پاره ای از روایات جعلی در فضیلت عثمان
44/ واحدی در ” اسباب النزول ” روایتی ثبت کرده است از محمد بن ابراهیم بن محمد بن یحیی از ابوبکر انباری از جعفر بن محمد بن شاکر از عفان از وهیب از عبد الله بن عثمان بن خیثم از ابراهیم از عکرمه از ابن عباس که می گوید: آیه « خدا بنده برده ای را مثال میاورد که به هیچ کار (خیری) قادر نیست … » درباره هشام بن عمرو که از دارائیش در پنهان و آشکارانفاق می کرد نازل گشته و درباره برده آزاد شده اش ابو الخوراء که او را از انفاق نهی می نمود. همچنین در آیه « خدا دو تن را مثال آورده است که یکی لال است و قادر به هیچ کار (خیری) نیست … » مقصود از لالی که سربارسرور خویش است اسد بن ابی العیص است، و کسی که از روی (پایه) عدالت فرمان می دهد و بر راه راست است عثمان بن عفان رضی الله عنه می باشد .
امینی گوید: این را با همین سند ، بلاذری در ” انساب الاشراف ” ثبت کرده است . همچنین ابن سعد در ” طبقات ” بطور مرسل از قول عکرمه از ابن عباس می نویسد که آیه « آیا او با کسی که به عدالت فرمان می دهد… برابر است … » در حق عثمان نازل گشته است. و نیز محب طبری در کتاب ” ریاض النضره ” نوشته است .
ما به تحقیق و بررسی سند این روایت دروغین احتیاج نداریم روایتی که شان نزول آیه را از حقیقتش بگردانیده است. این روایت بهترین شاهد و دلیل است بر راستی سخن سعید بن مسیب با ” برده ” آزاد شده اش، که گفت: ای برد مبادا تو از زبان من چنانکه عکرمه از زبان ابن عباس دروغ می ساخت دروغ بسازی .
باردیگر صفحات تاریخ زندگی عثمان را ورق بزنیم و از نظر بگذرانیم تا ببینیم کدامینش بر راستی این افسانه دلالت می نماید ؟ چه وقت و در کدام روز زندگیش فرمان به عدالت می داده و بر راه راست دین بوده است ؟ در روزهای معاصر پیامبر اکرم (ص)؟ از آن روزگار همین که در جلد هشتم و این جلد آوردیم از رفتار زننده اش در شب وفات دختر پیامبر (ص) و آزردن دل آن حضرت بس است. از دوره حکومتش نیز طومارها خلافکاری داریم و تاریخ آکنده است از لغزش ها و خطاها و گناهانش ، و مولای متقیان به این دوره از حیات عثمان اشاره نمود ، آنجا که به مردم مصر می نویسد “: به مردمی که وقتی در زمین (یا کشور) خدا سر از حکمش پیچیده گشت و حق و قانونش از میان برده شد به خشم آمدند آن هنگام که انحراف از اسلام بر نیکوکار و زشتکار و بر مقیم و مسافر سیطره یافت و چنان بود که نه به رویه و حکم اسلامی پناه برده می شد و نه از رویه زشت (غیر اسلامی) یکدیگر را نهی می نمودند “. و ابو ایوب انصاری از آن چنین یاد کرده است “: خدا پرستان دوره انحراف از اسلام و تجاوزگری دیروزی را بیاد نمی آورید که همه خلق را فرا گرفته بود و در کشور اسلامی شیوع یافته و چنان گشته بود که صاحب حق محروم مانده و مورد دشنام و اهانت قرار گرفته بود و بر پشتش تازیانه خورده و صورتش سیلی و شکمش لگد، و بر خاک افتاده بود”…
پناه دادن او به کسی که پیامبر اکرم تبعید و لعنتش کرده از عدالت و راه راست دین بوده است؟ یا این که با خویشاوندان امویش مال خدا را چنان می خورده و می چریده است که شتر ، سبزه نورس بهاره را ؟ یا این که مشاغل حساس و مهم دولتی را به افراد تبهکار و فاسد و نالایق می سپرده ، یا اموال مسلمانان را به خویشاوندان زشتکارش می بخشیده است به فاسقی پر رو یا به تبعیدی و ملعونی بد سیرت یا به جوانکی خوشگذران یا جوانکان نابخرد قریش، یا این که آنها را بر گردن مردم سوار می کرده و امور حکومت اسلامی و اداره توده های خلق را به آنان می سپرده است در حالیکه می دانسته که پیامبر گرامی فرمود “: هر که عهده دار یکی از امور حکومت اسلامی شود و بر مردم تحت حکومتش کسی را در حالی به منصب حکومتی بگمارد که می داند شایسته تر از وی هم یافت می شود و داناتر از او به کتاب خدا و سنت پیامبرش، به خدا و پیامبرش و همه مومنان خیانت کرده باشد. ” و بنا بر روایت صحیحی که حاکم نیشابوری از طریق ابن عباس آورده، فرموده”: هر کس از میان جماعتی شخصی را به یک کار دولتی بگمارد در حالیکه در میان آن جماعت شخص دیگری باشد که از اولی بیشتر مایه خشنودی پروردگار است به خدا و به پیامبرش و به مومنان خیانت کرده است ” و بنا بر روایت دیگری که از طریق ابی بکر آمده، می فرماید”: هر کسی عهده دار یکی از امور مسلمانان شود و کسی را بخاطر نسبت خویشاوندیش با خویش به کار حکومتی بگمارد لعنت خدا بر او خواهد بود، وخدا از او به هیچ وجه نمی پذیرد تا او را به جهنم درآورد .
آیا اذیت و اهانت کردن به بهترین شخصیتهای امت اسلامی و بزرگان اصحاب بدون این که کوچکترین گناهی یا جرمی کرده باشند از عدالت و راه راست دین بوده است یا این که یکی از آنان را تبعید کند تا در تبعید و حال آوارگی بمیرد، و دیگری در سیاهچال زندان تحت شکنجه باشد، و آن یک دشنام شنیده و خوار و مورد شماتت دشمن، و دیگری را به دستورش آن قدر کتک بزنند تا دنده اش را بشکنند، و آن یک را بخاطر امر بمعروف و نهی از منکر از حقوقی که از بیت المال دارد محروم سازد ؟ یا این که در نامه اش و نطقش به اصحاب – همان ها که آن جماعت عادل و راست رو می شمارند – دشنام دهد و کافر بشمارد؟ یا این که برادر پیامبر خدا (ص) و ” خود ” او را آنطور ناسزا بگوید و مروان آن ملعون و مطرود را برتر از سرور خاندان پیامبر بشمارد؟ یا به او بگوید که تو بیش از عمار یاسر سزاوار تبعید و دور شدن از مزار پیامبر اکرمی؟ یا دور انداختن قرآن و تعطیل احکامش و انحراف از سنت شریف و عزیز رسول خدا (ص) در نماز و حج و زکات و خرج و دخل کشور؟ یا اظهار آراء خلاف قرآن و سنت، و اجرای آنها در موارد مختلف ؟ و بسیاری دیگر از این کارها ؟
مگر اصحاب پیامبر (ص) به ” عدالت ” این آدم پی نبرده و نمی دانستند بر ” راه راست دین ” است که او را در کار حکومت منحرف از اصول و احکام اسلام می شمردند و بیرون از راه عدل و داد، و سرگشته، و تجاوزکار و تباهگر، و همچنان علیه او فعالیت و کوشش نمودند و مردم را برانگیختند تا کشور به تلاطم و هیجان درآمد و شعله انقلاب از هر کران زبانه کشید و فرو نکشید تا عثمان دم در کشید و بمرد؟ یا می دانستند و با علم به عدالت و راستروی وی از روی بدخواهی و دشمنی و حسادت چنان با وی رفتار کردند؟ در اینصورت، چگونه می گوئید آنها عادل و راست روند ؟
اگر آن شخص واقعا طبق عدالت رفتار می کرد و بر راه راست دین بود چرا در سال 35 هجری پیمان بست و متعهد گشت که پس از آن به موجب قرآن و سنت عمل کند ؟ و چرا بارها بر سر منبر اظهار توبه کرد و قول داد دست از خلافکاری و بیراهه رویش بردارد ؟
آن سخنان که اصحاب آگاه و آنان که از نزدیک و با دقت شاهد و ناظر کارهایش بودند بر زبان می آوردند چیست و چه معنی دارد؟ مثلا فرمایش امیر المومنین علی بن ابیطالب به عثمان که ” تو از مروان و او از تو فقط در یک صورت راضی می شوید و آن این که او عقل و دینت را برباید. تو مثل شتری گشته ای که او را به هر جا بکشند برده می شود ” یا این فرمایشش که ” تو شرافتت را به باد داده ای و اختیار کارت را از تو گرفته اند، ” و سخن عمار یاسر که ” بندگان خدا همراه من به جنگ جماعتی بیائید که ادعا می کنند به خونخواهی کسی برخاسته اند که به خویشتن ستم روا داشته است و بر بندگان خدا طبق چیزی غیر کتاب خدا حکومت کرده است، ” و حرف عمرو بن عاص به عثمان که ” کارهای ناشایست بر این امت تحمیل کردی تا به پیروی تو مرتکب آنها گشتند، و آنان را از راه به در بردی و بوسیله تو بدر رفتند. به راه راست (دین) آی یا کناره گیری کن. “
یا سخن سعد بن ابی وقاص “: اما عثمان رویه حکومت را تغییر داد و تغییر رویه داد، و کار خوب کرد و نیز کار بد. “
و سخن مالک اشتر “: خلیفه بلا زده خطاکاری که از سنت پیامبرش انحراف جست و حکم قرآن را پشت سر افکند. “
و سخن صعصعه بن صوحان به او : از راه به در شدی امت تو از راه به در گشت. به راه راست آی ای امیرمومنان تا امتت به راه راست درآید.
و سخن هاشم مرقال “: او را اصحاب محمد و اساتید قرآن مردم آن هنگام کشتند که بدعتها پدید آورد وبر خلاف حکم قرآن رفت .
و سخن عبد الرحمن غزمی: او (یعنی عثمان) اولین کسی بود که راه های ستمکاری بگشود و راههای حق (یا قانون اسلام) بربست .
و سخن اصحاب حجر بن عدی: او اولین کسی بود که در حکومت از اسلام انحراف جست، و بجز قانون اسلام عمل کرد.
و سخن اصحاب پیامبر (ص)به او : از انحرافی که در حکومتت پیدا کردی و تبعیضی که در توزیع درآمد عمومی قائل گشتی و کیفرهای بیجائی که دادی دچار گرفتاری هائی شده ایم .
و سخن نائله دختر فرافصه – همسر عثمان – به او : از خدای یگانه بی شریک بترس و رویه دو همکار پیش از خودت راپیش گیر.
و سخنان بسیار دیگر از جمع انبوهی از اصحاب پیامبر گرامی که در این جلد به نظرتان رسید.
بنابراین، با توجه به آن سخنان، و با مسلم بودن آن رویه نادرست و خطائی که داشته ممکن نیست آن آیه شریفه درباره او نازل گشته باشد . کسانی که چنین حرفی زده اند آیه را از شان نزولش بگردانیده و این حقائق روشن را ندیده گرفته و از یاد برده اند .
( الغدیر فی الکتاب و السنة و الادبج 9 ص 490 )