اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۳ آذر ۱۴۰۳

کسی به زیارت بیت المقدس برود شلاق می زنم!!

متن فارسی

از سعید بن مسیب روایت شده که گوید: مردی اجازه خواست از عمر بن خطاب در رفتن به بیت المقدس، پس باو گفت برو و آماده
شو و هر گاه آماده شدی مرا خبر کن پس چون تجهیز سفر کرد آمد
نزد او پس عمر با خود گفت عوض آن بعمره برو، گوید و عبور کرد باو دو مرد درحالیکه شتران صدقه را بازدید میکرد،پس بآن
دو مرد گفت از کجا میائید، گفتند: از بیت المقدس، پس آنها را با شلاق زد و گفت: آیا حج است مانندحج بیت الله الحرام،
گفتند: ما از آنجا عبور میکردیم.
امینی (رحمه الله) گوید: که بیت المقدس یکی از سه مسجدیست که باید برای زیارت آن شد رحال کرد و قصد زیارت و نماز
خواندن در آنرا نمود، لیکن خلیفه از نظرش رفته این خبرهائی که از پیامبر رسیده و نشنیده آنها را ازآنحضرت صلی الله علیه و آله
یا حفظ نکرده یا فراموش کرده پس منع نمود آنمردیرا که آماده زیارت آن بود و ازاو اجازه خواسته بود و شلاقش را بلندکرده و بر
سر آن دو مرد کوبیده بود که از زیارت آن آمده بودند پس آنها از ترس اظهار کردند که ما از آنجا عبور کردیم و گذشتیم، و بر
تو است صراحت احادیث این باب که آنرا بخوانیو تعجب کنی.
-1 از ابی هریره از رسول خدا صلی الله علیه و آله “: لایشد الرجال الا الی ثلاثه مساجد المسجد الحرام، و مسجدی هنا و المسجد
الاقصی.
شایسته نیست که شد رحال شود و رنج مسافرت را دید مگر برای سه مسجد 1- مسجد الحرام 2- این مسجد من 3- مسجد الاقصی
(بیت المقدس).
مدارک آن:
آنرا احمد امام حنبلی ها نقل کرده در مسندش ج 2 ص 278 و 238 و بخاری در صحیحش چنانچه در سنن کبری ج 5 ص 44 و
مسلم در صحیحش ج 1 ص 392 و دارمی در سننش ج 1 ص 230 و ابو داود در سننش ج 1 ص 318 و ابن ماجه در سننش ج 1
ص 430 و نسائی در سننش ج 2 ص 37 و بیهقی در سننش ج 5 ص 244 و بغوی در مصابحش ج 1 ص 47 و هیثمی گوید در
مجمع الزوائد ج 4 ص 3 روایت کرد آنرا احمد و بزار و طبرانی در کبیر و اوسط و رجال احمد همه مورد اعتماد و وثوق میباشند.
لفظ دیگر ابی هریره:
البته فقط بایدمسافرت نمود برای سه مسجد، مسجد کعبه و مسجد من و مسجد ایلیا، مسلم آنرا در صحیحش ج 1 ص 392 و بیهقی
در سننش ج 5 ص 244 نقل کرده.
امینی (قدس الله سره) گوید: ایلیا اسم شهربیت المقدس است بعضی گفته اند معنایشبیت الله است، ابو علی (طبرسی) گوید: و بیت
المقدس را ایلیا نامیدهاند.
بقول فرزدق شاعر که میگوید:
وبیتان بیت الله نحن ولادته
و قصر باعلی ایلیاء مشرف
و دو بیت خانه خدایند که ما والیان آن هستیم و قصریبه بالاترین نقطه شهر ایلیاء مشرف است.
-2 از علی امیر المومنین علیه السلام بلفظ اول ابی هریره طبرانی آنرا نقل کرده چنانچه در مجمعالزوائد ج 4 ص 3 یاد شده است.
-3 از عبد الله بن عمر بلفظ اول ابوهریره
بزاز آنرا کرده و هیثمی در مجمع ج 4 ص 4 گوید راویان آن مردان درستی هستند و در لفظ دیگریبرای اوست،
شدر حال نشود و بار سفر بسته نگردد مگر برای زیارت سه مسجد: 1- مسجد الحرام، 2- مسجد مدینه، 3- مسجد بیت المقدس.
طبرانی در کبیر و اوسط آنرا نقل کرده و هیثمی در مجمع گفته راویان آن همگی مورد اعتمادند.
-4 از عبد الله بن عمرو بن عاص بطور انتساب روایت شده: که سلیمان بن داود علیهما السلام وقتی که بیت المقدس را بنا کرد از
خدای عز و جل سه خصلت تقاضا کرد: 1- قضاوتی که مصادف و موافق با حکم الله باشد پس خدا باو داد، 2- حکومت و سلطنتیکه
به هیچکس مثل آنرا نداده باشد بعد ازاو، پس خدا باو داد 3- از خدای عز و جل خواست موقعیکه از بناء مسجد فارغ شد هیچکس
نیاید آنرا که در آن نماز بخواند مگر آنکه از گناهانش بیرون رود مثل روزیکه از مادرش بدنیاآمده.
ابن ماجه آنرا در سننش ج 4 ص 430 و نسائی در سننش ج 2 ص 34 نقل کرده است.
-5 از ابی سعید خدری بطور نسبت روایت شده: که سزاوار نیست برای رونده ای که با روینه خود را ببندد بسوی مسجدی که در
آن نماز بخواند جز مسجد الحرام و مسجد الاقصی و این مسجد من
احمد آنرا در مسندش ج 3 ص 64 نقل کرداولی ابی هریره در ج 3 ص 78 و 77 و 51 و 3 و 4 و 7، و در صفحه 45 بدل مسجد
الاقصی، مسجد بیت المقدس، و بلفظ ابی هریره نقل کرده آنرا از ابی سعید، بخاری در صحیحش ج 3 ص 224 در باب روزه روز
. عید قربان و ترمذی در صحیحش ج 1 ص 67 و ابن ماجه در سننش ج 1 ص 430 و خطیب تبریزی در مشکاه المصابیح ص 60
-6 از ابی جعد ضمیری بطور نسبت روایت شده: شد رحال نشود…بلفظ اول ابی هریره.آنرا بزار و طبرانی در کبیر و اوسط روایت
کرده و راویان آنرا تمامی مردان درستی بودند چنانچه در مجمع الزوائد ج 4 ص 4 یاد شده است.
-7 از بصره بن ابی بصره غفاری بطور نسبت روایت شده وسائل نقلیه را بکار نبندند مگر برای سه مسجد مسجد الحرام و این مسجد
. من و مسجد ایلیاء یا بیت المقدس، مورد تردید است که کدام از آن را گفته.بغیه الوعاه ص 444
م- 8- از میمونه برده و کنیزپیامبر صلی الله علیه و آله گوید: ای رسول خدا ما را فتوا بده در بیت المقدس، فرمود: زمین محشر و
زنده شدنست در روز رستاخیز بروید بآنجا و در آن نماز بخوانید که نماز در آن مانند هزار نماز در غیر آنست، گفتم: آیا چه
میفرمائی اگر توان حرکت بسوی آنرا نداشتم، فرمود: روغن زیتونی بفرست که در چراغ آن ریخته و روشن شود (چراغی برای آن
اهداء و پیشکش کن) پس کسیکه این کار را کند مثل آنستکه آنجا آمده باشد.
ابن ماجه در سنن ج 4 ص 429 و بیهقی در سننش ج 2
ص 442 نقل کرده.
این جمله ای از اخباری بود که دربارهبیت المقدس و نماز خواندن در آن واردشده و خداوند سبحان سیر داد در شب بنده مصطفی
خود صلی الله علیه و آله را از مسجد الحرام بمسجد الاقصی و صحابه بقصد نماز خواندن در مسجد آن مسافرت بآنجا میکردند
چنانچه در مجمع الزواید ج 4 ص 4 و حافظ ابن عساکر کتاب مستقلی درباره آن تالیف کرده و نام آنرا (المستقصی فی فضائل
مسجد الاقصی) گذارده است.
و هر گاه ما چشم پوشی از این احادیث هم کنیم پس براستیکه شد رحال و بار بستن بسوی هریک از مساجد از مباحات اولیه ئیست
کهنهی و منعی درباره آن وارد نشده پس معنای ارهاب و زدن با شلاق مخصوص در مثل آن چیست با اینکه کسیکه قصد کند
مسجدیرا که در آن نماز بخواند حساب میشود در اجر آن قدمهائی را که بر میدارد نزدیک باشد و دور باشد، چنانچه در صحاح
موجود است ترمذی آنرادر صحیح ج 1 ص 184 نقل کرده، بلی مثل اینکه خلیفه میدیده که آمدن این گونه مساجد احیاء آثار
پیامبرانست و برای او در آن رای و اجتهاد نادر است چنانچه ما در جلوتر صفحه 298 از ج 11 یاد کردیم.

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 392

متن عربی

87- رأی الخلیفة فی بیت المقدس

عن سعید بن المسیّب، قال: استأذن رجل عمر بن الخطّاب فی إتیان بیت المقدس فقال له: اذهب فتجهّز فإذا تجهّزت فأعلمنی. فلمّا تجهّز جاءه فقال له عمر: اجعلها عمرة. قال: و مرّ به رجلان و هو یعرض إبل الصدقة فقال لهما: من أین جئتما؟ قالا: من بیت المقدس، فعلاهما بالدرّة و قال: أحجّ کحجّ البیت؟ قالا: إنّا کنّا مجتازین «1».

قال الأمینی: إنّ بیت المقدس أحد المساجد الثلاثة التی تشدّ إلیها الرحال و تُقصد بالزیارة و الصلاة فیها، لکن الخلیفة عزبت عنه تلکم المأثورات النبویّة فلم یسمعها منه صلی الله علیه و آله و سلم أو لم یعِها أو نسیها، فمنع الرجل المتأهِّب لزیارته عنها، و علا بالدرّة من حسب أنّه زاره فتترّسا عنها بإبداء أنّهما مرّا به مجتازین، و إلیک نصوص أحادیث الباب فاقرأها و أعجب.

1-عن أبی هریرة، عنه صلی الله علیه و آله و سلم: «لا تشدّ الرحال إلّا إلی ثلاثة مساجد: المسجد الحرام، و مسجدی هذا، و المسجد الأقصی».

أخرجه «2» أحمد فی مسنده (2/238، 278)، و البخاری فی صحیحه کما فی السنن الکبری (5/244)، و مسلم فی صحیحه (1/392)، و الدارمی فی سننه (1/330)،

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 393

و أبو داود فی سننه (1/318)، و ابن ماجة فی سننه (1/430)، و النسائی فی سننه (2/37)، و البیهقی فی سننه (5/244)، و البغوی فی مصابیحه (1/47)، و قال الهیثمی فی مجمع الزوائد (4/3): رواه أحمد و البزّار و الطبرانی فی الکبیر و الأوسط و رجال أحمد ثقات أثبات.

لفظ آخر لأبی هریرة: «إنّما یسافر إلی ثلاثة مساجد: مسجد الکعبة، و مسجدی، و مسجد إیلیا».

أخرجه مسلم فی صحیحه «1» (1/392)، و البیهقی فی سننه (5/244).

قال الأمینی: إیلیاء اسم مدینة بیت المقدس، قیل: معناه بیت اللَّه. قال أبو علی: و سمّی بیت المقدس إیلیاء بقول الفرزدق:

          و بیتان بیت اللَّه نحن ولاته             و قصر بأعلی إیلیاء مشرَّفُ «2»

2- عن علیّ أمیر المؤمنین، بلفظ أبی هریرة الأوّل.

أخرجه الطبرانی «3» کما فی مجمع الزوائد (4/3).

3- عن عبد اللَّه بن عمر، بلفظ أبی هریرة الأوّل.

أخرجه البزّار «4»، و قال الهیثمی فی المجمع (4/4): رجاله رجال الصحیح.

و فی لفظ آخر له: «لا تُشدّ الرحال إلّا إلی ثلاثة مساجد: المسجد الحرام، و مسجد المدینة، و مسجد بیت المقدس».

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 394

أخرجه الطبرانی «1» فی الکبیر و الأوسط. و قال الهیثمی فی المجمع: رجاله ثقات.

4-عن عبد اللَّه بن عمرو بن العاص، مرفوعاً: «إنّ سلیمان بن داود صلی الله علیه و آله و سلم لمّا بنی بیت المقدس سأل اللَّه عزّ و جلّ خلالًا ثلاثة: سأل اللَّه عزّ و جلّ حکماً یصادف حکمه، فأُوتِیَه، و سأل اللَّه عزّ و جلّ ملکاً لا ینبغی لأحد من بعده، فأُوتِیَه، و سأل اللَّه عزّ و جلّ حین فرغ من بناء المسجد أن لا یأتیه أحد لا ینهزه إلّا الصلاة فیه أن یخرجه من خطیئته کیوم ولدته أُمّه».

أخرجه «2» ابن ماجة فی سننه (1/430)، و النسائی فی سننه (2/34).

5-عن أبی سعید الخدری، مرفوعاً: «لا ینبغی للمطی أن تُشدَّ رحاله إلی مسجد یبتغی فیه الصلاة غیر المسجد الحرام، و المسجد الأقصی، و مسجدی هذا».

أخرجه «3» أحمد فی مسنده (3/64)، و بلفظ أبی هریرة الأوّل فی (3/7، 34، 51، 77، 78، 93)، و فی صحیفة (45) بدل المسجد الأقصی: مسجد بیت المقدس، و بلفظ أبی هریرة أخرجه عن أبی سعید البخاری فی صحیحه (3/224) فی باب الصوم یوم النحر، و الترمذی فی صحیحه (1/67)، و ابن ماجة فی سننه (1/430)، و الخطیب التبریزی فی مشکاة المصابیح (ص 60)

. 6-عن أبی الجعد الضمیری، مرفوعاً: «لا تُشدّ الرحال … إلخ» بلفظ أبی هریرة الأوّل.

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 395

رواه البزّار و الطبرانی «1» فی الکبیر و الأوسط،

و رجاله رجال الصحیح کما فی مجمع الزوائد (4/4).

7-عن بصرة بن أبی بصرة الغفاری، مرفوعاً: «لا تعمل المطیّ إلّا إلی ثلاثة مساجد: إلی المسجد الحرام، و إلی مسجدی هذا، و إلی مسجد إیلیاء». أو: «بیت المقدس». یشکّ أیّهما قال. بغیة الوعاة «2» (ص 444).

8-عن میمونة مولاة النبیّ صلی الله علیه و آله و سلم، قالت: قلت: یا رسول اللَّه أَفتِنا فی بیت المقدس. قال: «أرض المحشر و المنشر، ائتوه فصّلوا فیه فإنّ صلاةً فیه کألف صلاة فی غیره». قلت: أ رأیت إن لم أستطع أن أتحمّل إلیه؟ قال: «فتهدی له زیتاً یسرج فیه فمن فعل ذلک فهو کمن أتاه».

أخرجه ابن ماجة فی سننه «3» (1/429)، و البیهقی فی سننه (2/441).

هذه جملة ممّا ورد فی بیت المقدس و قصده للصلاة، و قد أسری المولی سبحانه بعبده المصطفی صلی الله علیه و آله و سلم من المسجد الحرام إلی المسجد الأقصی، و کانت الصحابة تقصدها للصلاة فی مسجدها کما فی مجمع الزوائد (4/4)، و أفرد الحافظ ابن عساکر کتاباً فیه و أسماه المستقصی فی فضائل المسجد الأقصی.

و إذا غضضنا الطرف عن هذه الأحادیث فإنّ شدّ الرحال إلی أیّ من المساجد یکون من المباحات الأوّلیة التی لم یرد عنها نهی، فما معنی الإرهاب بالدرّة فی مثلها؟ مع أنّ من یمّم مسجداً للصلاة فیه یُحاسَب فی أجره ممشاه بالخطوات و قرب سیره و بعده کما فی صحاح أخرجها الترمذی فی صحیحه «4» (1/184). نعم؛ کأنّ الخلیفة

                        الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 6، ص: 396

کان یری إتیان تلکم المساجد إحیاءً لآثار الأنبیاء و له فیها رأیه الشاذّ کما أسلفناه صفحة (148) من هذا الجزء.