اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۳ آذر ۱۴۰۳

فضائل خلفا در سوره تین

متن فارسی

از انس آمده است: هنگامی که سوره “التین” بر رسول خدا نازل شد، رسول خدا خیلی خوشحال گردید تا جائی که خوشی‌اش را برای ما آشکار فرمود، سپس از ابن عباس تفسیر این سوره را پرسیدیم، گفت، اما منظور از “و التین” بلاد شام، “الزیتون” بلاد فلسطین و “طور سینین” طور سینا است که خدا در آن جا، با موسی سخن گفت و منظور از “و هذا البلد الامین” شهر مکه و “لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم” محمد صلی الله علیه و آله است. و مقصود از “ثم رددناه اسفل سافلین” عبادت کنندگان لات و عزی و “الا الذین آمنوا و عملو الصالحات” ابو بکر و عمر و “فلهم اجر غیر ممنون” عثمان بن عفان و “فما یکذبک بعد بالدین” علی بن ابی طالب و “الیس الله باحکم الحاکمین” فرستادن شما در میان آنها و جمع کردن شما آنها را برای تقوا است ای محمد!

خطیب در تاریخش جلد 2 صفحه 97 آن را آورده و گفته است: این حدیث با این اسناد باطل است و اصل صحیحی تا آنجا که می دانیم برایش نیست، و رجال یاد شده در آن همگی ائمه مشهورند غیر از محمد بن بیان که فکر می کنیم گیر این حدیث از ناحیه او باشد، و توفیق ابن شخیر او را ارزشی ندارد، زیرا کسی که مثل حدیث را با این اسناد آورده اهل علم را از توجه به حال و وضع او بی نیاز کرده است و شاید او تظاهر به شایستگی می کرده و ابن شخیر نسبت به او حسن ظن پیدا کرده او را ستوده است، در صورتی که یحیی بن سعید فطان گفته است: صالحان را در چیزی دروغگوتر از حدیث ندیدم. و ذهبی در میزانش جلد 3 صفحه 32 آن را از طریق محمد بن بیان آورده و گفته است: او در کمال بیشتر از خدا آن را روایت کرده و گفته است: حسن بن عرفه به ماحدیث کرده آنگاه حدیث را نقل نموده است، سپس ذهبی افزوده است که: ابن جوزی گفته است: این حدیث را محمد بن بیان بن نام ابن عرفه ساخته، آنگاه عبارات یاد شده خطیب را ذکر کرده است.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 512 و 513

متن عربی

64- عن أنس قال: لمّا نزلت سورة التین على رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم، فرح لها فرحاً شدیداً حتى بان لنا شدّة فرحه، فسألنا ابن عبّاس بعد ذلک عن تفسیرها فقال:

أمّا قول اللَّه: و التین: فبلاد الشام، و الزّیتون: فبلاد فلسطین، و طُورِ سِینین: فطور سینا الذی کلّم اللَّه علیه موسى، و هذا البلد الأمین: فبلد مکّة، و لقد خلقنا الإنسان فی أحسن تقویم: محمد صلى الله علیه و آله و سلم، ثمّ رددناه أسفل سافلین: عُبّاد اللّات و العزّى، إلّا الذین آمنوا و عملوا الصالحات: أبو بکر و عمر، فلهم أجر غیر ممنون: عثمان بن عفان، فما یکذّبک بعدُ بالدین: علیّ بن أبی طالب، ألیس اللَّه بأحکم الحاکمین: بعثک فیهم، و جمعکم على التقوى یا محمد.

أخرجه الخطیب فی تاریخه (2/97) فقال: هذا الحدیث بهذا الإسناد باطل لا أصل له یصحّ فیما نعلم، و الرجال المذکورون فی إسناده کلّهم أئمّة مشهورون غیر

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 513

محمد ابن بیان، و نرى العلّة من جهته، و توثیق ابن الشخیر له لیس بشی‏ء؛ لأنّ من أورد مثل هذا الحدیث بهذا الإسناد قد أغنى أهل العلم عن أن ینظروا فی حاله و یبحثوا عن أمره، و لعلّه کان یتظاهر بالصلاح فأحسن ابن الشخیر به الظنّ و أثنى علیه لذلک، و قد قال یحیى بن سعید القطّان: ما رأیت الصالحین فی شی‏ءٍ أکذب منهم فی الحدیث.

و ذکره الذهبی فی میزانه «1» (3/32) من طریق محمد بن بیان و قال: روى بقلّة حیاء من اللَّه فقال: حدّثنا الحسن بن عرفة- فذکر الحدیث- ثمّ قال: قال ابن الجوزی: هذا وضعه محمد بن بیان على ابن عرفة، و ذکر کلمة الخطیب المذکورة.

هکذا یحرّفون الکلم عن مواضعه، و نسوا حظّا ممّا ذُکّروا به، و هکذا لعبت أیدی الهوى بالکتاب و السنّة، و هذا مبلغ استفادة القوم منهما، و إنّ ربّک لیحکم بینهم یوم القیامة فیما کانوا فیه یختلفون.