راویان دروغگو و جاعلان حدیث

راویان دروغگو و جاعلان حدیث | حرف «م»

متن فارسی

468- مأمون بن احمد سلمی هروی، دجال و حدیث ساز بوده مطالب نادرستو فضیحت آوری روایت کرده است «1»
469- مبارک بن فاخر ابو الکرم الدباس از بزرگان ائمه لغت و ادب که در سال 500 ه وفات کرده و دارای تألیفاتی است. ابن ناصر، او را رمی به کذب و تزویر در روایت کرده و گفته است که او چیزی را که نشنیده بوده ادعا می‌کرده است «2»
470- مبشر بن عبید حمصی، کذاب و حدیث ساز است «3»
471- مجاشع بن عمرو، دروغگو بوده و ابن معین گفته است: او را یکی از دروغ گویان یافتم «4»
472- مجاعة بن ثابت خراسانی، نزیل بغداد، کذاب و ناکس است «5»
473- محمد بن ابان رازی، دجال و کذاب و حدیث ساز بوده و خوب هم نمی‌توانست بسازد «6»
474- محمد بن ابراهیم سعدی فریانی، حدیث ساز بوده است. «7»
475- محمد بن ابراهیم شامی، ابو عبد اللّه زاهد کذاب و معتاد در حدیث سازی بوده است عموم احادیثش غیر محفوظ و غیر قابل روایت است، مگر به جهت عبرت گرفتن، ولی او از زهاد بوده است «8»!
476- محمد بن ابراهیم طیالسی، که تا سال 313 ه زندگی می‌کرده آدم بد و دجال و حدیث ساز بوده و شکی در حدیث دزدیش نیست «1»
477- محمد بن ابی نوح ابو عبد اللّه، غلام خزاعة، کذاب و متروک الحدیث است و احادیث نادرست روایت می‌کند «2»
478- محمد بن احمد بن ابراهیم بن محبر کتبی، متوفی در سال 778 ه کذاب و مزور بوده است «3»
479- محمد بن احمد ابو الطیب رسعنی، کذاب و حدیث ساز است که ابو عروبة گفته است: در میان دروغگویان دروغگوتر از او ندیدم «4»
480- محمد بن احمد بن اسماعیل ابو بکر قزوینی که ابن نجار گفته است:
جماعتی را دیدم که او را رمی به کذب و مذمتش می‌کرده‌اند، به ما رسیده، که او در سال 614 ه فوت کرده است «5»
481- محمد بن احمد بن حامد قاضی حلب، متوفی در سال 482 ه که عبد الوهاب انماطی او را تکذیب کرده است «6»
482- محمد بن احمد بن حسین اهوازی، کذاب است «7»
483- محمد بن احمد بن حمدان عنبری ابو حزام، حدیث ساز بوده است «8»
484- محمد بن احمد بن سهیل (سهل) ابو الحسن باهلی، از کسانی بوده که از لحاظ سند و متن حدیث می‌ساخته و حدیث‏های ضعاف را می‌دزدیده و به افرادمورد اعتماد می‌چسبانده است «1»
485- محمد بن احمد بن عبد اللّه عامری مصری، متوفی در سال 343 ه دروغ می‌گفته و نسخه ساختگی داشته است «2» و «3»
486- محمد بن احمد بن محروم ابو الحسین مصری، متوفی در سال 330 ه دروغ می‌گفته است «4»
487- محمد بن احمد نحاس عطار، شیخ متأخر و کذاب است «5»
488- محمد بن احمد بن هارون ابو بکر زیوندی شافعی، متوفی در سال 355 ه استاد ابی عبد اللّه حاکم، متهم به حدیث سازی است که حاکم گفته است:
از احادیث نادرست زیادش و روایتش از مردمی که شناخته شده نیستند، مثل: ابی الملوک، حجازی و احمد بن عمر زنجانی بر من عرضه داشت. و اتفاقا روزی بر ابی محمد عبد اللّه بن احمد ثقفی مزکی وارد شدم او حدیثی با سندهای نادرست از حجاج ابن یوسف بر من عرضه داشت، که شنیدم ابن جندب از رسول خدا آورده است:
«هر کس که خدا برایش خیر بخواهد او را فقیه در دین می‌کند» گفتم: این باطل است چون تو از فرزندان حجاج بودی ابو بکر شافعی برای خوشایندت این حدیث را ساخته است.
حاکم می‌گوید: دوباره در جائی با هم اجتماع کردیم به من گفت: آمده‌ام تا حدیثم را بر تو عرضه بدارم، گفتم: از ابی الملوک و احمد بن عمر چیزی نگو که بنظرم هنوز خدا آنها را نیافریده است. او گفت: خدا را خدا را در من که آنها سرمایه‌ام
هستند، آنگاه به او گفتم: «اصلت را برایم آشکار کن، و دیگر در این باره با من سخن مگو» اما گویا که به او گفته بودم: در آنچه که آغاز کردی اضافه کن و لذا بر آن افزود «1»
489- محمد بن اسحاق ابو بکر مدینی، متوفی در سال 150 ه صاحب سیره مشهور که هشام بن عروه گفته است: او خبیث و دشمن خدا و دروغ گو است. و مالک پیشوای مالکیها گفته است: او کذاب و دجال است.«2»
490- محمد بن اسحاق بلخی، متوفی در سال 244 ه یکی از حفاظ بوده، ولی دروغ می‌گفته و از پیش خود احادیث نادرست می‌ساخته و برای کلمات سند درست می‌کرده است»
491- محمد بن اسحاق عکاشی، کذاب و حدیث ساز بوده است «4»
492- محمد بن اسحاق ابو عبد اللّه ضبی (صینی) متوفی در سال 236 ه کذاب و متروک الحدیث بوده است «5»
493- محمد بن اسعد حکیمی ابو المظفر، واعظ و فقیه حنفی‌ها، نزیل دمشق، متوفی در سال 567 ه که در دینش سست و قمارباز، کم مروت و کذاب بوده است «6»
494- محمد بن اسماعیل ابو الحسین رازی، تعلیم دهنده کتابت، متوفی بعد از سال 350 ه که حافظ ابو القاسم طبری او را در روایتش از موسی بن نصر،تکذیب کرده است «1»
495- محمد بن اسماعیل وساسی بصری، حدیث ساز بوده است «2»
496- محمد بن اسماعیل عوام، دروغ می‌گفته و در شنیده‌ها تزویر می‌کرده است «3»
497- محمد بن ایوب رقی، به نام مالک، حدیث می‌ساخته است «4»
498- محمد بن ایوب بن سوید رملی، حدیث ساز بوده و در کتابهای پدرش، مطالب ساختگی زیادی داخل کرده و حاکم و ابو نعیم گفته‌اند: او از پدرش احادیث ساختگی روایت کرده است «5»
499- محمد بن تمیم فاریابی، کذاب و خبیث و حدیث ساز است. حافظ سری گفته است: محمد بن تمیم و احمد جویباری و محمد بن عکاشة، بیش از ده هزار حدیث ساخته‌اند «6»
500- محمد بن حاتم مروزی ابو عبد اللّه سمین، متوفی در سال 236 ه که یحیی بن معین گفته است: او کذاب است و به نام مدینی حدیث دروغ ساخته است «7»
501- محمد بن حاتم کشی کذاب است. «8»
502- محمد بن حجاج واسطی لخمی ابو ابراهیم نزیل بغداد، متوفی در سال 181 ه کذاب، خبیث، حدیث ساز و نسیان در حدیث داشته است «9»
503- محمد بن حسان کوفی خزاز، که ابو حاتم گفته است: او کذاب است. «1»
504- محمد بن حسان اموی که ابن جوزی گفته است: او کذاب است. «2»
505- محمد بن حسان سمتی که یحیی بن معین، گفته است: او کذاب و آدم بدی است که او را در مسجد الحرام دیدم دروغ می‌گفته است. «3»
506- محمد بن حسن بن ابی یزید همدانی کوفی، کذاب و متروک الحدیث است. «4»
507- محمد بن حسن شیبانی، مصاحب ابی حنیفة، متوفی در سال 189 ه که یحیی بن معین و احمد گفته‌اند که او کذاب است. «5»
508- محمد بن حسن اهوازی، کپسول دروغ، کذاب و حدیث دزد بوده و به نام شیوخ حدیث می‌ساخته و در سال 418 فوت کرده است. «6»
509- محمد بن حسن، که ذهبی گفته است: شاید او همان نقاش و صاحب تفسیر بوده که کذاب و یا آخر دجال‏ها است. «7»
510- محمد بن حسن بن زباله مخزومی ابو الحسن مدنی، که پیش از دویست مرده است، کذاب و متروک الحدیث، سست روایت، به حدیث سازی نسبت داده شده است. «8»
511- محمد بن حسن ابو بکر دعاء اصم قطایعی، متوفی در سال 320 ه از افراد مورد اعتماد، مطالب ساختگی روایت می‌کرده است و بنظر ذهبی، او واضع کتاب «الحیدة» است که متفرد در روایت آنست. «1»
512- محمد بن حسن (ابو الحسن) بن کوثر ابو بحر البر بهاری، متوفی در سال 362 ه، کذاب بوده است. «2»
513- محمد بن حسن (حسین) ابو عبد الرحمن سلمی نیشابوری، حدیث ساز بوده و بنفع صوفیه، احادیثی ساخته و کتاب بزرگی مشتمل بر صد کتاب نوشته است. «3»
514- محمد بن حسین بن ابراهیم ابو بکر وراق، معروف به ابن خفاف، در سال 418- ه فوت کرده که خطیب، در تاریخش جلد 2 صفحه 250 گفته است، شک ندارم که او حدیث‏ها را بهم مخلوط کرده و بنام ثقات آنها را می‌ساخته است.
و اسمها و نسبهای عجیبی برای کسانی که از آنها حدیث می‌کرده، می‌ساخته است.
و پیش من، از آن مطالب نادرست، مقداری موجود است. و من بعضی از آنها را بر هبة اللّه بن حسن طبری، عرضه داشتم. و او کتابم را پاره کرد و تعجب می‌کرد که چگونه از او شنیده‌ام. ابن خفاف برایم نقل کرد که: یکبار بازار «باب الطاق» آتش گرفت و از کتابهایم در حدود هزار و هشتاد جلد، که همه آنها سماعی بوده سوخت. «4»
515- محمد بن حسین شاشی، مردک کذابی است. «5»
516- محمد بن حسین مقدسی، حدیث ساز بوده، او چنانکه گذشت خود راملحق کننده نامیده است. «1»
516- محمد بن حسین ابو بکر قطان بلخی. متوفی در سال 306 ه. که ابن ناحیه، او را تکذیب کرده است. «2»
517- محمد بن حسین بن عمران ابو عمر، حدیث می‌ساخته است. «3»
518- محمد بن حمید ابو عبد اللّه رازی، متوفی در سال 248 ه که یکی از حفاظ و از ظرفهای دانش بوده، کذاب و حدیث دزد و مخلوط کننده سندها، با متن است. او حدیثها را اخذ می‌کرده، آنگاه بعضی را با بعضی دیگر، می‌آمیخته و احادیثش، هر روز زیاد می‌شده است.
اسدی گفته است: کسی را در دروغگوئی، حاذق‏تر از دو نفر: سلیمان بن شاذکونی، و محمد بن حمید رازی، ندیدم.
و جزری گفته است: کسی را جری‌تر از او به خدا ندیدم. و فضلک رازی گفته است: پیش من از ابن حمید پنجاه هزار حدیث است که حتی یک حرف آن را برای کسی نقل نکردم. «4»
519- محمد بن خالد واسطی طحان، مرد بد و دروغ گوئی بوده است. «5»
520- محمد بن خلید حنفی کرمانی، اخبار را دگرگون و روایات بی سند را سند دار می‌کرده است. «6»
521- محمد بن خلیل ذهلی، حدیث می‌ساخته است.»
522- محمد بن داب المدینی، کذاب است. «1»
523- محمد بن داود بن دینار فارسی، دروغگو و حدیث ساز بوده است. «2»
524- محمد بن ززام، کذاب است. «3»
525- محمد بن زکریا خصیب، حدیث می‌ساخته است. «4»
526- محمد بن زیاد جزری حنفی، حدیث می‌ساخته است. «5»
527- محمد بن زیاد الیشکری، کذاب و حدیث ساز و کور و خبیث بوده است. و یحیی بن معین گفته است: در بغداد مردمی، حدیث ساز و دروغ گو بوده‌اند که از آن جمله محمد بن زیاد، است که حدیث می‌ساخته و ترجمان دروغ بوده است. «6»
528- محمد بن زیاده طحان، حدیث می‌ساخته و احادیثش دروغ بوده است. «7»
529- محمد بن سعید، معروف به مصلوب شامی، کذاب بوده و عمدا حدیث می‌ساخته است. که نسائی او را، از دروغگویان چهارگانه معروف که به نام رسول خدا حدیث می‌ساخته‌اند به حساب آورده است. و عبد اللّه بن احمد بن سواده گفته است: اسمش را بر بیشتر از صد اسم، دگرگون نموده‌اند و من همه آنها را در کتابی جمع کرده‌ام. «8»
530- محمد بن سعید ازرق، کذاب و حدیث ساز است «1».
531- محمد بن سعید مروزی بورقی، متوفی در سال 318 ه یکی از سازندگان حدیث، و دروغگویان است. و بغیر حدیثی که ساخته است نیز حدیث کرده است.
خطیب گفته است: او به نام افراد مورد اعتماد، احادیث نادرستی که از شمارش بیرون است ساخته است. و بدترین آنها روایتی است که از بعضی از مشایخش نقل کرده است «2»، «3».
532- محمد بن سلیم بغدادی، در حدیث دروغ می گفته است «4».
533- محمد بن سلیمان بن ابی فاطمه، کذاب و حدیث ساز است «5».
534- محمد بن سلیمان بن دبیر، که بنام ثقات، حدیث می‌ساخته است و ابن حبان گفته است: او حدیث می‌دزدیده و حدیث می‌ساخته است «6».
535- محمد بن سلیمان بن زبان، او شیخی در بصره بوده و گفته شده که حدیث می‌ساخته است «7».
536- محمد بن سلیمان بن هشام ابو جعفر خزاز، معروف به: «ابن بنت مطر وراق» که در سال 265 ه فوت کرده، او را بطور کلی تضعیف کرده‌اند. ابن حبان گفته است: به هیچ وجه با گفته‌اش احتجاج نمی‌شود کرد. و ابن عدی گفته است: حدیث را وصل می‌کرده و می‌دزدیده است. و ذهبی در کتابش جلد 3 صفحه 68 برای او، دروغ‏هائی شمرده است. و خطیب، در تاریخش جلد 5 صفحه 297 و ابن جوزی و ذهبی، بعضی از روایات ساخته را، از او دانسته‌اند.
537- محمد بن سنان قزاز بصری، نزیل بغداد، که ابو داود و دیگران، او را تکذیب کرده‌اند «1».
538- محمد بن سهل ابو عبد اللّه عطار، حدیث می‌ساخته است «2».
539- محمد بن شجاع ابو عبد اللّه بن ثلجی حنفی، متوفی در سال 266 ه که در زمانش، فقیه عراق بوده، کذاب است. و در موضوع تشبیه، حدیث ساخته.
و در ابطال حدیث از رسول خدا، وردش، به خاطر یاری کردن ابی حنیفه و رأیش حیله‌ای کرده است «3».
540- محمد بن ضوبن صلصال ابو جعفر کوفی، کذاب و شارب الخمر بوده است «4».
541- محمد بن عبد بن عامر سمرقندی، متوفی در حدود سیصد، کذاب و معروف به وضع حدیث است. او احادیث نادرست، روایت می‌کرده. و حدیث می‌دزدیده. و آن را روایت می‌کرده و از ضعفاء و دروغگویان، در روایت کردن از ثقات به باطل، پیروی می‌نموده. و بالاخره، دروغش آشکار گردید «5».
542- محمد بن عبدة قاضی بصری، متوفی در سال 313 ه کذاب، متروک الحدیث، ناچیز و آفت بوده است «6».
543- محمد بن عبد الرحمن بن بجیر، متوفی در سال 292 ه کذاب و متروک الحدیث بوده، از افراد مورد اعتماد و مالک مطالب نادرست و غیر صحیح، روایتمی‌کرده است «1».
544- محمد بن عبد الرحمن بیلمانی، از پدرش نسخه‌ای، مشتمل بر دویست حدیث که همه آنها ساختگی بوده، حدیث کرده است «2».
545- محمد بن عبد الرحمن ابو جابر بیاضی مدنی، کذاب و متروک الحدیث است «3».
546- محمد بن عبد الرحمن قشیری، کذاب و متروک الحدیث بوده، دروغ می‌گفته. و حدیث می‌ساخته است «4».
547- محمد بن عبد الرحمن بن غزوان، مشهور به ابن قراد، کذاب و حدیث ساز، بوده و از ثقات مردم مطالب نادرست روایت کرده و با وقاحت، از مالک و شریک و ضمام بن اسماعیل، درباره حوادث و بلایا، حدیث کرده است «5».
548- محمد بن عبد العزیز جارودی عبادانی حافظ، دروغ گوئی بوده است «6».
549- محمد بن عبد القادر ابو الحسین بن سماک واعظ، متوفی در سال 502 ه کذاب است و روایت از او جائز نیست «7».
550- محمد بن عبد اللّه بن ابی سبرة ابو بکر مدنی، متوفی در سال 162 ه کذاب و حدیث ساز و ناکس بوده، حدیث می‌ساخته و دروغ می‌گفته و در مدینهطیبه فتوا می‌داده و پیش او، هفتاد هزار حدیث، درباره حلال و حرام، وجود داشته است «1».
551- محمد بن عبد اللّه بن ابراهیم بن ثابت ابو بکر اشنانی، کذاب و دجال و حدیث ساز، بوده است و گاهی حدیثی که نیکو نبوده نهایت آنکه، خدا داناتر است. سندهای صحیحی، از بعضی کتابها می‌گرفته، آنگاه این بلاها را، با آنها ترکیب می‌کرده است «2».
552- محمد بن عبد اللّه بن زیاد ابو سلمه، کذاب است «3».
553- محمد بن عبد اللّه بن علائة حرانی قاضی، متوفی در سال 167 ه از افراد مورد اعتماد، حدیث می‌ساخته و معضلاتی نقل می‌کرده است که روایت از او چنانکه ابن حبان گفته است، روا نیست»
554- محمد بن عبد اللّه بن مطلب ابو الفضل شیبانی کوفی، متوفی در سال 387 ه وضاع و دجال و کذاب است. و به نفع رافضی‌ها، حدیث می‌ساخته است.
و در صفحه 147 اللئالی به نقل از ابی الغنائم، آمده است که او کذاب و حدیث ساز است. آنگاه سیوطی گفته است: او از موصوفین به حفظ است، در صورتی که این از شگفت انگیزترین چیزها است و خدا داناتر است«5».
555- محمد بن عبد اللّه بن حبابه بغدادی بزار، متوفی در سال 435 ه که ابن برهان، گفته است: ابن شیخ کذاب است «6».
556- محمد بن عبد الملک ابو عبد اللّه ضریر انصاری مدنی، کذاب و حدیث ساز است. احمد درباره‌اش گفته: او کذاب است. از این رو حدیثش را سوزانده‌ایم «1».
557- محمد بن عبد الواحد ابو عمر زاهد، غلام ثعلب، متوفی در سال 345 ه که خطیب درباره‌اش گفته است: او چنان بود که اگر مرغی می‌پرید، می‌گفت:
ثعلب از ابن اعرابی ما حدیث کرده، آنگاه چیزی در این باره می‌گفت. و اما از لحاظ حدیث، جمیع شیوخ ما را دیدیم که حدیث او را توثیق و تصدیق می‌کردند و رئیس الرؤسا، به من گفت: بسیاری از احادیث ابو عمر که مورد استنکار قرار گرفته و در کتب اهل علم دروغ شمرده شده دیده‌ام. برای او کتابی است به نام «غرائب- الحدیث» که آن را بر اساس مسند احمد نوشته و چه نیکو نوشته است. و نیز دارای جزوه‌ای است که آن را جمیع احادیثی که در فضائل معاویه روایت شده، گرد آورده است. و هر کدام از اشراف و کتاب را که احادیث را بر آنها قرائت می‌کرده ابتدا، از این جزوه آغاز می‌نموده و آنها را نسبت به آن معاف نمی‌داشته است.
ابن نجار گفته است: ابو عمر زاهد، جزوه‌ای در فضائل معاویه تهیه کرده که اکثر مطالبش نادرست و ساختگی است «2».
امینی می‌گوید: ابن نجار، در رأیش، راه انصاف نپیموده، بلکه درست همان است که فیروز آبادی در «سفر السعاده» اش و عجلونی در «کشف الخفاء» آورده‌اند که:
هیچ حدیث صحیحی در فضیلت معاویه نیامده است. و از این جزوه (ابو عمر) خواننده محترم، ارزش گفتار خطیب را که گفته است: «و اما از لحاظ حدیث پس دیدیم …»می‌یابد که چگونه شیوخ ما، مردی را که چنین جزوه‌ای درباره معاویه تهیه کرده است، توثیق و تصدیق می‌کنند؟!
558- محمد بن عثمان بن حسن قاضی نصیبی، نزیل بغداد، ابو الحسن، متوفی در سال 406 ه کذاب است. و به نفع شیعه مطالب نا درست روایت کرده و احادیث ساخته است. و ابو الفتح مصری گفته است: من در بغداد، برای کسانیکه گفته می‌شده دروغ‏گو هستند چیزی ننوشتم، جز برای چهار نفر که یکی از آنها «نصیبی» بوده است. و ابو عبد اللّه صیمری گفته است: او در روایت ضعیف و در شهادت، عدل بوده است. «1»
559- محمد بن عثمان بن ابی شیبة، متوفی در سال 297 ه که عبد اللّه بن اسامة کلبی و ابراهیم بن اسحاق صواف و داود بن یحیی و عبد الرحمن بن یوسف ابن خراش و محمد بن عبد اللّه حضرمی و عبد اللّه بن احمد بن حنبل و جعفر بن محمد ابن ابی عثمان طیالسی و عبد اللّه بن ابراهیم بن قتیبة و محمد بن احمد عدوی و جعفر ابن هذیل گفته‌اند: او کذاب و حدیث ساز بوده که حدیث سازیش، آشکار بوده و چیزهائی را به مردمی نسبت می‌داده که معلوم بوده از آنها نیست. «2»
560- محمد بن عثیم، کذاب و متروک الحدیث است و نباید حدیثش را نوشت «3».
561- محمد بن عکاشه کرمانی، دروغ گو و حدیث ساز بوده و مطالب نادرست، روایت می‌کرده و زیاد گریه می‌کرده، چنانکه هرگاه حرف می‌زده می‌گریسته است. و از حافظ سری نقل شده که می‌گفت: احمد جویباری و محمد تمیم و محمد ابن عکاشه، به نام رسول خدا بیش از ده هزار حدیث ساخته‌اند. و قرطبی در «التذکار» صفحه 155 او را از افرادی که قربة الی اللّه، حدیث می‌ساخته‌اند تا مردم را به اعمال نیک، دعوت کنند بشمار آورده است «4».
562- محمد بن علی بن موسی ابو بکر سلمی دمشقی، متوفی در سال 460 هدروغ می‌گفته و به نام شیوخ، حدیث می‌ساخته است «1».
563- محمد بن علی بن ودعان، متوفی در سال 494 ه صاحب «اربعین و دعانیة» ساختگی که «سلفی» گفته است: هنگامی که آنرا ورق زدم، این حقیقت برایم آشکار گردید که در آن، درهم آمیزی بزرگی وجود دارد که دلالت بر کذب او و مخلوط کردن سندها که از عمویش و یا از زید بن رفاعه دزدیده است می‌کند «2».
564- محمد بن علی بن یحیی سمرقندی، متوفی در سال 359 ه کذاب بوده و به نام ثقات، روایاتی که نقل نکرده بودند می‌ساخته و از کسانیکه در کشان نکرده بوده روایت می‌کرده است «3».
565- محمد بن عمر بن فضل جعفی، متوفی در سال 361 ه کذاب بوده است «4».
566- محمد بن عیسی بن رفاعه اندلسی، متوفی در سال 337 ه کذاب و حدیث ساز بوده است «5».
567- محمد بن عیسی بن عیسی بن تمیم، کذاب و حدیثش نادرست و بی ارزش بوده است «6».
568- محمد بن فرات کوفی، (در اللئالی بجای کوفی کرمانی آمده که تصحیف شده است) ابو علی تمیمی، شیخی بود در بغداد، ولی اصلا اهل کوفه بوده، دروغ می‌گفته و از محارب روایات موضوعه نقل می‌کرده است «7».
569- محمد بن فرخان (در اللئالی فرغانی بجای فرخان آمده که تصحیف شده است) ابن روزبه، غلام متوکل ابو طیب دوری سامرائی الاصل، مقیم بغداد، متوفی کمی بعد از 359 ه که خطیب، در تاریخش جلد 3 صفحه 168 حدیث نادرستی نقل کرد و آنگاه افزود: بعید نیست، که ساخته ابن فرخان باشد که دارای احادیث نادرست زیادی است که با سندهای آشکار از شیوخ مورد اعتماد نقل کرده است. و در میزان الاعتدال آمده است که: برای او خبر دروغی در «موضوعات» ابن جوزی است. و در لسان المیزان جلد 5 صفحه 340 آمده است که ابن نجار گفته است: او متهم به ساختن حدیث است. و سیوطی گفته است: او حدیث می‌ساخته است«1».
570- محمد بن فضل بن عطیة مروزی، متوفی در سال 180 ه کذاب و حدیث ساز است «2».
571- محمد بن فضل یعقوبی واعظ، کذاب و درهم آمیزی احادیثش آشکار شده و در سال 617 فوت کرده است «3».
572- محمد بن قاسم ابو بکر بلخی، حدیث می‌ساخته است «4».
573- محمد بن قاسم ابو جعفر طالقانی، کذاب و خبیث و از مرجئه است. او بنفع مذهبش حدیث می‌ساخته است «5».
574- محمد بن مجیب ثقفی زرگر کوفی، ساکن بغداد، کذاب و دشمن خدا و نسیان در حدیث داشته است «6».
575- محمد بن مجیب ابو همام قرشی، کذاب و نسیان در حدیث داشته است «1».
576- محمد بن محرم، کذاب است «2».
577- محمد بن محصن اسدی، مورد اعتماد نیست و متروک الحدیث و کذاب و حدیث ساز است «3».
578- محمد بن محمد جرجانی وکیل ابو الحسین نضله، متوفی در سال 368 یا 378 ه او حافظ و امام است. که مطالب نادرست، از شیوخ گمنام روایت کرده که کسی از آنها پیروی نکرده. و آنها را مورد انکار قرار داده و تکذیبش نموده‌اند و ابو سعید نقاش، قسم خورده که او حدیث ساز بوده است «4».
579- محمد بن محمد بن عبد الرحمن ابو الفتح خشاب ثعلبی، که به او در دروغ‏گوئی و تخیلات و وضع حدیث مثل زده می‌شد و او شراب خوار بوده است.
ابراهیم بن عثمان عربی، درباره‌اش گفته است: «پدرش وصیت کرده بوده که او چوب بتراشد، نتوانست و دروغ تراش در آمد» «5».
580- محمد بن محمد بن معمر محدث ابو البقاء، که ابن مبارک خفاف گفته است: در سال 542 ه فوت کرده ثقه نبوده بلکه کذاب و حدیث ساز بوده اسمهای مردم را در جزوه‌هائی می‌ساخته، آنگاه می‌رفته و آنها را بر مردم قرائت می‌کرده است «6».
581- محمد بن محمد ابو بکر واسطی باغندی حافظ معمر، متوفی در سال 312 ه مخلوط کننده احادیث و خبیث در تدلیس بوده و ابراهیم اصفهانی گفته است: او کذاب است «1».
582- محمد بن مروان، معروف به سدی صغیر، مصاحب کلبی، کذاب و غیر ثقه و حدیث ساز بوده که حتما نباید حدیثش نوشته شود «2».
583- محمد بن مزید (مرثد) ابو بکر خزاعی، معروف به ابن ابی الازهر نحوی، متوفی در سال 325 ه دروغ گوی بدی بوده که خطیب در مسندش گفته است:
او کذاب است «3».
584- محمد بن مستنیر ابو علی نحوی، معروف به قطرب، متوفی در سال 206 ه که ابن سکیت گفته است: از او مطالب زیادی نوشتم، وقتیکه معلوم شد، او در لغت دروغ گو است، چیزی از آن نقل نکردم «4».
585- محمد بن مسلمه واسطی، متوفی در سال 282 ه متهم به حدیث ساختگی باطلی است که رجالش همه مورد اعتمادند، مگر خود او»
586- محمد بن معاویة ابو علی نیشابوری، متوفی در سال 229 ه کذاب است، در مکه، حدیث می‌ساخته و احادیث دروغ زیادی که اصل نداشته، برای مردم نقل می‌کرده است «6».
587- محمد بن مندة بن ابی الهیثم اصفهانی، نزیل ری، کذاب و دروغ گو بوده است «7».
588- محمد بن منذر تابعی، کذاب است «1».
589- محمد بن منصور بن جیکان ابو عبد اللّه قشیری، کذاب است «2».
590- محمد بن مهاجر ابو عبد اللّه طالقانی، برادر حنیف قاضی، متوفی در سال 264 ه وضاع و کذاب است. و به نام افراد مورد اعتماد، حدیث می‌ساخته که صالح اسدی، گفته است: او دروغ گوترین مخلوق خدا است. از مردمی حدیث می‌کرد که پیش از سی سال از تولدش مرده بودند، من او را از پنجاه سال پیش به دروغ می‌شناسم. «3».
591- محمد بن مهلب حرانی، حدیث می‌ساخته است «4».
592- محمد بن موسی بن ابی نعیم واسطی، کذاب و خبیث است «5».
593- محمد بن نعیم نصیبی، کذاب است «6».
594- محمد بن نمیر فاریابی، که او را «بیلمانی» در زمره حدیث سازان، بشمار آورده است «7».
595- محمد بن هارون هاشمی، معروف به ابن بریه، نسیان در حدیث داشته و متهم بوضع است «8».
596- محمد بن ولید قلانسی بغدادی، کذاب و حدیث ساز است «9».
597- محمد بن ولید قرطبی، متوفی در سال 309 ه هلاک شده و حدیث ساز است «1».
598- محمد بن ولید الیشکری که او همان محمد بن عمر بن ولید است که ازدی او را تکذیب کرده است «2».
599- محمد بن یحیی بن رزین مصیصی، دجال و حدیث ساز است «3».
600- محمد بن یزید مستملی ابو بکر طرطوسی، حدیث دزد است و در آن کم و زیاد می‌کند و حدیث می‌سازد «4».
601- محمد بن یزید معدنی، کذاب و خبیث است «5».
602- محمد بن یزید عابد حدیث ساخته‌ای، در فضیلت معاویه ذکر کرده که همان آفت او است «6».
603- محمد بن یوسف ابو بکر رقی حافظ، متوفی بعد از 382 ه کذاب است و بر طبرانی حدیث وضع کرده است «7».
604- محمد بن یوسف بن یعقوب رازی، شیخ دجال و کذاب است و حدیث و قرائت و نسخه می‌ساخته و در قرآن چیزهائی وضع کرده است که دار قطنی گفته است: در حدود شصت نسخه قرائتی که اصل نداشته و احادیثی که ضبط شده نبوده ساخته است او پیش از سیصد وارد بغداد گردید «8».
605- محمد بن یونس کدیمی قرشی، یکی از بزرگان حفاظ بصره که درسال 286 ه فوت کرده، کذاب و حدیث بر پیغمبر و ثقات می‌ساخته، و ابن حبان گفته است: او بیش از هزار حدیث ساخته است «1»
606- محمش نیشابوری، حدیث می‌ساخته است «2»
607- محمود بن علی طواری (طرازی)، کذاب بوده و در سنه ششصد می‌زیسته است «3»
608- مروان بن سالم دمشقی غلام بنی امیة، کذاب و حدیث ساز بوده، هیچکدام از احادیثش مورد پیروی ثقات نیست «4»
609- مروان بن شجاع حرانی اموی، حجت نیست، مقلوبات را از افراد مورد اعتماد نقل می‌کند «5»
610- مروان بن عثمان بن ابی سعید ذوقی، کذاب است «6»
611- مطهر بن سلیمان ابوبکر معدل فقیه، متوفی در سال 363 کذاب است «7»
612- معاویة بن حلبی، حدیث می‌ساخته است «8»
613- معلی بن صبیح موصلی، که ابن عمار گفته است: او از عبادت کنندگان موصل بوده، حدیث می‌ساخته و دروغ می‌گفته است «9»
614- معلی بن هلال بن سوید طحان کوفی عابد، کذاب است و از معروفین به دروغ است و حدیث می‌ساخته است و احمد گفته است: تمام احادیثش ساختگی است «1»
615- مقاتل بن سلیمان بلخی، متوفی در سال 150 ه کذاب و دجال و حدیث ساز است. که نسائی او را از دروغگویان معروف که بر رسول خدا حدیث می‌ساخته به شمار آورده است. او به ابی جعفر منصور می‌گفته: بنگر چه حدیثی را درباره‌ات دوست می‌داری که برایت حدیث کنم و به مهدی گفته است: اگر بخواهی احادیثی برای تو درباره عباس وضع کنم؟ او در جواب گفت: حاجتی در آن نیست «2»
616- منذر بن زیاد (یزید) طائی، کذاب و متروک الحدیث است «3»
617- منصور بن عبد اللّه هروی ابو علی خالدی ذهلی، متوفی در سال 401 ه که ابو سعید ادریسی گفته است: او کذاب است»
618- منصور بن مجاهد، حدیث می‌ساخته است «5»
619- منصور بن موفق، حدیث می‌ساخته است «6»
620- مهدی بن هلال ابو عبد اللّه بصری، کذاب و صاحب بدعت است و حدیث می‌ساخته و عموم چیزهائی که روایت می‌کرده مورد پیروی قرار نگرفته است «7»
621- مهلب بن ابی صفرة ظالم بن سراق ازدی، متوفی در سال 83 ه مکنی به ابو سعید عیبی جز دروغ نداشته است و درباره‌اش گفته شده: هماره دروغ می‌گفته است و او والی خراسان بوده و پنج سال در آن ولایت داشته است. ابن قتیبه در «المعارف» صفحه 175 چنین گفته: ولی ابو عمر صاحب «الاستیعاب» گفته است:
او ثقة است و کسی که او را با دروغ عیب گرفته وجهی ندارد، زیرا او در جنگ با خوارج احتیاج به دروغ گفتن داشته و آنان روی خشم و کینه او را به دروغ نسبت داده‌اند «1»
امینی می‌گوید: جناب ابو عمر، دروغ گفتن مهلب را با این بیانش تثبیت کرده، نهایت آنکه آن را بخاطر نیازی که در جنگ داشته، تجویز کرده است و این همان رأی معاویه است که فتح این باب کرده است!!
622- مهلب بن عثمان، کذاب است «2»
623- موسی ابتی، در زمره حدیث سازان یاد شده است «3»
624- موسی بن ابراهیم مروزی، کذاب است «4»
625- موسی بن عبد الرحمن ثقفی صنعانی، دجال و وضاع است. و کتابی در تفسیر ساخته است «5»
626- موسی بن محمد ابو طاهر دمیاطی بلقاوی مقدسی واعظ، کذاب و حدیث ساز بوده و به نام افراد مورد اعتماد مطالب نادرست می‌ساخته است «6»
627- موسی بن مطیر، کذاب و متروک الحدیث است «1»
628- میسرة بن عبد ربه فارسی بصری «2»، کذاب و حدیث ساز است و در فضیلت قزوین چهل حدیث ساخته است. و ابو ذرعه گفته است که او می‌گفته: من در این کار نظر خیر دارم. و محمد بن عیسی بن طباع، گفته است که به میسره گفتم: این احادیث را از کجا آورده‌ای کسیکه چنین قرائت کند، برایش چنین خواهد بود؟! در جواب گفت: آنها را به خاطر ترغیب مردم به آن، ساخته‌ام!!و گروهی او را به زهد توصیف کرده‌اند «3»
629- میسرة بن عبید، کذاب است «4»

الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 400

متن عربی

حرف المیم

468- مأمون بن أحمد السلمی الهروی: دجّال، یضع الحدیث، أتى بطامّات و فضائح «2». میزان الاعتدال (3/4)، تذکرة الموضوعات (ص 87، 111)، اللآلئ المصنوعة (2/80).

469- مبارک بن فاخر أبو الکرم الدبّاس: من کبار أئمّة اللغة و الأدب توفّی (500) له مصنفات، رماه ابن ناصر بالکذب و التزویر فی الروایة، و کان یدّعی سماع ما لم یسمعه «3». المنتظم (9/154)، شذرات الذهب (3/412).

470- مبشّر بن عبید الحمصی: کذّاب، کان یضع الحدیث «4». سنن البیهقی (7/240)،

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 401

زاد المعاد (1/123)، میزان الاعتدال (3/6)، اللآلئ المصنوعة (1/83، 2/74، 91).

471- مجاشع بن عمرو: کان یکذب؛ قال ابن معین: رأیته أحد الکذّابین «1». تاریخ بغداد (12/50)، میزان الاعتدال (3/7)، أسنى المطالب (ص 36، 58)، اللآلئ المصنوعة (1/127، 2/227).

472- مجاعة بن ثابت الخراسانی- نزیل بغداد-: کذّاب، لیس بشی‏ء. تاریخ بغداد (13/262).

473- محمد بن أبان الرازی: دجّال، کذّاب، کان یفتعل الحدیث، و کان لا یحسن أن یفتعل. لسان المیزان «2» (5/33).

474- محمد بن إبراهیم السعدی الفریانی: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «3» (3/13).

475- محمد بن إبراهیم الشامی أبو عبد اللَّه الزاهد: کذّاب، وضّاع، یعتاد أن یضع الحدیث، عامّة أحادیثه غیر محفوظة، لا تحلُّ الروایة عنه إلّا عند الاعتبار، و کان من الزهّاد «4». میزان الاعتدال (3/11)، تذکرة الموضوعات (ص 36، 71، 104، 105)، تهذیب التهذیب (9/14)، اللآلئ المصنوعة (2/92، 100).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 402

476- محمد بن إبراهیم الطیالسی: عمّر إلى سنة ثلاث عشرة و ثلاثمائة، بئس الرجل، دجّال یضع الحدیث، لا یشکّ أنّه یسرق الحدیث. لسان المیزان «1» (4/22).

477- محمد بن أبی نوح أبو عبد اللَّه مولى خزاعة: کذّاب، متروک، یروی أحادیث منکرة «2». تاریخ بغداد (2/311).

478- محمد بن أحمد بن إبراهیم بن المحبّر الکتبی المتوفّى (778): کان مزوّراً کذّاباً. لسان المیزان «3» (5/39).

479- محمد بن أحمد أبو الطیّب الرسعنی: کذّاب، یضع الحدیث، قال أبو عروبة: لم أرَ فی الکذّابین أصفق وجهاً منه «4». میزان الاعتدال (3/16)، لسان المیزان (5/40).

480- محمد بن أحمد بن إسماعیل أبو بکر القزوینی: قال ابن النجّار: رأیتُ جماعة یرمونه بالکذب و یذمّونه، بلغنا أنّه توفّی سنة (614). لسان المیزان «5» (5/59).

481- محمد بن أحمد بن حامد قاضی حلب المتوفّى (482): کذّبه عبد الوهّاب الأنماطی «6». المنتظم (9/52)، لسان المیزان (5/61).

482- محمد بن أحمد بن حسین الأهوازی: کذّاب. میزان الاعتدال «7» (3/15).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 403

483- محمد بن أحمد بن حمدان العنبری أبو حزام: کان یضع الحدیث. لسان المیزان «1» (5/54).

484- محمد بن أحمد بن سهیل- سهل- أبو الحسن الباهلی: کان ممّن یضع الحدیث إسناداً و متناً، و یسرق من حدیث الضعاف و یلزقها على قوم ثقات «2». میزان الاعتدال (3/15)، لسان المیزان (5/34)، اللآلئ المصنوعة (2/40).

485- محمد بن أحمد بن عبد اللَّه العامری المصری المتوفّى (343): کان یکذب، له نسخة موضوعة. میزان الاعتدال «3» (3/17، 19) «4».

486- محمد بن أحمد بن محروم أبو الحسین المصری المتوفّى (330): کان یکذب. لسان المیزان «5» (5/55).

487- محمد بن أحمد النحّاس العطّار: شیخ متأخّر، کذّاب. میزان الاعتدال «6» (3/19).

488- محمد بن أحمد بن هارون أبو بکر الزیوندی «7» الشافعی المتوفّى (355): شیخ لأبی عبد اللَّه الحاکم، متّهم بالوضع، قال الحاکم: عرض علیّ من حدیثه المناکیر

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 404

الکثیرة، و روایته عن قوم لا یُعرفون، مثل: أبی الملوک «1»، و الحجازی: و أحمد بن عمر الزنجانی، فدخلت یوماً على أبی محمد عبد اللَّه بن أحمد الثقفی المزکی فعرض علیّ حدیثاً بإسناد مظلم عن الحجّاج بن یوسف، قال: سمعت ابن جندب رفعه: من أراد اللَّه به خیراً یفقّهه فی الدین. فقلتُ: هذا باطل، و إنّما تقرّب به إلیک أبو بکر الشافعی لأنّک من ولد الحجّاج؛ قال: ثمّ اجتمع بی فقال: جئت لأعرض علیک حدیثی. فقلت: دع أوّلًا أبا الملوک، و أحمد بن عمر، فعندی أنّ اللَّه لم یخلقهما بعد. فقال: اللَّه اللَّه فیَّ فإنّهما رأس المال. فقلتُ: أخرج إلیّ أصلک، ففارقنی على هذا، فکأنّی قلتُ له: زد فیما ابتدأت به فإنّه زاد علیه. لسان المیزان «2» (5/43).

489- محمد بن إسحاق أبو بکر المدینی المتوفّى (150) صاحب السیرة الشهیرة: قال هشام بن عروة: کذب الخبیث، عدوّ اللَّه الکذّاب، و قال مالک إمام المالکیّة: کذّاب دجّال من الدجاجلة. تاریخ بغداد (1/222، 223).

490- محمد بن إسحاق البلخی المتوفّى (244): کان أحد الحفّاظ، کذّاب، یروی أحادیث من ذات نفسه مناکیر، و کان یضع للکلام إسناداً «3». تاریخ بغداد (10/90)، المنتظم (5/148)، میزان الاعتدال (3/24).

491- محمد بن إسحاق العکاشی: کذّاب، یضع الحدیث «4». میزان الاعتدال (3/25)،

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 405

تذکرة الموضوعات (ص 13، 27، 80)، اللآلئ المصنوعة (1/90).

492- محمد بن إسحاق أبو عبد اللَّه الضبّی- الصینی- المتوفّى (236): کذّاب، متروک «1». تاریخ بغداد (1/239)، المنتظم (5/148)، میزان الاعتدال (3/25).

493- محمد بن أسعد الحکیمی أبو المظفر الواعظ- فقیه الحنفیه- نزیل دمشق، المتوفّى (567): کان فشلًا فی دینه خلیعاً قلیل المروّة، ساقطاً کذاباً. الجواهر المضیة «2» (2/33).

494- محمد بن إسماعیل أبو الحسین الرازی المکتب المتوفّى بعد (350): کذّبه الحافظ أبو القاسم الطبری فی روایته عن موسى بن نصر. تاریخ بغداد (2/53)، المنتظم «3» (7/22).

495- محمد بن إسماعیل الوساوسی البصری: کان یضع الحدیث. لسان المیزان»

(5/77)، مجمع الزوائد (9/82).

496- محمد بن إسماعیل العوّام: کان یکذب و یزوّر السماع. لسان المیزان «5» (5/79).

497- محمد بن أیّوب الرقّی: کان یضع الحدیث على مالک «6». لسان المیزان (5/88)، اللآلئ المصنوعة (1/448).

498- محمد بن أیّوب بن سوید الرملی: کان یضع الحدیث، قد أدخل فی کتب أبیه أشیاء موضوعة، و قال الحاکم و أبو نعیم: روى عن أبیه أحادیث

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 406

موضوعة «1». لسان المیزان (5/87)، اللآلئ المصنوعة (1/170).

499- محمد بن تمیم الفاریابی: کذّاب خبیث وضّاع، کان یضع الحدیث، و عن الحافظ السری: وضع محمد بن تمیم، و أحمد الجویباری، و محمد بن عکاشة أکثر من عشرة آلاف حدیث «2». تاریخ بغداد (7/343)، میزان الاعتدال (3/33)، لسان المیزان (5/98، 288)، اللآلئ المصنوعة (1/201، 2/49، 85).

500- محمد بن حاتم المروزی أبو عبد اللَّه السمین المتوفّى (236): قال یحیى بن معین «3»: کذّاب، و کذّب حدیثه علیّ المدینی. تاریخ بغداد (2/267، 4/113).

501- محمد بن حاتم الکشّی: کذّاب «4». میزان الاعتدال (3/37)، اللآلئ المصنوعة (2/76).

502- محمد بن الحجّاج الواسطی اللخمی أبو إبراهیم، نزیل بغداد: المتوفّى (181): کذّاب خبیث، وضّاع، ذاهب الحدیث «5». تاریخ بغداد (2/279)، لسان المیزان (5/116)، اللآلئ المصنوعة (1/184).

503- محمد بن حسّان الکوفی الخزّاز: قال أبو حاتم «6»: کان کذّاباً. لسان المیزان «7» (5/121).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 407

504- محمد بن حسّان الأموی: کذّاب. میزان الاعتدال «1» (3/41).

505- محمد بن حسّان السمتی: قال یحیى بن معین: کذّاب، رجل سوء، رأیته بمکّة فی المسجد الحرام، کان کذّاباً. تاریخ بغداد (2/275).

506- محمد بن الحسن بن أبی یزید الهمدانی الکوفی: کذّاب متروک، کان یکذب «2». الجرح و التعدیل (3/225)، میزان الاعتدال (3/42)، أسنى المطالب (ص 71، 220)، مجمع الزوائد (1/128)، اللآلئ المصنوعة (2/157)، کشف الخفاء (1/215).

507- محمد بن الحسن الشیبانی صاحب أبی حنیفة المتوفّى (189): قال یحیى بن معین «3»: کذّاب، و نحوه قال فیه أحمد بن حنبل. تاریخ بغداد (2/181).

508- محمد بن الحسن بن زبالة المخزومی أبو الحسن المدنی توفّی قبل المائتین: کذّاب متروک، واهی الحدیث، نُسب إلى وضع الحدیث «4». میزان الاعتدال (3/42)، مجمع الزوائد (1/306)، اللآلئ المصنوعة (2/71). شرح المواهب للزرقانی (8/293).

509- محمد بن الحسن الأهوازی: جراب الکذب، کان کذّاباً، یسرق الأحادیث و یرکّبها و یضعها على الشیوخ، توفّی (418) «5». المنتظم (8/93)، میزان

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 408

الاعتدال (3/43)، لسان المیزان (5/125)، البدایة و النهایة (12/41).

510- محمد بن الحسن: قال الذهبی: لعلّه النقّاش صاحب التفسیر، فإنه کذّاب، أو آخر من الدجاجلة. میزان الاعتدال «1» (3/43).

511- محمد بن الحسن أبو بکر الدعّاء الأصمّ القطائعی المتوفّى (320): یروی الموضوعات عن الثقات. تاریخ بغداد (2/194). و الغالب على ظنّ الذهبی «2» أنّه واضع کتاب الحَیدة، و قد انفرد بروایته.

512- محمد بن الحسن- أبی الحسن- بن کوثر أبو بحر البربهاری: المتوفّى (362): کان کذّاباً «3». المنتظم (7/64)، لسان المیزان (5/131).

513- محمد بن الحسن- الحسین- أبو عبد الرحمن السلمی النیسابوری: وضّاع، کان یضع الأحادیث للصوفیّة، ألّف کتباً تبلغ مائة کتاب «4». میزان الاعتدال (3/46)، تاریخ بغداد (2/248)، المنتظم (8/6)، شذرات الذهب (3/196).

514- محمد بن الحسین بن إبراهیم أبو بکر الورّاق- یُعرف بابن الخفّاف- توفّی (418): قال الخطیب فی تاریخه (2/250): لا أشکّ أنّه کان یرکّب الأحادیث و یضعها على من یرویها عنه، و یختلق أسماء و أنساباً عجیبة لقوم حدّث عنهم، عندی عنه من

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 409

تلک الأباطیل أشیاء، و کنت عرضت بعضها على هبة اللَّه بن الحسن الطبری فخرق کتابی بها، و جعل یعجب کیف أسمع منه. قال لی ابن الخفّاف: احترق مرّة سوق باب الطاق فاحترق من کتبی ألف و ثمانون منّا کلّها سماعی. و ذکره «1»: ابن الجوزی فی المنتظم (8/34)، و الذهبی فی المیزان، و ابن کثیر فی تاریخه (12/23).

515- محمد بن الحسین الشاشی: شُویخ کذّاب. میزان الاعتدال «2» (3/47).

516- محمد بن الحسین المقدسی: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «3» (3/47)، سمّى نفسه لاحقاً و قد مرّ.

517- محمد بن الحسین أبو بکر القطّان البلخی المتوفّى (306): کذّبه ابن ناجیة. البدایة و النهایة «4» (11/130).

518- محمد بن الحسین بن عمران أبو عمر «5»: کان یضع الحدیث. تاریخ بغداد (2/245).

519- محمد بن حمید أبو عبد اللَّه الرازی المتوفّى (248): أحد الحفّاظ، من أوعیة العلم، کذّاب یسرق الحدیث و یرکّب الأسانید على المتون، کان یأخذ الأحادیث فیقلّب بعضها بعضاً، و کانت أحادیثه تزید کلّ یوم. قال الأسدی: ما رأیت أحداً أحذق بالکذب من رجلین: سلیمان بن الشاذکونی، و محمد بن حمید الرازی. و قال الجزری: ما رأیت أجرأ على اللَّه منه. و قال فضلک الرازی: عندی عن ابن حمید

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 410

خمسون ألف حدیث و لا أُحدّث عنه بحرف «1». تاریخ بغداد (2/262)، میزان الاعتدال (3/49)، شذرات الذهب (2/118)، اللآلئ المصنوعة (1/359، 2/16).

520- محمد بن خالد الواسطی الطحّان: کان رجل سوء، کذّاب. میزان الاعتدال «2» (3/51).

521- محمد بن خلید الحنفی الکرمانی: کان یقلّب الأخبار و یسند الموقوف. تذکرة الموضوعات «3» (ص 8).

522- محمد بن خلیل الذهلی: کان یضع الحدیث «4». تذکرة الموضوعات (ص 13)، میزان الاعتدال (3/54).

523- محمد بن داب المدینی: کذّاب «5». میزان الاعتدال (3/54).

524- محمد بن داود بن دینار الفارسی: کان یکذب و یضع «6». میزان الاعتدال (3/54)، لسان المیزان (4/106، 5/161)، اللآلئ المصنوعة (1/103، 2/99).

525- محمد بن رزام: کذّاب. طبقات الحفّاظ «7» (4/35).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 411

526- محمد بن زکریّا الخصیب: کان یضع الحدیث «1». میزان الاعتدال (3/58)، اللآلئ المصنوعة (1/51، 121).

527- محمد بن زیاد الجزری الحنفی»

: کان یضع الحدیث «3». تذکرة الموضوعات (ص 3، 27، 66).

528- محمد بن زیاد الیشکری: کذّاب یضع الحدیث، خبیث أعور. تاریخ بغداد (5/279- 280) قال یحیى بن معین: کان ببغداد قوم یضعون الحدیث کذّابین، منهم محمد بن زیاد کان یضع الحدیث. و هو مترجم بالکذب فی أسنى المطالب «4» (ص 17)، میزان الاعتدال (3/60).

529- محمد بن زیادة الطحّان: کان یضع الحدیث، حدیثه کذب «5». زاد المعاد لابن القیّم (1/201).

530- محمد بن سعید المعروف بالمصلوب الشامی: کذّاب عمداً، کان یضع الحدیث، عدّه النسائی من الکذّابین الأربعة المعروفین بوضع الحدیث على رسول اللَّه.

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 412

قال عبد اللَّه بن أحمد بن سوادة: قلّبوا اسمه على مائة اسم و زیادة قد جمعتها فی کتاب. تاریخ بغداد (13/168)، میزان الاعتدال «1» (3/64).

531- محمد بن سعید الأزرق: کذّاب، یضع الحدیث. میزان الاعتدال «2» (3/65)، اللآلئ المصنوعة (1/263).

532- محمد بن سعید المروزی البورقی المتوفّى (318): أحد الوضّاعین، کذّاب حدّث بغیر حدیث وضعه، قال الخطیب: قد وضع من المناکیر على الثقات مالا یحصى، و أفحشها روایته عن بعض مشایخه … إلخ «3». تاریخ بغداد (5/309)، اللآلئ المصنوعة «4» (1/238، 2/85).

533- محمد بن سلیم البغدادی: کان یکذب فی الحدیث. میزان الاعتدال «5» (3/69).

534- محمد بن سلیمان بن أبی فاطمة: کذّاب، یضع الحدیث. میزان الاعتدال «6» (3/69).

535- محمد بن سلیمان بن دبیر: کان یضع على الثقات، و قال ابن حبّان «7»: کان

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 413

یسرق الحدیث و یضع «1». میزان الاعتدال (3/69)، لسان المیزان (5/188).

536- محمد بن سلیمان بن زبان: شیخ کان بالبصرة، قیل: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «2» (3/69).

537- محمد بن سلیمان بن هشام أبو جعفر الخزّاز المعروف بابن بنت مطر الورّاق توفّی (265): ضعّفوه بمرّة، قال ابن حبّان «3»: لا یجوز الاحتجاج به بحال، و قال ابن عدی «4»: یوصل الحدیث و یسرق؛ و عدّ الذهبی له أکاذیب فی میزانه «5» (3/68)، و رأى الخطیب فی تاریخه (5/297) و ابن الجوزی و الذهبی الحمل فی بعض الموضوعات علیه.

538- محمد بن سنان القزّاز البصری، نزیل بغداد: کذّبه أبو داود و غیره. شذرات الذهب «6» (2/161)، مجمع الزوائد (2/139).

539- محمد بن سهل أبو عبد اللَّه العطّار: کان یضع الحدیث «7». تاریخ بغداد (5/315)، میزان الاعتدال (3/71)، اللآلئ المصنوعة (2/99).

540- محمد بن شجاع أبو عبد اللَّه بن الثلجی الحنفی المتوفّى (266): فقیه العراق فی وقته، کان کذّاباً، یضع الحدیث فی التشبیه، احتال فی إبطال الحدیث عن رسول اللَّه و ردِّه نصرة لأبی حنیفة و رأیه «8». تاریخ بغداد (5/351)، المنتظم (5/58)، میزان

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 414

الاعتدال (3/71)، شذرات الذهب (2/151)، اللآلئ المصنوعة (1/3).

541- محمد بن الضو بن الصلصال أبو جعفر الکوفی: کذّاب، شارب الخمر. تاریخ بغداد (5/375).

542- محمد بن عبد بن عامر السمرقندی المتوفّى حدود الثلاثمائة: کذّاب، معروف بوضع الحدیث، روى أحادیث باطلة، و کان یسرق الأحادیث فیحدّث بها، و یتابع الضعفاء و الکذّابین فی روایاتهم عن الثقات الأباطیل، قد اشتهر کذبه «1». تاریخ بغداد (2/388)، میزان الاعتدال (3/96)، لسان المیزان (5/272)، اللآلئ المصنوعة (1/3، 121).

543- محمد بن عبدة القاضی البصری المتوفّى (313): کذّاب، متروک، لا شی‏ء، کان آفة. میزان الاعتدال «2» (3/96).

544- محمد بن عبد الرحمن بن بجیر المتوفّى (292): کذّاب، متروک الحدیث، یروی عن الثقات المناکیر و عن مالک البواطیل «3». میزان الاعتدال (3/90)، لسان المیزان (5/246).

545- محمد بن عبد الرحمن البیلمانی: حدّث عن أبیه بنسخة شبیهاً بمائتی حدیث کلّها موضوعة «4». میزان الاعتدال (3/89)، اللآلئ المصنوعة (1/239)، کشف الخفاء (2/71).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 415

546- محمد بن عبد الرحمن أبو جابر البیاضی المدنی: کذّاب، متروک الحدیث «1». الجرح و التعدیل (3/325)، میزان الاعتدال (3/89).

547- محمد بن عبد الرحمن القشیری: کذّاب، متروک الحدیث، کان یکذب و یفتعل الحدیث «2». الجرح و التعدیل (3/325). میزان الاعتدال (3/92).

548- محمد بن عبد الرحمن بن غزوان الشهیر بابن قراد: کذّاب، کان یضع الحدیث، له عن ثقات الناس بواطیل، حدّث بوقاحة عن مالک و شریک و ضمان بن إسماعیل ببلایا «3». تاریخ بغداد (2/311)، میزان الاعتدال (3/93)، تذکرة الموضوعات (ص 40)، لسان المیزان (5/253).

549- محمد بن عبد العزیز الجارودی العبادانی: حافظ، کان یکذب. میزان الاعتدال «4» (3/94).

550- محمد بن عبد القادر أبو الحسین بن السمّاک الواعظ المتوفّى (502): کذّاب لا تحلّ الروایة عنه «5». المنتظم (9/161)، میزان الاعتدال (2/94)، لسان المیزان (5/263).

551- محمد بن عبد اللَّه بن أبی سبرة أبو بکر المدنی المتوفّى (162): کذّاب، وضّاع، لیس بشی‏ء، کان یضع الحدیث و یکذب و یفتی فی مدینة الرسول، و کان عنده

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 416

سبعون ألف حدیث فی الحلال و الحرام «1». تاریخ بغداد (14/370)، تهذیب التهذیب (12/27)، میزان الاعتدال (3/80).

552- محمد بن عبد اللَّه بن إبراهیم بن ثابت أبو بکر الأشنانی: کذّاب دجّال، یضع الحدیث، و کان یضع ما لا یحسنه، غیر أنه- و اللَّه أعلم- أخذ أسانید صحیحة من بعض الصحف فرکّب علیها هذه البلایا. تاریخ بغداد (5/441، 442)، اللآلئ المصنوعة «2» (1/273).

553- محمد بن عبد اللَّه بن زیاد أبو سلمة: کذّاب. تذکرة الموضوعات «3» (ص 43، 95).

554- محمد بن عبد اللَّه بن علاثة الحرّانی القاضی المتوفّى (168): کان یضع عن الثقات، و یأتی بالمعضلات، لا تحلُّ الروایة عنه، قاله ابن حبّان «4». تذکرة الموضوعات»

(ص 54).

555- محمد بن عبد اللَّه بن المطلب أبو الفضل الشیبانی الکوفی المتوفّى (387): وضّاع دجّال کذّاب، کان یضع الأحادیث للرّافضة «6». تاریخ بغداد (5/467)، لسان المیزان (5/231)، اللآلئ المصنوعة (2/75)، و فی (ص 147): کذّاب وضّاع نقلًا عن

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 417

أبی الغنائم، ثمّ قال السیوطی: قلت مع أنّه من الموصوفین بالحفظ، و هذا من أعجب ما یکون و اللَّه أعلم.

556- محمد بن عبید اللَّه بن حبابة البغدادی البزّاز المتوفّى (435): قال ابن برهان: إنّ هذا الشیخ کذّاب. تاریخ بغداد (2/338).

557- محمد بن عبد الملک أبو عبد اللَّه الضریر الأنصاری المدنی: کذّاب، کان یضع الحدیث، قال أحمد: کذّاب حرقنا حدیثه «1». تاریخ بغداد (2/340)، میزان الاعتدال (3/95)، مجمع الزوائد (1/124)، اللآلئ المصنوعة (2/98، 138، 223).

558- محمد بن عبد الواحد أبو عمر الزاهد- غلام ثعلب- المتوفّى (345): قال الخطیب: کان لو طار طائر لقال: حدّثنا ثعلب عن ابن الأعرابی و یذکر فی معنى ذلک شیئاً، فأمّا الحدیث فرأینا جمیع شیوخنا یوثِّقونه فیه و یصدّقونه، و قال لی رئیس الرؤساء: قد رأیت أشیاء کثیرة ممّا استنکر على أبی عمر، و نُسب إلى الکذب فیما یرویه فی کتب أهل العلم، له کتاب غرائب الحدیث، صنّفه على مسند أحمد و جعل یستحسنه جداً، و کان له جزء قد جمع فیه الأحادیث التی تروى فی فضائل معاویة، فکان لا یترک أحداً منهم- من الأشراف و الکتّاب- یقرأ علیه حتى یبتدئ بقراءة ذلک الجزء.

قال ابن النجّار: کان أبو عمر الزاهد قد جمع جزءاً فی فضل معاویة و أکثره مناکیر و موضوعات. تاریخ بغداد (2/357)، لسان المیزان «2» (5/268) ترجمة محمد بن یحیى العنزی، میزان الاعتدال (ج 3).

قال الأمینی: ما أنصف ابن النجّار فی رأیه المذکور، بل الصواب ما جاء به

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 418

الفیروزآبادی فی سفر السعادة «1» و العجلونی فی کشف الخفاء «2» من أنّ معاویة لم یصحّ فی فضله حدیث. و من هذا الجزء یعرف القارئ قیمة قول الخطیب: فأمّا الحدیث فرأینا. إلخ. فکیف یُوثِّق و یصدّق الشیوخ رجلًا یؤلّف جزءاً فی فضل معاویة؟!

559- محمد بن عثمان بن أبی شیبة المتوفّى (297): قال عبد اللَّه بن أسامة الکلبی، و إبراهیم بن إسحاق الصوّاف، و داود بن یحیى، و عبد الرحمن بن یوسف بن خراش، و محمد بن عبد اللَّه الحضرمی، و عبد اللَّه بن أحمد بن حنبل، و جعفر بن محمد بن أبی عثمان الطیالسی، و عبد اللَّه بن إبراهیم بن قتیبة، و محمد بن أحمد العدوی، و جعفر بن هذیل: إنّ محمد بن عثمان کذّاب یضع الحدیث، بیّن الأمر یحیل على أقوام بأشیاء لیست من حدیثهم. تاریخ بغداد (3/45- 47).

560- محمد بن عثمان بن حسن القاضی النصیبی- نزیل بغداد- أبو الحسن المتوفّى (406): کذّاب، روى للشیعة مناکیر، و وضع لهم أحادیث. قال أبو الفتح المصری: لم أکتب ببغداد عن شیخ أُطلق علیه الکذب غیر أربعة أحدهم النصیبی، و قال أبو عبد اللَّه الصیمری: کان ضعیفاً فی الروایة، عدلًا فی الشهادة. تاریخ بغداد (3/52). لسان المیزان «3» (5/281).

561- محمد بن عثیم: کذّاب، متروک، لا یکتب حدیثه. میزان الاعتدال «4» (3/102).

562- محمد بن عکاشة الکرمانی: کذوب، کان یضع الحدیث، و یحدّث بأحادیث

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 419

بواطیل، و کان بکّاءً موصوفاً بالبکاء، و کان إذا قرأ بکى، و نقل عن الحافظ السری أنّه کان یقول: وضع أحمد الجویباری، و محمد بن تمیم، و محمد بن عکاشة، على رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم أکثر من عشرة آلاف حدیث «1». میزان الاعتدال (3/104)، اللآلئ المصنوعة (2/34، 134، 209) و عدّه القرطبی فی التذکار (ص 155) من الجماعة الکثیرة الذین وضعوا الحدیث حسبةً یدعون الناس إلى فضائل الأعمال.

563- محمد بن علیّ بن موسى أبو بکر السلمی الدمشقی المتوفّى (460): کان یکذب و یدّعی شیوخاً. لسان المیزان «2» (5/316).

564- محمد بن علی بن ودعان المتوفّى (494): صاحب الأربعین الودعانیّة الموضوعة، قال السلفی: تبیّن لی حین تصفّحتها له تخلیط عظیم یدلّ على کذبه و ترکیبه الأسانید، سرقها من عمِّه، و قیل: من زید بن رفاعة. لسان المیزان «3» (5/305).

565- محمد بن علیّ بن یحیى السمرقندی المتوفّى (359): کان کذّاباً یضع على الثقات روایات لم یذکروها، و یروی عمّن لم یلحقهم. لسان المیزان «4» (5/294).

566- محمد بن عمر بن الفضل الجعفی المتوفّى (361): کذّاب. تاریخ بغداد (3/32)، میزان الاعتدال «5» (3/114).

567- محمد بن عیسى بن رفاعة الأندلسی المتوفّى (337): کذّاب، یضع الحدیث «6». تذکرة الموضوعات (ص 45)، لسان المیزان (5/334).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 420

568- محمد بن عیسى بن عیسى بن تمیم: کذّاب، منکر الحدیث، لم یکن بشی‏ء. لسان المیزان «1» (5/335).

569- محمد بن الفرات الکوفی «2» أبو علیّ التمیمی: شیخ ببغداد، کوفیّ، کذّاب، روى عن محارب موضوعات. تاریخ بغداد (3/163)، اللآلئ المصنوعة «3» (2/239).

570- محمد بن الفرخان «4» بن روزبه مولى المتوکّل أبو الطیّب الدوری من دور سامراء- نزیل بغداد- المتوفّى بعد (359) بقلیل: ذکر الخطیب فی تاریخه (3/168) حدیثاً منکراً فقال: ما أُبعِد أن یکون من وضع ابن الفرخان، و له أحادیث کثیرة منکرة بأسانید واضحة عن شیوخ ثقات، و فی میزان الاعتدال «5»: له خبر کذب فی موضوعات ابن الجوزی، و فی لسان المیزان «6» (5/340) قال ابن النجّار: کان متّهماً بوضع الحدیث، و قال السیوطی: کان یضع. اللآلئ المصنوعة «7» (1/103، 274).

571- محمد بن الفضل بن عطیّة المروزی المتوفّى (180): کذّاب، یضع الحدیث «8». تاریخ بغداد (3/151)، میزان الاعتدال (3/120)، تذکرة الموضوعات (ص 76)، مجمع الزوائد (2/67)، اللآلئ المصنوعة (1/109، 2/220).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 421

572- محمد بن الفضل الیعقوبی الواعظ: ظهر کذبه و تخلیطه توفّی (617). لسان المیزان «1» (5/342).

573- محمد بن القاسم أبو بکر البلخی: کان یضع الحدیث. اللآلئ المصنوعة «2» (2/222).

574- محمد بن القاسم أبو جعفر الطالقانی: کذّاب خبیث من المرجئة، کان یضع الحدیث لمذهبه. اللآلئ المصنوعة «3» (1/21، 2/102، 171، 234)، و فیها أنّه کان من الکذّابین الوضّاعین.

575- محمد بن مجیب الثقفی الصائغ الکوفی سکن بغداد: کذّاب عدوّ اللَّه، ذاهب الحدیث «4». تاریخ بغداد (3/298)، میزان الاعتدال (3/128)، اللآلئ المصنوعة (1/165).

576- محمد بن مجیب أبو همام القرشی: کذّاب، ذاهب الحدیث. مجمع الزوائد (9/51)، اللآلئ المصنوعة «5» (1/115).

577- محمد بن المحرم: کذّاب. اللآلئ المصنوعة «6» (2/61).

578- محمد بن محصن الأسدی: لیس بثقة، متروک، کذّاب، یضع الحدیث «7».

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 422

میزان الاعتدال (3/129)، تذکرة الموضوعات (ص 93)، تهذیب التهذیب (9/430)، اللآلئ المصنوعة (2/109).

579- محمد بن محمد الجرجانی الوکیل أبو الحسین نضلة «1» المتوفّى (368، 378): هو الحافظ الإمام، روى مناکیر عن شیوخ مجاهیل لم یتابعه علیها أحد فأنکروا علیه و کذّبوه، و حلف أبو سعید النقّاش أنّه کان یضع الحدیث. طبقات الحفّاظ «2» (3/181).

580- محمد بن محمد بن عبد الرحمن أبو الفتح الخشّاب الثعلبی: کان یُضرب به المثل فی الکذب و التخیّلات و وضعها، و کان منهمکاً على الشرب، قال فیه إبراهیم بن عثمان العربی:

أوصاه أن ینحت الأخشابَ والدُهُ فلم یُطِقْهُ و أضحى ینحتُ الکذبا

لسان المیزان «3» (5/359).

581- محمد بن محمد بن معمر المحدّث أبو البقاء: قال ابن المبارک الخفّاف: توفّی (542)، و لم یکن ثقة بل کان کذّاباً، یضع للناس أسماءهم فی أجزاء ثمّ یذهب فیقرأ

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 423

علیهم. لسان المیزان»

(5/369).

582- محمد بن محمد أبو بکر الواسطی الباغندی الحافظ المعمر المتوفّى (312): مخلّط مدلِّس، خبیث التدلیس، قال إبراهیم الأصبهانی: کذّاب. لسان المیزان «2» (5/360).

583- محمد بن مروان المعروف بالسدّی الصغیر صاحب الکلبی: کذّاب، غیر ثقة، یضع الحدیث، لا یکتب حدیثه البتّة «3». تاریخ بغداد (3/292)، میزان الاعتدال (3/132)، أسنى المطالب (ص 216)، اللآلئ المصنوعة (2/12، 101، 283).

584- محمد بن مزید- مرثد- أبو بکر الخزاعی المعروف بابن أبی الأزهر النحوی المتوفّى (325): کان کذوباً قبیح الکذب، و قال الخطیب فی مسنده: کذّاب «4». میزان الاعتدال (3/350)، الإصابة (2/386)، بغیة الوعاة (ص 104)، مفتاح السعادة (1/137).

585- محمد بن المستنیر أبو علیّ النحوی المعروف بقطرب المتوفّى (206): قال ابن السکیت: کتبت عنه قمطراً ثمّ تبیّنت أنّه یکذب فی اللغة فلم أذکر عنه شیئاً. بغیة الوعاة «5» (ص 104).

586- محمد بن مسلمة الواسطی المتوفّى (282): اتّهم بحدیث موضوع باطل، رجاله کلّهم ثقات سواه. تاریخ بغداد (3/307)، لسان المیزان «6» (5/382).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 424

587- محمد بن معاویة أبو علیّ النیسابوری المتوفّى (229): کذّاب، کان بمکة یضع الحدیث، حدّث بأحادیث کثیرة کذب لیس لها أصل «1». تاریخ بغداد (3/272- 274)، میزان الاعتدال (3/138)، مجمع الزوائد (1/494)، اللآلئ المصنوعة (1/114، 2/206).

588- محمد بن مندة بن أبی الهیثم الأصبهانی، نزیل الری: کذّاب، لم یکن بصدوق. لسان المیزان «2» (5/393).

589- محمد بن المنذر: تابعیّ کذّاب. اللآلئ المصنوعة «3» (1/110).

590- محمد بن منصور بن جیکان أبو عبد اللَّه القشیری: کذّاب. میزان الاعتدال «4» (3/140).

591- محمد بن المهاجر أبو عبد اللَّه الطالقانی- أخو حنیف القاضی- المتوفّى (264): وضّاع، کذّاب، یضع الحدیث على الثقات، قال صالح الأسدی: إنّه أکذب خلق اللَّه یحدّث عن قوم ماتوا قبل أن یولد هو بثلاثین سنة، و أعرفه بالکذب منذ خمسین سنة «5». تاریخ بغداد (3/303)، نصب الرایة (1/174)، میزان الاعتدال (3/140)، لسان المیزان (5/397)، تذکرة الموضوعات (ص 84)، اللآلئ المصنوعة (1/127، 2/1، 32، 123).

592- محمد بن المهلّب الحرّانی: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «6» (3/140).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 425

593- محمد بن موسى بن أبی نعیم الواسطی: کذّاب خبیث. میزان الاعتدال «1» (3/141).

594- محمد بن نعیم النصیبی: کذّاب «2». میزان الاعتدال (3/144)، اللآلئ المصنوعة (2/46).

595- محمد بن نمیر الفاریابی: عدّه البیلمانی «3» فیمن یضع الحدیث، میزان الاعتدال «4» (3/144).

596- محمد بن هارون الهاشمی المعروف بابن بَرَیه: ذاهب الحدیث یتّهم بالوضع «5». تاریخ بغداد (7/403).

597- محمد بن الولید القلانسی البغدادی: کذّاب، کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «6» (3/145).

598- محمد بن الولید القرطبی المتوفّى (309): هالک، کان یضع الحدیث «7». میزان الاعتدال (3/146).

599- محمد بن الولید الیشکری، هو محمد بن عمر بن الولید: کذّبه الأزدی. لسان المیزان «8» (5/419).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 426

600- محمد بن یحیى بن رزین المصیصی: دجّال یضع الحدیث «1». میزان الاعتدال (3/147)، اللآلئ المصنوعة (1/3، 52، 263).

601- محمد بن یزید المستملی أبو بکر الطرسوسی: یسرق الحدیث و یزید فیه و یضع. میزان الاعتدال «2» (3/149).

602- محمد بن یزید المعدنی: کذّاب خبیث. میزان الاعتدال «3» (3/149).

603- محمد بن یزید العابد: ذکر حدیثاً موضوعاً فی فضائل معاویة هو آفته. لسان المیزان «4» (5/432).

604- محمد بن یوسف أبو بکر الرقّی الحافظ المتوفّى بعد (382): کذّاب، قاله الخطیب «5». لسان المیزان «6» (5/436)، و فی المیزان «7»: وضع حدیثاً على الطبرانی. اللآلئ المصنوعة (1/216).

605- محمد بن یوسف بن یعقوب الرازی: شیخ دجّال کذّاب، کان یضع الأحادیث و القراءات و النسخ، وضع کثیراً فی القرآن، قال الدارقطنی: وضع نحواً من ستّین نسخة قراءات لیس لشی‏ء منها أصل، و وضع من الأحادیث ما لا یضبط، قدم بغداد قبل الثلاثمائة. میزان الاعتدال «8» (3/151)، تاریخ بغداد (3/397).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 427

606- محمد بن یونس الکدیمی القرشی أحد الحفّاظ الأعلام بالبصرة المتوفّى (286): کذّاب، یضع الحدیث على النبیّ و على الثقات، قال ابن حبّان «1»: قد وضع أکثر من ألف حدیث. تاریخ بغداد (3/441)، تذکرة الموضوعات (ص 14، 18)، شذرات الذهب (2/194)، میزان الاعتدال (3/152)، اللآلئ المصنوعة (2/142، 215)، طبقات الحفّاظ (2/175) «2».

607- محمش النیسابوری: کان یضع الحدیث. اللآلئ المصنوعة «3» (2/15).

608- محمود بن علیّ الطواری «4»: کذّاب، فی المائة السادسة. میزان الاعتدال»

(3/154)، الإصابة (1/124).

609- مروان بن سالم الدمشقی مولى بنی أُمیّة: کذّاب یضع الحدیث، عامّة أحادیثه لا یتابعه الثقات علیها «6». میزان الاعتدال (3/159)، تهذیب التهذیب (10/93)، اللآلئ المصنوعة (1/81).

610- مروان بن شجاع الحرّانی الأموی: لیس بحجّة، یروی المقلوبات عن الثقات «7». تهذیب التهذیب (10/94)، میزان الاعتدال (3/160).

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 428

611- مروان بن عثمان بن أبی سعید الذرقی: کذّاب، اللآلئ المصنوعة «1» (1/15).

612- المطهّر بن سلیمان أبو بکر المعدّل الفقیه المتوفّى (363): کذّاب. تاریخ بغداد (13/220)، میزان الاعتدال «2» (3/177).

613- معاویة بن الحلبی: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «3» (3/182).

614- معلّى بن صُبیح الموصلی: قال ابن عمار: کان من عبّاد الموصل، و کان یضع الحدیث و یکذب. لسان المیزان «4» (6/64).

615- معلّى بن هلال بن سُوید الطحّان الکوفی العابد: کذّاب، من المعروفین بالکذب، یضع الحدیث، قال أحمد «5»: کلُّ أحادیثه موضوعة. تاریخ بغداد (8/63)، طبقات الحفّاظ «6» (3/112)، میزان الاعتدال (3/187)، اللآلئ المصنوعة (2/47) «7».

616- مُقاتل بن سلیمان البلخی المتوفّى (150): کذّاب دجّال، وضّاع، عدّه النسائی من الکذّابین المعروفین بوضع الحدیث على رسول اللَّه صلى الله علیه و آله و سلم، کان یقول لأبی جعفر المنصور: أُنظر ما تحبُّ أن أحدِّثه فیک حتى أُحدِّثه، و قال للمهدی: إن شئتَ

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 429

وضعتُ لک أحادیث فی العبّاس. قال: لا حاجة لی فیها «1». تاریخ بغداد (13/168)، تاریخ الشام (5/160)، میزان الاعتدال (3/196)، تهذیب التهذیب (10/284)، اللآلئ المصنوعة (1/128، 2/60، 122).

617- منذر بن زیاد- یزید- الطائی: کذّاب، متروک «2». میزان الاعتدال (3/200)، اللآلئ المصنوعة (1/44).

618- منصور بن عبد اللَّه الهروی أبو علیّ الخالدی الذهلی المتوفّى (401): قال أبو سعید الإدریسی: کذّاب. شذرات الذهب «3» (3/162).

619- منصور بن مجاهد: کان یضع الحدیث. میزان الاعتدال «4» (3/203).

620- منصور بن موفّق: کان یضع الحدیث «5». میزان الاعتدال (3/203)، اللآلئ المصنوعة (2/96).

621- مهدی بن هلال أبو عبد اللَّه البصری: کذّاب، صاحب بدعة، یضع الحدیث، عامّة ما یرویه لا یُتابع علیها. میزان الاعتدال «6» (3/206).

622- مهلّب بن أبی صفرة ظالم بن سراق الأزدی المتوفّى (83): یُکنّى أبا سعید، و لم یکن یُعاب إلّا بالکذب، و فیه قیل: رائج یکذب، و کان ولی خراسان فعمل علیها

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 430

خمس سنین. کذا ترجمه ابن قتیبة فی المعارف «1» (ص 175) و استدرکه أبو عمر صاحب الاستیعاب «2»، فقال: هو ثقة، و أمّا من عابه بالکذب فلا وجه لأنّه کان یحتاج لذلک فی الحرب، یخادع الخوارج فکانوا یصفونه لذلک بالکذب غیظاً منهم علیه. الإصابة (3/536).

قال الأمینی: کأنّ أبا عمر یقرّر کذب المهلّب، غیر أنّه یجوّزه له لاحتیاجه إلیه فی الحرب، و هذا هو رأی معاویة، و هو الذی فتح هذا الباب بمصراعیه.

623- مهلّب بن عثمان: کذّاب. میزان الاعتدال «3» (3/207).

624- موسى الأبتی: ذُکر فیمن یضع الحدیث. میزان الاعتدال «4» (3/221).

625- موسى بن إبراهیم المروزی: کذّاب. اللآلئ المصنوعة «5» (2/191).

626- موسى بن عبد الرحمن الثقفی الصنعانی: دجّال و وضّاع، وضع کتاباً فی التفسیر «6». میزان الاعتدال (3/213)، أسنى المطالب (ص 126)، اللآلئ المصنوعة (2/71).

627- موسى بن محمد أبو طاهر الدمیاطی البلقاوی المقدسی الواعظ: کذّاب، کان یضع الحدیث، یحدّث عن الثقات بالبواطیل و الموضوعات «7». میزان الاعتدال

الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج‏5، ص: 431

(3/217)، لسان المیزان (6/128)، اللآلئ المصنوعة (1/422).

628- موسى بن مطیر: کذّاب متروک، میزان الاعتدال «1» (3/218).

629- میسرة بن عبد ربّه الفارسی البصری «2»: کذّاب، وضّاع، کان یضع الحدیث، وضع فی فضل قزوین أربعین حدیثاً، قال أبو زرعة: کان یقول: إنّی أحتسب فی ذلک. و قال محمد بن عیسى ابن الطبّاع: قلت لمیسرة: من أین جئت بهذه الأحادیث، من قرأ کذا فله کذا؟ قال: وضعته أُرغّب الناس فیه، وصفه جماعة بالزهد «3». تاریخ بغداد (13/223)، میزان الاعتدال (3/222)، لسان المیزان (6/140)، اللآلئ المصنوعة (1/42، ج 2).

630- میسرة بن عبید: کذّاب. أسنى المطالب «4» (ص 260).

اولین دایرةالمعارف دیجیتال از کتاب شریف «الغدیر» علامه امینی(ره)

۲۲ آذر ۱۴۰۳