و یدعها- غدیر خم- و هذا ثمار القلوب المخطوط بین أیدینا و فیها: غدیر خُمّ.

و مصحِّح لطائف أخبار الدول «1» طبع مصر (1310 ه)، فإنَّه یترک البیت المذکور من شعر أمیر المؤمنین فی (ص 33) هکذا:

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 2، ص: 62

         و أوجبَ طاعتی فرضاً علیکم             رسولُ اللَّه یومَ غدا برحمی!

و أنت تجد فی مطبوعات غیر مصر لِدَةَ هذا التصحیف أیضاً.