اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)
۲۱ مهر ۱۴۰۴

نظر خلیفه درباره آثار به جا مانده از پیامبران

متن فارسی

رأى خلیفه در آثار پیامبران

از معرور نقل شده گوید: ما با عمر بن خطاب بیرون رفتیم در حجّی که او نمود گوید: پس در نماز صبح براى ما خواند: سوره الم تر کیف فعل ربّک باصحاب الفیل و سوره لا یلاف قریش را و چون منصرف شد و مردم مسجدى را دیدند به سوى آن مبادرت نمودند پس عمر گفت: این چیست، گفتند: این مسجدی است که پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله در آن نماز خوانده است، پس گفت: همینطور هلاک شدند اهل کتاب پیش از شما، آثار پیامبران شان را عبادت‏گاه گرفتند هر کس نمازى برایش هست بخواند و هر کس نیست نمازى براى او بگذرد «1»
امینى گوید: ای کاش میدانستم چه مانعى است از بزرگداشت آثار پیامبران و در مقدّم و جلوى ایشان آقاى فرزندان آدم حضرت محمد صلّى اللّه علیه و آله هرگاه بیرون از حدود توحید نباشد مثل سجده کردن در برابر عکسها و تصاویر ایشان و قبله قرار دادن آنها وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ‏
و کیست که بزرگ دارد شعایر خدا را که آن از تقواى دلهاست، کجا و کى امّتها هلاک شدند به این که آثار پیامبران شان را صومعه و عبادتگاه قرار دادند و کدام مسجدى نماز در آن نزدیکتر و مقرّبتر به سوى خداى سبحان از مسجدی است که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در آن نماز خوانده است
و چه مکانى شریفتر از مکانی است که پیامبر اعظم در آن راه رفته و توقف نموده و در آن بیعت رضوان شده و مومنون در آن نائل برضوان خدا شده ‏اند.
آیا در تمام این اماکن تحصیل و کسب فضیلتى نمیشود که افزایش دهد تقرّب عبادت کنند‏گان را در سایه آن.
و آیا گناه درخت بیچاره چه بوده که ریشه آن را از زمین درآورند و نباشد کسی که باز خواهى کند یا از آن دفاع نماید.
آیا اینها اهانت به شخص پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله که در آنجا نشسته و آن مکان را مشرّف نموده نیست.
آیا روش و ادب دین تجویز میکرد براى خلیفه که بگوید: آى مردم من میبینم که شما به بت پرستى برگشته ‏اید، و حال آنکه آنهائى که ملاحظه میکردند و رعایت مینمودند این آثار را و آنها را بزرگ میداشتند و در نزد آن نماز میخواندند.
ایشان همگى از حاملین علم دین و عدول صحابه و مراجع خلیفه در احکام و شرایع بودند و خلیفه به ایشان اعتماد و تکیه میزد هر کجا که مسائل بر او مشکل میشد و میگفت: «کل الناس افقه منک یا عمر» اینها مسائل بسیاری است که از خلیفه دور مانده علم به پاسخ از آنها یا اینکه پاسخ از آنها را در خاطرش نداشته، یا آنکه در همه آنها تاویل کننده است و تو میبینى … (جهل خلیفه را)
و از صحابه ‏ای که تبرک به این اماکن مینمود و در آن نماز میخواند عبد الله ابن عمر بود، موسى بن عقبه گوید «1»: دیدم سالم بن عبد الله را که جستجو میکرد مکان‏هائى را از راه و در آن نماز میخواند و میگفت که پدرم در اینجاها نماز میخواند و اینکه او دیده بود پیامبر صلّى اللّه علیه و آله را که در این اماکن نماز میخواند، و از نافع از ابن عمر که او در این امکنه نماز میخواند.
و کسی که رجوع به کتب صحاح و سنن کند می یابد بسیارى از هم دوره اینها را که دانسته میشود به آن که رأى خلیفه فقط مخصوص و ویژه خودش بوده و پیروى نمیشود و نشده و نخواهد شد.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏6، ص: 208

متن عربی

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏6، ص: 208

45- رأی الخلیفة فی آثار الأنبیاء

عن معرور، قال: خرجنا مع عمر بن الخطّاب رضی الله عنه فی حجّة حجّها قال: فقرأ بنا فی الفجر: أ لم تر کیف فعل ربّک بأصحاب الفیل و لإیلاف قریش فلمّا انصرف فرأى الناس مسجداً فبادروه فقال: ما هذا؟ قالوا: هذا مسجد صلّى فیه النبی صلى الله علیه و آله و سلم فقال: هکذا هلک أهل الکتاب قبلکم، اتّخذوا آثار أنبیائهم بِیَعاً، من عرضت له صلاة فلیصلّ و من لم تعرض له صلاة فلیمضِ «1».

قال الأمینی: لیت شعری ما المانع من تعظیم آثار الأنبیاء و فی مقدّمهم سیّد ولد آدم محمد صلى الله علیه و آله و سلم إذا لم یکن خارجاً عن حدود التوحید کالسجود إلى تماثیلهم و اتّخاذها قبلة؟ (وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ‏) «2»، و متى هلکت الأُمم باتّخاذهم آثار أنبیائهم بِیَعاً؟ و أیّ مسجد تکون الصلاة فیه أزلف إلى اللَّه سبحانه من مسجد صلّى فیه رسوله اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم؟ و أیّ مکان أشرف من مکان حلّ به النبیّ الأعظم و بویع فیه بیعة الرضوان و حظی المؤمنون فیه برضى اللَّه عنهم؟ أولا یکسب ذلک کلّه المحلّ فضلًا یزید فی زلفة المتعبدین بفنائه؟ و ما ذنب الشجرة المسکینة حتى اجتثت أُصولها؟ و لا من ثائرٍ لها أو مدافع عنها. أ و لیس ذلک توهیناً للمحلّ و لمشرّفه؟ أ یسوّغ أدب الدین للخلیفة قوله: أراکم أیّها الناس رجعتم إلى العزّى؟ و الذین کانوا

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏6، ص: 209

یرون حرمة تلکم الآثار و یعظّمونها و یصلّون عندها إنّما هم حملة علم الدین من الصحابة العدول، مراجع الخلیفة فی الأحکام و الشرائع، کان یعوّل علیهم حیثما أعیته المسائل قائلًا: کلّ الناس أفقه منک یا عمر.

هذه أسئلة جمّة عزب عن الخلیفة العلم بالجواب عنها، أو أنّها لم تدر فی خلده، أو أنّه متأوّل فیها جمعاء و أنت ترى…

و من الصحابة التی کانت تتبرّک بتلک الأماکن و تصلّی فیها عبد اللَّه بن عمر، قال موسى بن عقبة «1»: رأیت سالم بن عبد اللَّه یتحرّى أماکن من الطریق فیصلّی فیها و یحدّث أنّ أباه کان یصلّی فیها، و أنّه رأى النبیّ صلى الله علیه و آله و سلم یصلّی فی تلک الأمکنة. و عن نافع عن ابن عمر أنّه کان یصلّی فی تلک الأمکنة.

فالراجع إلى الصحاح و السنن یجد کثیراً من لدة هذه یعلم بها أنّ رأی الخلیفة إنّما یخصّ به و لا یُتّبع و لم یُتّبع و لن یُتّبع.