از عبد الله بن عمر روایت شده که گفت: برادرم عبد الرحمن بن عمر شراب خورد و ابن سروعه عقبه بن حارث هم با او همکاری کرد و شراب خورد در مصر و ما هم در خلافت عمر بن خطاب درمصر بودیم پس هر دو مست شدند و چون از مستی درآمدند و سالم شدند رفتند پیش عمرو بن عاص و او فرماندار مصر بود و به او گفتند: ما را پاک کن و حد بزن چون که ما مست شدیم از شرابی که خوردیم عبد الله بن عمر گوید: پس اونفهمید که آنها پیش عمرو بن عاص آمدند گوید: پس برادرم به من گفت که او مست بود، پس گفتم: داخل خانه شوتا تطهیر و پاکت کنم، گفت: به درستی که خود امیر هم شراب خورده عبدالله گوید: پس گفتم قسم به خدا که امروز در جلوی چشم مردم سرت تراشیده نشود داخل خانه شو تا سرت را بتراشم و آن روز باحد سر را هم می تراشیدند پس با من داخل خانه شد.
عبد الله گوید: من سر برادرم را با دست خودم تراشیدم آنگاه عمرو بن عاص آنها را حد شراب زد پس این خبر به گوش عمر بن خطاب رسید پس نوشت به عمرو: که عبد الرحمن بن عمر را بر یک شتر بدون پلاس و جهاز بفرست پیش من پس عمرو او را با این وضع فرستاد و چون عبد الرحمن وارد برعمر شد او را شلاق زد و شکنجه نمود از جهتی که پسر عمر و خلیفه زاده است آنگاه او را فرستاد و چند ماهی به سلامتی زندگی کرد آنگاه اجلش رسید و مرد و عموم مردم تصور می کنند که او از شلاق عمر مرد و حال آنکه از شلاق او نمرد.
از عمرو بن عاص حکایت شده در حدیثی که گوینده ای گفت: این عبد الرحمن بن عمر و ابو سروعه درب منزل اجازه می خواهند گفتم: بیایند، پس،وارد شدند در حالی که سر شکسته و شرمنده بودند و گفتند: بر ما اقامه کن حد خدا را چون که ما دیشب شرابی خوردیم پس مست شدیم، گفت: پس آنها را راندم، پس عبد الرحمن گفت: اگر ما را پاک نکنی و حد نزنی وقتی مدینه رفتم به پدرم خبرمیدهم،گفت: پس رای من بر این شد و دانستم که اگر بر آنها اقامه حد نکنم عمر برمن غضب خواهد کرد در این و مرا معزول خواهد نمود، و ما بر آن فکر بودیم که عبد الله بن عمر وارد شده پس برخاستم و او را ترحیب و مرحبا گفتم و خواستم او را جای خود بنشانم نپذیرفت و گفت پدر من مرا نهی کرد که بر تو وارد شوم مگر آنکه چاره نداشته باشم از این برادرم را سرش را بر جلوی چشم مردم نتراش و اما شلاق هر چه صلاح میدانی بکن، گفت و بودند که بعد از حد سر را هم می تراشیدند گفت:پس آنها را به صحن خانه برده و بر آنها حد زدم، و پسر عمر برادرش را به داخل منزل برده و سرش را با سر ابو سروعه تراشید قسم به خدا که من چیزی در این موضوع به عمر نه نوشتم تا آنکه ناگاه نامه عمر رسید و در آن نوشته بود وقتی که این نامه من رسید پس عبد الرحمن بن عمر را در عبائی پیچیده و بر شتر بی جهازی بفرست تا معلوم شود چه کار بدی کرده پس همانطوری که پدرش نوشته بود او را
فرستادم و نامه را خواندم برای پسر عمر و نامه ای نوشتم به عمر و عذرخواهی کردم و به او خبر دادم که او را در صحن منزلم شلاق زدم و قسم به خدائی که سوگند یاد نمیشود به بزرگتر از او که من در صحن خانه ام اقامه حد میکنم بر ذمی و مسلمان و نامه را با عبد الله بن عمر فرستاد،اسلم گوید: پس عبد الرحمن وارد بر پدرش شد و بر او عبائی بود و نمی توانست راه رود از صدمه ای که از مرکبش خورده بود، پس گفت ای عبد الرحمن چنان و چنان کردی شلاق شلاق پس عبد الرحمن بن عوف با او سخن گفت و گفت ای امیرمومنان بر او یک بار اقامه حد شده پس عمر توجهی به این کلام نکرد و او را شکنجه کرد و عبد الرحمن داد می زد و می گفت من بیمارم و تو قاتل و کشنده منی، پس عمر او را دو مرتبه حد زد و حبس نمود پس از آن مریض شد و مرد.
وابو عمر در استیعاب ج 2 ص 394 گوید:عبد الرحمن اوسط بن عمر او ابو شحمه و همان کسی است که عمرو بن عاص او را درمصربرای شرابخواری زد سپس فرستاد او را به مدینه و پدرش او را زد ادب پدر فرزندش را پس از آن مریض شد و بعد ازیک ماه مرد، این چنین روایت کرده او را معمر از زهری از سالم از پدرش و اما اهل عراق می گویند: که او زیر شکنجه شلاق و تازیانه عمر مرد و این غلط است و زبیر گوید: بر او اقامه حد کرد پس مریض شد و مرد.
و ابن حجردر اصابه ج 3 ص 72 یاد کرده کلام ابی عمر را و گفته عبد الرزاق نقل کرده قصه طولانی را از معمر به سند مذکور و آن صحیح است.
و طبری در تاریخ خود ج 4 ص 150 گوید و ابن اثیر در کامل ج 2ص 207 و ابن کثیر در تاریخ خود ج 7 ص 48 و در این سال (سال 14 ) عمر بن خطاب پسرش و جماعتی را در شراب خواری شلاق زد.
امینی(رزقنا الله شفاعته) گوید: کلام واشکال بر این مسئله از چندین جهت واقع می شود، چون که حد کفاره و پاک کننده است پس با او بر محدود و حد خورده بعدا گناهی باقی نمی ماند که دوباره بر او حد خورده شود و این در سنت شریفه شده است.
-1 از خزیمه بن ثابت مرفوعا روایت شده: از پیامبر ص که کسی که بر او حد جاری شد این گناه او بخشیده و آمرزیده شود، و در عبارت دیگر: کسی که گناهی مرتکب شود پس بر او حد این گناه جاری شود آن کفاره اوست.
-2 از عباده بن صامت مرفوعا روایت شده: کسی که از شما حدی بخورد پس تعجیل در عقوبت او شده پس آن کفاره اوست وگرنه کار او با خداست. و در تعبیر دیگری برای اوست: کسی که از شما مرتکب کاری شود از آنچه خدا از آن نهی نموده پس بر او اقامه حد شود پس آن کفاره اوست و کسی که حد از او تاخیر افتد و اقامه بر او نشود پس کار او با خداست اگر خواست عذاب کند و اگر خواست بر او ببخشد. و در عبارت سوم از او: کسی که چیزی از این(گناه) مرتکب شود پس عقوبت شود، آن کفاره برای اوست.
-3 و شافعی در حدیثی مرفوعا نقل کرده: نمی دانی تو شاید حدود نازل شده که کفاره برای گناهان باشد.
-4 از امیر المومنین علی علیه السلام روایت شده که فرمود کسی که چیزی را از حدود انجام دهد پس بر او اقامه حد شود پس آن کفاره اوست. (سنن بیهقی ج 8 ص 328)
-5 از عبد الرحمن بن ابی لیلی روایت شده: که علی رضی الله عنه بر مردی اقامه حد کرد پس مردم شروع کردند به لعن کردن و بدگوئی از او کردن، پس علی علیه السلام فرمود: اما از این گناهش سئوال نمی شود. (سنن بیهقی ج 8 ص 329)
-6 از عبد الله بن معقل: روایت شده که علی رضی الله عنه مردی را حد زد پس زننده دو تازیانه بر او زیاد زد پس علی علیه السلام رضی الله عنه آن دو تازیانه را برگردانید بر جلاد (سنن بیهقی ج 8 ص 222) و اگر خلیفه خیال می کرد که حد عمرو بن عاص ملغی و بی اثر است برای وقوع آن در صحن خانه پس مردی او را خبر داد که این عادت معمولی اوست در اجراء تمام حدود و ازشرایط حدود نیست که در انظار مردم و ملاء عام باشد بلکه کافی است حد زدن درپنهانی چنانچه نسبت داده آنرا قسطلانی در ارشادش ج 9 ص 439 به جمهور و اکثر علماء و اگر این تصور درست باشد هر آینه واجب است که دومرتبه ابو سروعه را هم حد بزند در این قضیه و نیز غیر او را از کسانی که عمرو بن عاص در صحن خانه اش حد زده است. و اگر قصد نموده به این تعزیر و تادیب او را چنانچه بیهقی در سننش ج 8 ص 313 از طرف خلیفه عذر خواهی کرده و ابو عمر چنانچه گذشت و قسطلانی در ارشاد ج 9 ص 439 ، پس به درستی که او بعد مخالفتش با لفظ حدیث از اینکه او اقامه حد بر او نمود
دو مرتبه یک امرزیادی است که به او واگذار نشده برای آنچه ما یاد کردیم از اینکه حد کفاره است و بعد از آن از حد خورده سئوال از گناهش نمیشود پس نه حدی است بر او ونه تعزیر و نه گناهی و نه تادیب.
آنگاه اگر تعزیز صحیح باشد پس به درستی که در سنت زیادتر برده تازیانه نمی شود چنانچه در ص 350 ج 11 گذشت پس برای چه خلیفه برابر و یکسان قرار داد میان تعزیز و حد.
و عطف کن بر این دستور دادن او عمرو بن عاص را به اینکه بفرستد پسرش را بر شتر بی جهازی در یک عبائی پس وارد بر او شود و نتواند راه رود از زحمت مرکبش، پس به درستی که تمام اینها ایذاء و آزار است حد آنرا رد کرده و شرع آنرا مباح ننموده است. پس از آن برای چه مانعی نبود برای او از تاخیر انداختن آنچه اجتهاد کرده بود از حد جدید به سبب بیماری و کسالت او و آنرا عقب نیانداخت تا خوب شود و حال آنکه آن حکم بیمار حد خورده و یا مستوجب حد است در سنت شریفه پیامبر اسلام که صبر کنند تا خوب شود و اگر تعجب میکنی بعد از همه اینها پس قول ابن جوزی عجیب است در سیره عمر از اینکه سزاوار نیست که گمان برده شود به عبد الرحمن بن عمر که او شراب خورده و جز این نیست که او نبیذ و آب انگور جوشیده خورده بود به تاویل اینکه شراب نیست و گمان اینکه نوشیدن آن مستی نمی اورد و همینطور ابو سروعه، و ابو سروعه از اهل بدر بود پس چون کار آنها به مستی کشید پاک شدن خواستند به سبب حد و حال آنکه مجرد پشیمانی و ندامت بر تقصیر در نهی خدا برای آنها کافی بود مگر آنکه برای خدای سبحان غضب کردند بر نفس خودشان که زیاده روی کرده و از حد گذشته بودند پس آنرا تسلیم کردند برای اقامه حد، و اما
تکرار و اعاده زدن عمر فرزندش را این حد نیست و فقط او را به عنوان غضب و ادب زده وگرنه پس حد تکرار نمیشود، پایان لفظ او. و اگر این خیال و تصور درست باشد متوجه میکند ایراد را به عمرو و عمر اگر این را دانسته بودند و به خود حد خورده گان وقتی که خودشان را تسلیم کردند به حد خوردن بدون هیچ موجب و جهتی و برای آنها صرف ندامت کافی بود چنانچه ابن جوزی گمان کرده بود.
و حقیقت این است که نیازی نیز به ندامت نداشتند برای آنکه آنها گناهی مرتکب نشدند بعد از اعتقاد به اینکه مستی نمی آورد، پس توبه ای از آن نیست هر چند که ایمان کامل ناراحت و دلتنگ از مثل آن است.
وبنابراین پس عبد الرحمن و ابو سروعه مالک نفسشان نبودند که آنرا عرضه کردند بر این درد شدید و زیان زدن دردناک اگر این تشریع و بدعت نبوده باشد. لکن از کجا ابن جوزی این خواب راست و رویای صادقه را آورد و خواست تبرئه و تطهیر کند عمرو و عمر را از آنچه را که مرتکب شدند از گناه با اعتراف و اقرارشان به این به تمام صراحت پس انداختن آن دو را در پرتگاه اضرار به نفس و ضرر به خود زدن که شرعا ممنوع است و بدعت گذاری که حرام است در دین اسلام و دروغ صریح و روشنی که آن از گناهان کبیره است.
و ملحق کن به کسی که اول اقامه حد کرد آثار اقامه او را بدون موجبی برای و خشمی را که نسبت به خلیفه داده و حد دومی چه آنها شراب خورده باشند چنانچه اقرار به آن کردند یا نخورده باشند بنابر آنچه ابن جوزی تحمل آنرا نموده بود و او منفرد و نادر است به این بیان از میان پیشوایان حدیث و تاریخ نگاران و این روشن است از بیان آشکار و واضح.
الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 447